'ου (ὁ) :
   I soleil, HOM. etc. ; ἡλίου κύκλος, ESCHL. Pr. 91 ; SOPH. Ant. 416 ; EUR. Ion 41, le disque du soleil ; au plur. ὁρᾶν μοι δύο ἡλίους δοκῶ, EUR. Bacch. 916, il me semble voir deux soleils ; ἀκτὶς ἡλίου, ESCHL. Ag. 676 ; ἀκτῖνες ἡλίου, EUR. Bacch. 677 ; ESCHL. Pr. 797, les rayons du soleil ; ἡλίου αὐγαί, ESCHL. Pers. 70 ; λαμπάδες, EUR. Ion 1467 ; λαμπτῆρες, EUR. Rhes. 59 ; σέλας, ESCHL. Eum. 916 ; SOPH. El. 17 ; EUR. El. 866 ; φάος, HÉS. O. 154 ; φῶς, EUR. Rhes. 447, etc. ; φέγγος, ESCHL. Pers. 377 ; SOPH. El. 380 ; EUR. Hec. 248 ; φλόξ, ESCHL. Pr. 22 ; EUR. I.T. 1207, l’éclat, les flambeaux, la lumière, la flamme du soleil ; ἡλίου βολαί, EUR. Or. 1259, Ph. 172 ; τόξα, EUR. H.f. 1090, les traits, les flèches du soleil ; ἁλίου ἅρμα, EUR. Or. 1007, le char du soleil ; ἡλίου θάλπος, EUR. Cycl. 540 ; θάλπη, ESCHL. Sept. 446 ; καύματα, SOPH. O.C. 350, la chaleur du soleil ; ἅμ' ἠελίῳ ἀνιόντι, DS. 15, 18 ; ἅμα τῷ ἡλίῳ ἀνίσχοντι, PAUS. 10, 23, 4, au lever du soleil ; ou simpl. ἅμα ἡλίῳ, LIB. 1, 286, avec le soleil ; ἠέλιος δ' ἀνόρουσε, OD. 3, 1, et le soleil se leva ; ἔστ' ἂν αὑτὸς ἥλιος ταύτῃ μὲν αἴρῃ, τῇδε δ' αὖ δύνῃ πάλιν, SOPH. Ph. 1330, tant que le même soleil se lèvera de ce côté, et se couchera ensuite de celui-ci ; ἀφ' ἡλίου ἀνιόντος μέχρι δυομένου, ESCHN. 72, 27, depuis le lever jusqu’au coucher du soleil ; τινὲς αὐτῶν οὔτε ἀνατέλλοντα τὸν ἥλιον οὔτε δυόμενον ἑωράκασι, ATH. 526 b, quelques-uns d’entre eux n’ont jamais vu le soleil se lever ni se coucher ; δύσετό τ' ἠέλιος, OD. 2, 388, et le soleil se plongea (dans l’Océan) ; ἐς ἠέλιον καταδύντα, IL. 1, 601, vers le coucher du soleil ; μικρὸν πρὸ δύντος ἡλίου, XÉN. Hell. 7, 2, 22, peu avant le coucher du soleil ; en parl. d’une éclipse de soleil : τὸν ἥλιον ἐκλιπεῖν συνέϐη καὶ γενέσθαι σκότον, PLUT. Per. 35, il arriva en même temps que le soleil s’éclipsa et que l’obscurité se fit ; περὶ ἡλίου ἔκλειψιν, XÉN. Hell. 2, 3, 4, pendant une éclipse de soleil ;
   II p. suite, l’idée du soleil sert à exprimer :
