'εως (ἡ) :
A litt. tout ce qui dépasse la mesure, excès (p. opp. à σωφροσύνη) d’où :
   I (comme sentiment) :
      1 orgueil, insolence, en parl. des prétendants de Pénélope, OD. 1, 368 ; 4, 321, etc. ; joint à βίη, OD. 15, 329 ; à ὀλιγωρίη, HDT. 1, 106 ; p. opp. à εὐνομίη, OD. 17, 487 ; à σωφροσύνη, XÉN. Cyr. 8, 4, 14, etc. ; ὕϐριν τῖσαι, OD. 24, 352, expier son orgueil, sa témérité ; ὕϐρει, SOPH. El. 881, par orgueil ou insolence ; ἐφ' ὕϐρει, EUR. Or. 1581, etc. ; δι' ὕϐριν, DÉM. 527, 26 ; διὰ τὴν ὕϐριν, XÉN. Hell. 2, 2, 10 ; εἰς ὕϐριν, ARSTT. Rhet. 2, 18 ; πρὸς ὕϐριν, PLUT. Alc. 37, etc., m. sign. ; plur. ὕϐρεις, pensées ou actions orgueilleuses, PLAT. Leg. 627 a ; DÉM. 522, 13, etc. ;
      2 fougue, ardeur excessive, impétuosité, emportement : ὅθιπερ πάρος ὕϐριν ἔχεσκον, OD. 4, 627, là où auparavant ils exerçaient leur insolence ; ὕϐρει εἶξαι, OD. 14, 262 ; 17, 431, s’abandonner à sa violence ; en parl. d’animaux, HDT. 1, 189 ; PD. P. 10, 55, etc. ARCHIL. 79 (6) ; PD. N. 1, 76 ; P. 10, 56 ; EL. N.A. 11, 18 ; en parl. de choses : ὕϐρις οἴνου, EL. bouillonnement ou fermentation du vin ; en gén. tout excès, d’où acte de désespoir, SOPH. Tr. 887 ;
   II (comme action) mauvais traitement, outrage, insulte, injure, sévices, IL. 1, 203, 214, etc. ; particul. violence sur une femme ou sur un enfant, ISOCR. 64 d, etc. ; ESCHN. 16, 25 ; 26, 41, etc. ; DÉM. 440, 7, etc. ; νόμος ὕϐρεως, DÉM. 525, 14, loi de sévices, à Athènes, càd. loi punissant de mort, après jugement devant les Thesmothètes, toute personne coupable de violences ou de sévices sur la personne d’un citoyen ; ὕϐρεως δίκη ou γραφή, ISOCR. 396 a ; ESCHN. 3, 14 ; DÉM. 976, 11, etc., procès pour sévices ;
   III postér. dommage, dégât, NT. Ap. 27, 21 ;
B employé adject. avec un n. masc : ὕϐρις ἀνήρ, HÉS. O. 191, homme violent, p.-ê. de même, ESCHL. Suppl. 718.

➳ Gén. -εως, AR. Lys. 425 ; -εος, AR. Th. 465, etc. ; épq. -ιος, HÉS. O. 215, etc.

Étym. p.-ê. pré-grec.

'

