ας (ἡ) :
   I foyer, au sens religieux (p. opp. à ἐσχάρα) càd. :
      1 au propre, foyer, partie intime de la maison où se trouvaient l’autel des dieux domestiques et le sanctuaire pour les suppliants, OD. 14, 159, etc. ; HDT. 4, 68 ; SOPH. El. 881 ;
      2 p. ext. la maison elle-même, maison, demeure, foyer, PD. O. 1, 17 ; P. 11, 21 ; HDT. 5, 40 ; ESCHL. Ch. 264, etc. ; fig. dernière demeure, tombeau, SOPH. O.C. 1728 ;
   II p. anal. ou p. ext. :
      1 le cœur ou le foyer d’un pays, ville principale, métropole, CALL. Del. 325 ; POL. 5, 58, 4 ; DS. 4, 19 ; 15, 90 ;
      2 autel, ESCHL. Eum. 282, etc. ; SOPH. O.C. 1495 ; ἡ κοινὴ ἑστία, ARSTT. Pol. 6, 8, 20 ; ou πολιτικὴ ἑστία, APP. Lib. 84 ; autel public, sanctuaire et lieu de refuge pour les suppliants (mais v. ci-dessous) ; ἑστ. βουλαία, ESCHN. 34, 7, autel du Conseil, dans le palais du Conseil (βουλή) ; γᾶς μεσόμφαλος ἑστ. EUR. Ion 462, litt. le foyer du centre de la Terre, càd. le foyer de l’autel situé dans le sanctuaire d’Apollon à Delphes, lieu qui passait pour le centre de la Grèce et de la Terre ;
      3 p. ext. salle de repas : ἑστ. κοινή, POL. 29, 5, 6, salle de repas ou table publique.

➳ [ῑ] OD. l. c. etc. ; [ῐ] HÉS. O. 732, et ATT. — Ion. et épq. ἱστίη, OD. HDT. ll. cc. ; ou ἑστίη, THCR. Idyl. 22, 205.

Étym. pré-grec.

ἡ, Ion. ἱστίη (as always in Hom. (exc. in ἀνέστιος, ἐφέστιος) and Hdt., cf. Schwyzer 687.1 (Chios, vii/vi BC), IG 12(5).554 (Ceos), and v. ἐφέστιος ; ἑστίῃ is f.l. in Hes. Op. 734) ; Boeot. ἱστία (Ἱ.) IG 7.556 (Tanagra) ; also Coan, SIG 1025.29, and Arc., ib. 559.55 ; Locr. ἰστία IG 9(1).334.7 ; both forms in Cretan, Ἑστία SIG 527.15 (iii BC), Ἱστία GDI 5079.7, al. : — hearth of a house, in Hom. only in solemn appeals, ἴστω νῦν Ζεὺς πρῶτα θεῶν… ἱστίη τ’ Ὀδυσῆος Od. 14.159, al., cf. Hdt. 4.68, S. El. 881 ; καθῆσθαι παρ’ ἑστίᾳ, of suppliants, Pi. Fr. 81 ; ἐπὶ τὴν ἑστίαν καθίζεσθαι Th. 1.136 ; ἡ δορύξενος ἑ. S. OC 633 ; ἑ. μεσόμφαλος A. Ag. 1056 ; ἐν στέγῃ τις ἥμενος παρ’ ἑστίᾳ Id. Fr. 362.3.
the house itself, home, Pi. O. 1.11, P. 11.13 ; freq. in Trag., as A. Ch. 264, etc. ; διξὰς ἱστίας οἴκεε Hdt. 5.40 ; καταλείποντα ἐν τᾷ ἰστίᾳ παῖδα ἡβάταν, of a colonist, IG 9(1).334 (Locr., v BC) ; metaph, of the last home, the grave, τὰν χθόνιον ἑ. ἰδεῖν S. OC 1726 (lyr.).
household, family, οἱ πολλοί, πλὴν ὀγδώκοντα ἱστιέων κτλ., Hdt. 1.176 ; ἱστίη οὐδεμία νομιζομένη εἶναι Γλαύκου Id. 6.86. δʹ.
altar, like ἐσχάρα, A. Th. 275, Eu. 282 ; βούθυτος ἑ. S. OC 1495 (lyr.); γᾶς μεσσόμφαλος ἑ., of the Delphic shrine, E. Ion 462 (lyr.); Πυθόμαντις ἑ. S. OT 965 ; βωμός, ἑ. χθονός (as a sanctuary) A. Supp. 372 (lyr.); ἡ κοινὴ ἑ. the public altar, serving as. a sanctuary to refugees, IG2². 1029, Arist. Pol. 1322b28 ; πολιτικὴ ἑ. App. Pun. 84; — ἡ κοινὴ ἑ. also of the public table, ἐδέξαντο τοὺς πρεσβευτὰς ἐπὶ τὴν κοινὴν ἑ. Plb. 29.5.6, cf. IG 5(1).961 (Cotyrta), 7.21 (Orchomenus in Boeotia), Poll. 9.40 ; μυηθεὶς ἀφ’ ἑστίας, of a class of public initiates at Eleusis, Is. Fr. 84, cf. IG 2.1355, al. ; so ὁ ἀφ’ ἑ. παῖς Porph. Abst. 4.5 ; simply ὁ ἀφ’ ἑ., ἡ ἀφ’ ἑ., Ἐφ. Ἀρχ. 1894.176, 1885.146. metaph, of places which are to a country as the hearth to a house, as a metropolis, Plb. 5.58.4 ; ἑ. καὶ μητρόπολις D.S. 4.19 ; of Delos, ἱστίη ὦ νήσων Call. Del. 325; — Pythag., of the central fire of the universe, Philol. 7, etc., cf. Alex.Aphr. in Metaph. 38.23 ; of the earth, E. Fr. 944 ; of the heart in the body, Arist. PA 70a25 ; μίαν, ἰδίαν ἑ. ἤθους οὐκ ἔχειν, Plu. 2.52a, 97a ; of the liver as focus of a fever, Gal. 15.742. as pr. n.
Ἑστία, Ion.
Ἱστίη, Ἑστίη, h.Hom. 24.1, v.l. in Hes. Th. 454: — the hearthgoddess, h.Ven. 22, Hes. Th. l.c., Pi. N. 11.1, etc., cf. h.Hom. 24, 29, Orph. H. 84, D.S. 5.68 ; Ἑ. βουλαία IG 12(5).732 (Andros), Aeschin. 2.45, App. Mith. 23 ; Ἑ. πρυτανεία IG 12(5).659 (Syros); worshipped as ἡ κοινὴ Ἑ. by the Getae, D.S. 1.94, cf. Hdt. 4.127 ; prov., ἀφ’ Ἑστίας ἄρχεσθαι to begin from the beginning, Ar. V. 846, Pl. Euthphr. 3a ; ἀπ’ ἄλλης Ἑ. καὶ ἀρχῆς τὰς πράξεις προχειρίζεσθαι Str. 1.1.16 (also ἐξ ἑ. ἄρχεσθαι Hsch.) ; ἡἙ. γελᾷ, of the fire crackling, Arist. Mete. 369a32. = Lat. Vesta, Str. 5.2.3, Plu. Rom. 2, etc. title of a priestess, IG 9(1).486 (Acarnania); ἑ. πόλεως, as an honorary title, ib. 5(1).583 (Sparta).
[ι in Od. in the appellat. 14.159, ι in h.Hom. in pr. n. ; in Hes. the reverse ; ι always in Com. and Trag.] (Etymological connexion with Vesta is doubtful ; the dialects never have Ϝ, exc. in the pr. n. Ϝιστίαυ (gen. sg. masc.) IG 5(2).271.18 (Mantinea); cf. γιστία.)