      1 l’idée de vie sur terre : ὁρᾶν φάος ἠελίοιο, IL. 18, 61, etc. voir la lumière du soleil ; ὑπ' ἠελίῳ, IL. 4, 44 ; ὑφ' ἡλίῳ, EUR. Alc. 151 ; ὑπὸ ἡλίου, THC. 2, 102 ; ὑπὸ τὸν ἥλιον, DÉM. 316, 16 ; PLUT. Luc. 30, habiter, résider, être vu sous le soleil, càd. sur terre ; οὐκέτ' εἶναι ὑφ' ἁλίῳ, EUR. Alc. 394, n’être plus sous le soleil, avoir cessé de vivre ;
      2 la région du ciel où le soleil se lève, l’orient : πρὸς ἠῶ τ' ἠέλιόν τε, IL. 12, 239, etc. ; OD. 13, 240, etc. (p. opp. à πρὸς ζόφον) vers l’orient et la région du soleil ; ou πρὸς ἠῶ τε καὶ ἡλίου ἀνατολάς (p. opp. à πρὸς ἑσπέρην) HDT. 7, 58 ; ou πρὸς ἠῶ τε καὶ ἥλιον ἀνατέλλοντα, HDT. 4, 40, m. sign. ; οἱ ἀπὸ ἡλίου ἀνατολέων, HDT. 7, 70, ceux de l’orient ;
      3 l’idée de la course du soleil pour marquer la durée : soit la durée d’un jour, SOPH. El. 424 ; ἁλίῳ ἀμφ' ἑνί, PD. O. 13, 51 (cf. EUR. Rhes. 447) pendant un seul jour ; au plur. EUR. Hel. 658 ; ἡλίους δέκα, LUC. Philopatr. 26 ; δώδεχ' ἡλίους, Philopatr. 4, dix, douze soleils, càd. jours ; ἐπὶ πολλοῖς ἡλίοις, LIB. (EUST.-DP. 39) pendant de nombreux jours ; soit la révolution d’une année ; ἑξηκοστὸν ἥλιον κάμψαι, HÉROD. ATT. (STOB. Fl. 116, 21) avoir franchi dans sa course le 60^e soleil, càd. la 60^e année ;
      4 l’idée de chaleur : ὁ ἥλιος πολύς, LUC. Nav. 35, forte chaleur ; πολὺν τὸν ἥλιον ἐπὶ τῷ σώματι ἐμφαίνειν, LUC. Ind. 3, avoir le corps brûlé par le soleil ; au plur. οἱ ἥλιοι, la chaleur du soleil (p. opp. à τὸ πνῖγος) THC. 7, 87 ; ARSTT. G.A. 5, 5, 9 ; H.A. 8, 7 ; EL. N.A. 16, 17 ; V.H. 13, 1 ;
      5 fig. chaleur de l’âme, joie, bonheur, PLUT. M. 994 e ; cf. ARTÉM. 2, 36.

➳ Dans Hom. d’ord. épq. ἠέλιος (v. ci-dessus). Dor. ἀέλιος [ᾱ] PD. P. 4, 257 ; dans les chœurs de Soph. et d’Eur. (jamais dans Eschl.) SOPH. Ant. 100, 809 ; O.C. 1245 ; EUR. El. 739 ; avec [ᾰ] ἀέλιον, SOPH. Tr. 835 ; ἀελίου, EUR. Med. 1252 ; autre forme dor. ἅλιος [ᾱ] SOPH. Tr. 96, El. 824.

Étym. pour *σᾱϝέλιος, *ἀϝέλιος, d’où ἠέλιος, att. ἥλιος, de indo-europ. *seh₂u-el-, soleil ; cf. sscr. sū́rya-, sū́ra-, lat. sōl, angl. sun.