[ῠ by nature, ῡ by position in Ep. etc.], ἡ, gen. εως Ar. Lys. 425, Th. 465 (lyr.), εος Id. Pl. 1044, Eub. 67.9, Ep. and Ion. ιος Hes. Op. 217, Hdt. 1.189 : — wanton violence, arising from the pride of strength or from passion, insolence, freq. in Od., mostly of the suitors, μνηστήρων, τῶν ὕ. τε βίη τε σιδήρεον οὐρανὸν ἵκει 15.329, 17.565; μνηστῆρες ὑπέρβιον ὕ. ἔχοντες 1.368, 4.321; λίην γὰρ ἀτάσθαλον ὕ. ἔχουσι 16.86, cf. Alc. Supp. 27.10; ὕβρει εἴξαντες Od. 14.262, 17.431; θεοὶ… ἀνθρώπων ὕβριν τε καὶ εὐνομίην ἐφορῶντες ib. 487; δίκη ὑπὲρ ὕβριος ἴσχει Hes. l.c., cf. Archil. 88, IG1². 394 (vi BC), 4²(1).122.98 (Epid., iv BC); joined with ὀλιγωρίη, Hdt. 1.106; δυσσεβίας μὲν ὕβρις τέκος A. Eu. 533 (lyr.); ἐπιθυμίας… ἀρξάσης ἐν ἡμῖν τῇ ἀρχῇ ὕ. ἐπωνομάσθη Pl. Phdr. 238a; in Poets freq. joined with κόρος (v. κόρος¹ 2); predicated of actions, ἆρ’ οὐχ ὕβρις τάδ’ ; S. OC 883; ταῦτ’ οὐχ ὕβρις δῆτ’ ἐστίν· Ar. Nu. 1299, cf. Ra. 21, Pl. 886; ὕβρις τάδ’ ἐστί, κρείσσω δαιμόνων εἶναι θέλειν E. Hipp. 474; ὕβρει in wantonness or insolence, S. El. 881, Pl. Ap. 26e; ἐφ’ ὕβρει E. Or. 1581, D. 21.38, PCair. Zen. 462.9 (iii BC), etc. ; δι’ ὕβριν D. 21.42; διὰ τὴν ὕ. X. HG 2.2.10; πρὸς ὕβριν Plu. Alc. 37, etc.
lust, lewdness, opp. σωφροσύνη, Thgn. 379, X. Cyr. 8.4.14. of animals, violence, Hdt. 1.189; ὕβρις ὀρθία κνωδάλων Pi. P. 10.36, cf. N. 1.50 (v. ὑβρίζω 1.2); ἡ ἐκ τοῦ χαλινοῦ ὕ. D.Chr. 63.5. = ὕβρισμα, an outrage (though it is freq. difficult to separate this concrete sense from the abstract), Il. 1.203, 214; ὕβριν τεῖσαι Od. 24.352; ὑπὸ γυναικὸς ἄρχεσθαι ὕ. ἐσχάτη Democr. 111, cf. Xenoph. 1.17; sts., like ὑβρίζω, folld. by a Prep., Ἥρας μητέρ’ εἰς ἐμὴν ὕβρις her outrage towards…, E. Ba. 9; ἡ κατ’ Ἀργείων (-ους codd. Priscian.) ὕ. S. Fr. 368; ἡ πρὸς τοὺς δημότας ὕ. Hdn. 2.4.1; c. gen. objecti, ὕ. τινός towards him, Id. 1.8.4, etc. ; pl., wanton acts, outrages, Hes. Op. 146, E. Ba. 247, HF 741, Pl. Lg. 884a, etc. ; — for ὕβριν ὑβρίζειν, cf. ὑβρίζω II. 2.
an outrage on the person, esp.
violation, rape, Pi. P. 2.28, Lys. 1.2, etc. ; παίδων ὕβρεις καὶ γυναικῶν αἰσχύνας Isoc. 4.114, cf. Plb. 6.8.5; τὴν ὕ. τὴν εἰς τὸ ἑαυτοῦ σῶμα Aeschin. 1.116; τὴν τοῦ σώματος ὕβριν πεπρακώς ib. 188; so τὸ σῶμα ἐφ’ ὕβρει πεπρακώς ib. 29; γυναῖκας ἤγαγε δεῦρ’ ἐφ’ ὕβρει D. 19.309; γυναικῶν ὕβρεις ἢ εἰς αὑτοὺς ἢ εἰς υἱεῖς Arist. Rh. 1373a35. in Law, a term covering all the more serious injuries done to the person, Isoc. 20.2, Aeschin. 1.15, D. 37.33, 45.4; see esp. D. 21 (against Meidias); ὁ τῆς ὕβρεως νόμος ib. 35 (the text is given ib. 47); δίκη ὕβρεως ἢ πληγῶν PHal. 1.115 (iii BC), cf. PHib. 1.32.8 (iii BC), etc. used of a loss by sea, Pi. (v. ναυσίστονος), Act. Ap. 27.21. as masc., = ὑβριστής, a violent, overbearing man, κακῶν ῥεκτῆρα καὶ ὕβριν ἀνέρα Hes. Op. 191.