ἡ, ion. u. ep. ἱστίη, auch ἑστίη, Hes. O. 732, l.d., der Herd des Hauses, der zugleich der Hausaltar ist, auf dem die Hausgötter standen, u. der insofern als heilig galt u. als unverletzlicher Zufluchtsort der Hilfeflehenden, vgl. Thuc. 1.136 ; bei Hom. nur in der Od. in Schwurformeln, ἴστω νῦν Ζεὺς – ξενίη τε τράπεζα, ἱστίη τ' Ὀδυσῆος, ἣν ἀφικάνω, 14.159, 17.156, 10.304. – Tragg., ἕως ἂν αἴθῃ πῦρ ἐφ' ἑστίας ἐμῆς Αἴγισθος Aesch. Ag. 1410 ; τίω δ' ἀθέρμαντον ἑστίαν δόμων Ch. 620 ; Altar, μήλοισιν αἱμάσσοντες ἑστίας θεῶν Spt. 257, vgl. Eum. 272, Suppl. 367 ; μὰ τὴν πατρῴαν ἑστίαν Soph. El. 869 ; βούθυτος O.C. 1491 ; Eur.; vgl. τὰς βασιληΐας ἱστίας ὀμνύναι Her. 4.68 ; γᾶ ἑστία θεῶν Tim.Locr. 97d, vgl. Plat. Legg. XII.955e ; ἡ κοινὴ ἑστία, der Herd des Staates, Versammlungshaus der Prytanen, Arist. Pol. 6 extr.; vgl. Pol. 29.5.6, 31.9.4 ; Inscr. 1193, das Prytaneum ἑστία τῆς πόλεως, Poll. 9.40. – Uebh. das Haus, Wohnung, ἐς ἀφνεὰν μάκαιραν ἱέρωνος ἑστίαν Pind. Ol. 1.11 ; ἑστίαν πατρῴαν P. 11.13 ; τὰ μὲν κατ' οἴκους ἐφ' ἑστίας ἄχη Aesch. Ag. 415 ; ὦ σωτῆρες ἑστίας πατρός Ch. 262 ; οὐδ' ἀφ' ἑστίας συθείς Pers. 849 ; ὦ πατρῷον ἑστίας βάθρον Soph. Aj. 847, vgl. O.C. 639 ; ὅτου δῶμ' ἑστίαν τ' ἀφίξομαι Eur. Hec. 353 ; μυχοῖς ναίουσαν ἑστίας ἐμῆς Med. 397 ; διξὰς ἱστίας οἴκεε Her. 5.40, der es auch für alle zum Hause Gehörenden gebraucht, die Familie, ὀγδώκοντα ἱστίαι ἐκδημέουσαι ἔτυχον 1.177 ; ἄμοιρος ἑστίας Xen. Cyr. 7.5.56 ; Sp., wie Plut. Rom. 9 ; DS. 20.15. – Uebertr., Σελεύκειαν ἑστίαν ὑπάρχουσαν τῆς αὐτῶν δυναστείας, der Herd, Mittelpunkt, Pol. 5.58.4 ; ἑστ. καὶ μητρόπολις DS. 15.90. – Nach EM. auch das Mahl. – sprichwörtl. ἀφ' ἑστίας ἄρχεσθαι, vom eigenen Herde, mit sich, mit der Hauptperson anfangen, Schol. Ar. Vesp. 842 ; Paroem. – Vgl. auch nom. pr.
[ι ist bei Hom. lang, bei den Uebrigen kurz].