'

ὁ, Ep. ἠέλιος, as always in Hom. (exc. in the late passage Od. 8.271) and Hes., cf. Hp. Alim. 42; Dor. ἀέλιος [α] Pi. P. 4.144, Call. Cer. 92, Lav. Pall. 89, and lyr. in Trag., S. Ant. 809, E. Ph. 175, al., but ἅλιος [α], S. Tr. 96, E. Alc. 395 (αέλιος S. Tr. 835); Cret. ἀβέλιος (i.e. ἀ Ϝ-), Hsch. ; Aeol. ἀέλιος Sappho 79 (= Oxy. 1787 Fr. 1.25), Supp. 25.7; ἄλιος Sappho 69 (s.v.l.); Arc. ἀέλιος (or ἁ-) IG 5(2).4.12 (Tegea, iv BC): — sun, Il. 7.421, etc. ; ὁρᾶν φάος ἠελίοιο to see the light of life, live, 18.61, etc. ; ὑπ’ ἠελίῳ τε καὶ οὐρανῷ ἀστερόεντι ναιετάουσι 4.44; γυνὴ… ἀρίστη τῶν ὑφ’ ἡλίῳ E. Alc. 151; οὐκέτ’ ἔστιν ὑφ’ ἁλίῳ ib. 395; also ὑπὸ ἡλίου ἑωρᾶσθαι Th. 2.102; οἱ ὑπὸ τοῦτον τὸν ἥλιον ἄνθρωποι D. 18.270; τριῶν τῶν ὑπὸ τὸν ἥ. μεγίστων ἡγεμονιῶν Plu. Luc. 30; prov., οὐδ’ ὁ ἥ. εἴσεται Hld. 7.21; ὥσπερ σελήνη γ’ ἡλίῳ (sc. ὅμοιος) a pale reflection, Com.Adesp. 5.15D. to determine the cardinal points, πρὸς ἠῶ τ’ ἠέλιόν τε towards the East, opp. πρὸς ζόφον ; εἴτ’ ἐπὶ δεξί’ ἴωσι πρὸς ἠῶ τ’ ἠέλιόν τε, εἴτ’ ἐπ’ ἀριστερὰ τοί γε ποτὶ ζόφον ἠερόεντα Il. 12.239, cf. Od. 9.26; ὅσοι ναίουσι πρὸς ἠῶ τ’ ἠέλιόν τε, ἠδ’ ὅσσοι μετόπισθε ποτὶ ζόφον 13.240; πρὸς ἠῶ τε καὶ ἡλίου ἀνατολάς, opp. πρὸς ἑσπέρην, Hdt. 7.58; τὰ πρὸς ἠῶ τε καὶ ἥλιον ἀνατέλλοντα Id. 4.40; οἱ ἀπὸ ἡλίου ἀνατολέων Αἰθίοπες the eastern…, Id. 7.70.
day, S. El. 424; a day, Pi. O. 13.37, Hp. Alim. 42, E. Hel. 652 (pl.), Ps.-Luc. Philopatr. 4, 26, etc. ; later, year, Herod. 10.1.
sunshine, sun΄s heat, ἐπὶ τοῖς ὄρεσιν Pl. Phd. 116e; ἥ. πολύς Luc. Nav. 35, cf. Herm. 25; πολὺν τὸν ἥ. ἐμφαίνειν, of a sunburnt person, Id. Ind. 3, cf. Rh. Pr. 9; pl., sunbeams, Thphr. Sign. 22, Ael. NA 16.17; hot sunny days, Th. 7.87. metaph, sunshine, brightness, ψυχῆς Plu. 2.994e, cf. Artem. 2.36, etc. ; of a person, Ἑλλάνων δόξης δεύτερον Ἀέλιον IG 14.1188; of Ptol. VI, UPZ 15.33; νέος Ἥ., of Nero and Caligula, SIG 814.34, 798.3. as pr. n., Helios, the sun-god, Od. 8.271, etc. ; νὴ τὸν Ἥ. Men. Sam. 108; ὑπὸ Δία Γῆν Ἥλιον, in manumission-formula, POxy. 48.6, 49.8 (i AD), IG 9(1).412 (Aetolia), IPE 2.54.10 (iii AD); [Ἥλιος] δούλους ἐλευθέρους ποιεῖ Artem. 2.36; identified with Apollo, Carm.Pop. 12, E. Fr. 781.11; with Dionysus, D.Chr. 31.11, etc. Ἡλίου ἀστήρ, of the planet Saturn, v.l. in Pl. Epin. 987c, cf. D.S. 2.30, Theo Sm. p. 130H. (I.-E. sāwelios, cf. Cret. ἀβέλιος, Lith. sáulė, Lat. sōl.)