εως, ἡ (ὑπέρ), das Hinausgehen über das rechte Maß, also übermütige Gewalttätigkeit, jede Verletzung göttlicher und menschlicher Rechte, die aus gesetzloser Uebergewalt, aus übertriebenem Kraftgefühl (z.B. οἱ δ' ὕβρει εἴξαντες, ἐπισπόμενοι μένεϊ σφῷ Od. 14.262), oder aus dem Uebergewichte sinnlicher Triebe, auch aus Trunkenheit entspringt ; Hom. in der Od. von dem gewalttätigen Frevel der Freier, die des abwesenden Odysseus Vermögen verschwelgen, vgl. 1.368, 4.321, 627 ; μνηστήρων, τῶν ὕβρις τε βίη τε σιδήρεον οὐρανὸν ἵκει, 15.329 ; Ggstz ist εὐνομίη, 17.487 ; u. δίκη, Hes. O. 215 ; – Mißhandlung, Il. 1.203, 214 ; auch im plur., übermütige Handlungen ; Pind. nennt personifiziert Ὕβριν Κόρου ματέρα θρασύμυθον, Ol. 13.10, u. vrbdt ὕβρις νιν ὦρσεν εἰς αὐάταν, P. 2.28 ; auch κνωδάλων ὕβριν ὀρθίαν ὁρῶν, ἄμυνεν, P. 10.36 ; N. 1.50 ; Tragg.; Eur. Hipp. 474 sagt λῆξον δ' ὑβρίζουσ'· οὐ γὰρ ἄλλο πλὴν ὕβρις τάδ' ἐστί, κρείσσω δαιμόνων εἶναι θέλειν ; ὕβρεις ὑβρίζειν, Herc.Fur. 741, Bacch. 247 ; ὕβρεως ἄποινα κἀθέων φρονημάτων, Aesch. Pers. 794 ; δυσσεβίας μὲν ὕβρις τέκος, Eum. 506, u. öfter ; ταῦτ' οὐχ ὕβρις ἐστί ; Ar. Nub. 1281 ; καὶ ὀλιγωρίη, Her. 1.106. – Uebh. Ggstz von σωφροσύνη, wie Xen. Cyr. 8.4.14 ; bes. Zügellosigkeit in sinnlichen Begierden, Ausgelassenheit ; dah. auch Entehrung, Schändung, Notzucht u. Unzucht übh., bes. ὕβρεις παίδων, Knabenschändung, Isocr. 4.114, wie αἱ τῶν γυναικῶν ὕβρεις, Pol. 6.8.5, stuprum ; vgl. γυναῖκας ἐλευθέρας δεῦρ' ἤγαγεν ἐφ' ὕβρει, Dem. 19.309 ; ἐφ' ὕβρει μισθοῦσθαί τινα, Aesch. 1.88 ; τὴν τοῦ σώματος ὕβριν πεπρακώς, 1.188 ; worauf sich ὁ ὕβρεως νόμος bezieht, 1.15, der aber auch allgemeiner jede gesetzwidrige, willkürliche, entehrende Behandlung eines freien Bürgers betrifft ; nach Plat. def. 415e ὕβρις ἀδικία πρὸς ἀτιμίαν φέρουσα ; mit ἀλαζονεία vrbdn, Phaedr. 253e ; καὶ τρυφή, Gorg. 525a ; καὶ ἀκολασία, Rep. III.403a ; καὶ ἀναρχία, VIII.560e ; Ggstz εὐνομία, Soph. 216b ; ὕβρεως γραφή u. δίκη, Injurienklage, Oratt.; vgl. z.B. Dem. 21.47, wo das Gesetz angeführt ist ; καὶ ἀδικίαι, Pol. 10.37.8 ; ὕβρεις καὶ παρανομίαι, 11.6.7. – Von Tieren, Ausgelassenheit, Wildheit, Her. 1.189 ; καὶ σκίρτημα, Ael. H.A. 11.18 ; auch von leblosen Dingen, οἴνου ὕβρις, das Gähren und Brausen des Weins, Ael. – Hes. O. 193 ist es als adj. mit ἀνήρ gebraucht = ὑβριστής, dem δίκαιος u. ἀγαθός entggstzt.

ὕβρις, -εως, ἡ
[in LXX chiefly for גָּאוֹן and cogn. forms ;]
__1. wantonness, insolence.
__2. = ὕβρισμα, an act of wanton violence, an outrage, injury: 2Co.12:10; metaph., of a loss by sea (find.), Act.27:10, 21 (see MM, xxv).†
(AS)