'ἔξ·ειμι :
      1 (seul. 3 pl. ἔξεισι) être originaire de, descendre de, gén. OD. 13, 130 (sel. d’autres ἐμῆς ἔξ εἰσι γενέθλης) ;
      2 d’ord. impers. ἔξεστι (inf. ἐξεῖναι, impf. ἐξῆν, f. ἐξέσται) impers. il est permis ; κἄξεστιν αὐτῇ δρᾶν λέγειν θ' ἃ βούλεται, SOPH. Ant. 503, il lui est permis de faire et de dire ce qu’elle veut ; avec l’attribut au dat. : σοὶ ἔξεστιν ἀνδρὶ γενέσθαι, XÉN. An. 7, 1, 21, il t’est permis de devenir un homme ; rar. avec l’acc. Λακεδαιμονίοις ἔξεστιν ὑμῖν φίλους γενέσθαι, THC. 4, 20, il est possible aux Lacédémoniens de devenir vos amis ; avec la prop. inf. ἔξεστι βασιλέα ἄρχειν, PLAT. Pol. 290 d, le roi peut commander ; abs. part. ἐξόν, avec l’inf. HDT. 4, 126 ; ESCHL. Pr. 649 ; SOPH. El. 365, quand ou puisqu’il est permis ou possible de ; fut. ἐξεσόμενον, lorsqu’il sera possible, LYS. 140, 24.

➳ Dans les inscr. att. ἐξεῖναι est qqf. remplacé par le simple εἶναι, CIA. 4, 1 c (500/456 av. J.C.), etc. ; v. Meisterh. p. 153, 11.

Étym. ἐξ, εἰμί.

'

ἔξ·ειμι (inf. ἐξιέναι, impf. ἐξῄειν ou ἐξήϊα, etc., v. εἶμι) :
   I en parl. de pers. :
      1 sortir : μεγάρων, OD. 1, 374, du palais ; χώρας, SOPH. O.C. 909, ou ἐκ χώρης, HDT. 1, 94, sortir d’un pays ; particul. partir pour une expédition, THC. 5, 13 ; XÉN. Cyr. 3, 3, 20 ; avec un acc. ἐξόδους, DÉM. 1182, 27, aller en procession ; ἀγῶνας, SOPH. Tr. 159, aller affronter des luttes ; ἐκδήμους στρατείας, THC. 1, 15, partir pour des expéditions lointaines ; θύραζε, OD. 20, 179, sortir à la porte ;
      2 fig. se retirer : ἐκ τῶν ἱππέων, HDT. 1, 67, quitter le service de la cavalerie ; ἐξ ἀρχῆς, DC. 60, 10, quitter le pouvoir, abandonner le commandement ;
      3 en venir à : εἰς ἔλεγχον, SOPH. Ph. 98, à une preuve ; εἰς ἅμιλλαν λόγων, EUR. fr. 347, à une lutte de paroles ;
   II en parl. de choses, arriver à son terme, cesser, en parl. du temps, HDT. 2, 139 ; d’une épreuve, SOPH. Ph. 767 ; d’une charge ou fonction, LYS. 114, 41.

➳ Prés. 2 sg. épq. ἔξεισθα, OD. 20, 179 ; impér. att. ἔξει (p. ἔξιθι) AR. Nub. 633 (ἔξιθι Cobet) ; inf. ἐξίναι (p. ἐξιέναι) MACH. (ATH. 580 c) ; impf. ion. ἐξήϊα, HDT. 2, 139.

Étym. ἐξ, εἶμι.

(εἰμί sum), only used in impers. forms (v. ἔξεστι), exc. in αἰ ἐλεύθεροι μὴ ἐξεῖεν if [a woman] shall leave no free-born issue, Leg. Gort. 7.9.

(εἶμι ibo) Ep. 2 sg. ἔξεισθα (v. infr.); ἔξει wrongly expld. as imper. by Sch. Ar. Nu. 633; Dor. 3 sg. ἔξειτι Hsch. ; inf. ἐξιέναι, also ἐξίναι Macho ap. Ath. 13.580c; serving as Att. fut. of ἐξέρχομαι, but with impf. ἐξῄειν, Ion. ἐξήϊα Hdt. 2.139: — go out, come out, esp. out of the house, Hom. mostly in Od., ἔξεισθα θύραζε 20.179; c. gen. loci, ἐξιέναι μεγάρων 1.374; τῆς χώρας S. OC 909; so ἐκ τῆς χώρης Hdt. 1.94; but ἐ. ἐκ τῶν ἱππέων leave the knights, quit service as one, ib. 67; ἐκ τῆς ἀρχῆς ἐ. D.C. 60.10. εἰς ἔλεγχον ἐξιέναι come forth to apply the test, S. Ph. 98; but, submit to the test, Id. Fr. 105; λόγων… εἰς ἅμιλλαν ἐξιών E. Fr. 334. abs., ἔξει Ar. Nu. 633; esp.
march out with an army, Th. 5.13, X. Cyr. 3.3.20, etc. ; οἱ ἐξιόντες Th. 1.95; c. acc. cogn., ἐκδήμους στρατείας οὐκ ἐξῇσαν ib. 15; πολλοὺς ἀγῶνας ἐ. S. Tr. 159; ἐξόδους ἐ.
go out in procession, D. 48.55; ἐ. ὑστάτην ὁδόν E. Alc. 610; ἐ. τὴν ἀμφίαλον (sc. ὁδόν) X. HG 4.2.13; τὰς πύλας Ath. 8.351d.
come forward on the stage, οὑξιὼν πρώτιστα Ar. Ra. 946. of Time or incidents, come to an end, expire, Hdt. 2.139; ὅταν περ τὸ κακὸν ἐξίῃ S. Ph. 767; ἐξιούσης τῆς ἀρχῆς Lys. 9.6; ὅποι ἔξεισι τὰ ἴχνη where they cease, X. Cyn. 8.3.

