adv. et prép. tard :
   I avec idée de temps indéterminé, càd. :
      1 longtemps après, bien après, IL. 4, 161 ; 7, 94, etc. ; OD. 9, 534, etc. ; PD. N. 3, 140, etc. ; XÉN. An. 4, 5, 5 ; avec un gén. ὀψὲ τῆς ἡλικίας, LUC. Dem. enc. 14, dans un âge avancé ;
      2 particul. avec idée de restriction, tardivement, trop tard, SOPH. O.C. 1264 ; EUR. Or. 99 ; γνώσῃ διδαχθεὶς ὀψὲ γοῦν τὸ σωφρονεῖν, ESCHL. Ag. 1425, tu sauras trop tard, pour l’avoir appris, ce que c’est qu’être sage ;
   II tard dans la journée, le soir, IL. 21, 232 ; OD. 5, 272 ; THC. 4, 106, etc. ; XÉN. Hell. 2, 1, 22, etc. ; ἕως ὀψέ, THC. 3, 108, jusqu’au soir ; τῆς ἡμέρας ὀψὲ ἦν, THC. 4, 93, c’était le soir, sur le tard.

• Cp. ὀψιαίτερον, PLAT. Crat. 433 a ; ARSTT. H.A. 4, 9 ; ou ὀψίτερον, PLUT. M. 119 c ; sup. ὀψιαίτατα, XÉN. Cyr. 8, 8, 9, etc. ; PLAT. Prot. 326 c, etc.

Étym. on pose *ὄψ (adv.) = lat. obs- dans o(b)s-tendō « vers », de la R. indo-europ. *h₁e/op-, sur ; cf. ἐπί, ὄπιθεν ; le -έ final reste inexpliqué.

Aeol. ὄψι, Adv.
after a long time, at length, late, ἔκ τε καὶ ὀ. τελεῖ, opp. αὐτίκα, Il. 4.161; ὀ. κακῶς ἔλθοι Od. 9.534, etc. ; ὀ. διδάσκεσθαι, μανθάνειν, to be late in learning, learn too late, A. Ag. 1425, S. OC 1264; ὀψέ γε φρονεῖς εὖ E. Or. 99; also ὀ. δή Il. 7.399, etc. ; ὀ. γοῦν A. l.c. ; ὀ. περ Pi. N. 3.80. ὀ. ἀφ’ οὗ… it is not long since…, Th. 1.14.
late in the day, at even, Il. 21.232, Od. 5.272, Th. 4.106, etc. ; ὀφλεῖν… ὀ. ὁδοῦ incur a penalty for being out late at night, Pl. Cra. 433a (dub.); late in the season, Hes. Op. 485; ὀ. ἦν, ὀ. ἐγίγνετο, it was, it was getting, late, X. An. 2.2.16, 3.4.36; ἡ μάχη ἐτελεύτα ἐς (v.l. ἕως) ὀ. did not end till late, Th. 3.108; so ἐς ὀψέ Id. 8.23; but εἰς ὀ. ψηφίζεσθαι continue voting till late in the day, D. 57.15. c. gen., ὀ. τῆς ἡμέρας late in the day, ἤδη γὰρ τῆς ἡμέρας ὀ. ἦν Th. 4.93, cf. X. HG 2.1.23; τῆς δ’ ὥρας ἐγίγνετ’ ὀ. D. 21.84; ὀ. τῆς ἡλικίας late in life, Luc. Dem. Enc. 14, cf. Am. 37. as Prep. c. gen., ὀ. τούτων after these things, Philostr. VA 6.10, cf. 4.18; so perh. ὀ. σαββάτων after the sabbath day, Ev. Matt. 28.1. — For the Comp. and Sup. Advbs.v. ὄψιος.

(von ἐπί, wie ὄπις, ὄπισθε), nach her, bes. lange Zeit darnach, spät ; ἔκ τε καὶ ὀψὲ τελεῖ, Il. 4.181 ; ὀψὲ δὲ δὴ μετέειπε, 7.399 u. öfter ; καὶ ὀψέ περ, wenn auch spät erst, 9.247 ; εἰσόκεν ἔλθῃ δείελος ὀψὲ δύων, spät, 21.232, wie Od. 5.272 ; ὀψὲ κακῶς νεῖαι, 11.114 ; ὀψέ περ, Pind. N. 3.77 ; γνώσῃ διδαχθεὶς ὀψὲ γοῦν τὸ σωφρονεῖν, Aesch. Ag. 1339 ; ὄψ' ἄγαν ἐκμανθάνω, Soph. O.C. 1264 ; θεοὶ γὰρ εὖ μέν, ὀψὲ δ' εἰσορῶσι, 1533, öfter ; ὀψὲ φρονεῖς εὖ, Eur. Or. 99 ; Bacch. 1343 ; Thuc. 4.106 u. öfter ; ἕως ὀψέ, bis spät an den Abend, 3.108, v.l. ἐς ὀψέ, wie 8.23 ; Sp.; μάλα γε ὀψὲ ἀφικόμενος, Plat. Prot. 310c ; νύκτωρ περιϊόντες ὀψέ, Crat. 433a ; ὅτι ὀψὲ εἴη, Symp. 217d ; Folgde. – Komparat., ὀψιαίτερον τοῦ δέοντος, Plat. Crat. 433a ; ὀψιαίτατα ἀπαλλάττονται, Prot. 326c, wie Xen. Cyr. 8.8.9 ; ὡς μὲν ἐδύνατο ὀψιαίτατα κατήγετο εἰς τὰς πόλεις, ὡς δὲ πρωϊαίτατα ἐξωρμᾶτο, Hell. 4.5.18 ; Folgde : ὀψὲ ποιούμενος τὰς ἐξαγωγάς, Pol. 11.22.2 ; auch c. gen., ὀψὲ τῆς ἡλικίας, Luc. Dem. enc. 14, vgl. amor. 37, wie schon Xen. sagt τῆς ἡμέρας ὀψὲ ἦν, spät am Tage, Hell. 2.1.23 ; τῆς δὲ ὥρας ἐγίγνετο ὀψέ, Dem. 21.84, es war spät an der Zeit ; auch ὀψὲ τῶν Τρωϊκῶν, lange nach dem trojanischen Kriege, Philostr. S. auch ὄψιος.

ὀψέ, adv. of time
[in LXX: Gen.24:11, Exo.30:8 (עֶרֶב, עֶרֶב בֵּין), Jer.2:23; τὸ ὀ., Isa.5:11 (נֶשֶׁף)* ;]
__1. long after, late.
__2. late in the day, at evening (opp. to πρωί); in late writers used almost as an indecl. noun (see MM, xviii): Mrk.11:11, 19 13:35.
__3. C. genitive, late in or on; and, in late writers also after (M, Pr., 72 f.), a sense which seems to be required in Mat.28:1.†
(AS)