ὁ, poet. ἠέλιος, u. so immer Hom., außer Od. 8.271, wie auch die sp. Ep.; dor. ἅλιος u. als nom. pr., auch Ἀέλιος (verwandt mit ἕλη, aber auch mit ἠώς), die Sonne, Hom. u. Folgde überall. Vom Aufgehen der Sonne bei Hom. ἀνιέναι, auch ἀνορούειν u. ἀνανεῖσθαι, andere Dichter ἀνέρχομαι, τέλλω, in Prosa am gew. ἀνίσχειν u. ἀνέχειν ; vom Untergehen δῦναι u. δύεσθαι, Hom. u. A.; poet. ἐπεὶ δὲ φέγγος ἡλίου κατέφθιτο, Aesch. Pers. 369 ; ἐς νύκτ' ἀποστείχοντος ἡλίου Suppl. 750 ; ἐκλείπω, ἔκλειψις, von der Sonnenfinsternis ; die subst. ἀνατολαί, δύσις, φάος, φέγγος, αἴγλη, αὐγαί, σέλας, ἀκτίς, βολαί, s. unter den betreffenden Artikeln ; – ὑφ' ἡλίῳ, unter der Sonne, auf der Erde, τῶν ὑφ' ἡλίῳ ἀρίστη Eur. Alc. 151 ; dah. οὐκέτ' ἔστιν ὑφ' ἁλίῳ, lebt nicht mehr, 396, wie oft bei Hom. ὁρᾶν φάος ἠελίοιο, leben ; αἳ γὰρ ὑπ' ἠελίῳ τε καὶ οὐρανῷ – ναιετάουσι πόληες Il. 4.44 ; τῶν ὑπὸ τουτονὶ τὸν ἥλιον ἀνθρώπων Dem. 18.270 ; τριῶν τῶν ὑπὸ τὸν ἥλιον μεγίστων ἡγεμονιῶν Plut. Lucull. 30.
Bei Hom. ist πρὸς Ἠῶ τ' Ἠέλιόν τε die gew. Bestimmung der Lichtseite der Erde (Morgen u. Mittag), im Ggstz von πρὸς ζόφον, Il. 12.239, Od. 9.26, 13.240 ; noch Her. setzt πρὸς ἠῶ τε καὶ ἡλίου ἀνατολάς u. πρὸς ἑσπέρην sich entgegen, 7.58 ; – das Tageslicht, der Tag, ἁλίῳ ἀμφ' ἑνί Pind. Ol. 13.36 ; φῶς ἓν ἡλίου Eur. Rhes. 447 ; ἡλίους μυρίους διελθών Hel. 658, vgl. El. 654 ; einzeln auch in Prosa ; Sonnenschein, ἥλιος πολύς Luc. nav. 35 ; ἐν ἡλίῳ κατακεῖσθαι, in der Sonne liegen, Plut. Alex. 14. – Im plur. Sonnenstrahlen, οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει Thuc. 7.87 ; vgl. Arist. H.A. 8.7 ; öfter bei Sp., wie Ael. H.A. 16.17 ; Dion.Per. 40.

ἥλιος, -ου, ὁ
[in LXX chiefly for שֶׁמֶשׁ ;]
the sun: with art. (El., § 46, 5), Mat.5:45 13:43 17:2 24:29, Mrk.1:32 4:6 13:24 16:2, Luk.4:40, Act.2:20' (LXX) Act.26:13, Eph.4:26, Jas.1:11, Rev.1:16 6:12 8:12 9:2 10:1 12:1 16:8 19:17 21:23; βλέπειν τὸν ἥ., Act.13:11; οὐδὲ μὴ πέσῃ ἐπ᾽ αὐτοὺς ὁ ἥ., Rev.7:16; without art., Mat.13:6, Luk.21:25 23:45, Act.27:20, 1Co.15:41, Rev.7:2 16:12 22:5.†
(AS)