(εἰμί), nur impers., ἔξεστι, es steht frei, ist erlaubt ; ἔξεστι γάρ μοι μὴ λέγειν ἃ μὴ τελῶ Aesch. Eum. 859 ; κἄξεστιν αὐτῇ δρᾶν λέγειν θ' ἃ βούλεται Soph. Ant. 503 ; in Prosa überall, mit folgdm acc. c. inf-, οὐδ' ἔξεστι βασιλέα χωρὶς ἱερατικῆς ἄρχειν Plat. Polit. 290d ; Gorg. 486c ; gew. steht das subst. od. adj. beim inf. im dat., ἔξεστί σοι ἀνδρὶ γενέσθαι Xen. An. 7.1.21, wie ὑμῖν εὐδαίμοσι ἔξεστι γενέσθαι Dem. 3.23 ; doch tritt in der Fortführung des Satzes der acc. gew. wieder ein, ἔξεστιν ὑμῖν φίλους γενέσθαι Thuc. 4.20 ; ὅτε ἐξείη πρὸς ἄλλους ἀρχομένους ἀπιέναι Xen. An. 2.6.12, vgl. Mem. 2.6.26 ; – das partic. absolut gebraucht, ἐξόν σοι γάμου τυχεῖν Aesch. Prom. 651 ; ἐξὸν πατρὸς πάντων ἀρίστου παῖδα κεκλῆσθαι Soph. El. 357 ; ἐξὸν ἀτέκνοις εἶναι Eur. Alc. 890 ; ἐξόν σοι ἐν εἰρήνῃ λέγειν, da es dir freisteht, Plat. Symp. 189b, u. sonst überall ; auch fut., ὡς οὐκ ἐξεσόμενον τῇ πόλει δίκην λαμβάνειν Lys. 14.10. – Bei Plat. epist. VII.345d, ἀγανακτεῖν ἐξῆν εἴτε βουλοίμην εἴτε μή, übersetzt man ich mußte.

(εἶμι), herausgehen ; aus dem Hause, θύραζε Od. 20.367 ; μεγάρων 1.374, wie ἱππόθεν ἐξίμεναι 11.531 ; ἔξεισθα θύραζε 20.179, du wirst herausgehen ; τῆσδε τῆς χώρας Soph. O.C. 913 ; εἰς ἔλεγχον ἐξιών, zur Prüfung ausgehend, sie anstellend, Phil. 98 ; ἔξει, geh heraus, Ar. Nub. 623 ; ἐκ γῆς εἰς φῶς Plat. Prot. 321c ; ἔξω τείχους Phaedr. 230d ; οἴκοθεν Apol. 40b ; ἔνδοθεν Symp. 220b ; übertr., φαίνεταί μοι δόξα ἐξιέναι ἐκ διανοίας Rep. III.412e. Bes. ins Feld rücken, ausrücken, Thuc. 5.13, Xen. Cyr. 3.3.20, Dem. 2.13 u. A.; so στρατείας ἐκδήμους Thuc. 1.15 ; τὴν ἀμφίαλον, auf der Landenge ausrücken, Xen. Hell. 4.2.13. – Bei Ar. Ran. 944 ist οὑξιὼν πρώτιστα der zuerst Auftretende im Drama ; ἐξόδους λαμπρὰς ἐξιέναι, mit Pomp ausgehen auf die Straße, Dem. 48.55 ; Plut. Sol. 21 ; ὑστάτην ὁδόν, den letzten Weg gehen, Eur. Alc. 610 ; πολλοὺς ἀγῶνας ἐξιών, auf Kämpfe ausziehen, Soph. Tr. 158 ; – ὁ χρόνος ἐξήϊε, ging aus, ging vorüber, Her. 2.139 ; ὅποι ἔξεισι τὰ ἴχνη, wo sie zu Ende gehen, aufhören, Xen. Cyn. 8.3 ; τῆς ἀρχῆς ἐξιούσης Lys. 9.6 ; anders ἐξιὼν ἐκ τῆς ἀρχῆς DC. 16.10.

ἔξ-ειμι
(< εἶμι),
to go forth: Act.13:42 Act.17:15 Act.20:7; before ἐπί, with accusative, Act.27:43.†
(AS)