'(impf. εἴρυον, f. ἐρύσω, ao. εἴρυσα, pf. inus. ; pass. ao. εἰρύσθην, pf. εἴρυσμαι)
tirer : νῆα εἰς ἅλα, IL. 1, 141 ; OD. 8, 34 ; ou ἅλαδε, OD. 2, 389, tirer un navire dans la mer, le mettre à flot ; ou au contr. ἐπ' ἠπείροιο, OD. 16, 325, 359 ; ou ἤπειρόνδε, OD. 10, 423, tirer un navire à terre ; τόξον, HDT. 3, 30 ; νευρὴν ἐπί τινι, IL. 15, 464, tendre un arc, la corde d’un arc contre qqn ; ἐπί τινι κλῆρον, CALL. Jov. 62, tirer au sort pour qqe ch. ; φάρμακον ἐκ γαίης, OD. 10, 303, arracher de terre une plante médicinale ; τινὰ ποδὸς καὶ χειρός, OD. 17, 479, tirer qqn par le pied et par la main ; νεκρούς, IL. 4, 467 ; 5, 573, etc. tirer des morts du milieu de la mêlée ;

Moy. ἐρύομαι (f. ἐρύσομαι [ῠ], ao. εἰρυσάμην [ῠ] ou ἐρυσάμην [ῠ], pf. εἴρυμαι, d’où impér. εἴρυσο [ῠ]) tirer à soi ou pour soi : ξίφος, IL. 4, 530, etc. tirer son épée ; νῆας, IL. 14, 79, tirer ses vaisseaux (à la mer), mettre ses navires à flot ; μάχης τινά, IL. 5, 456, entraîner qqn hors de la mêlée ; νέκυν, IL. 18, 152, retirer de la mêlée ; fig. (τινα) χρυσῷ, IL. 22, 351, mettre en balance contre un poids d’or.

➳ Ion. εἰρύω, inf. ép. εἰρύμεναι [ῠ] HÉS. O. 818. Impf. ἔρυον, IL. 12, 258 ; ou εἴρυον, MOSCH. 2, 14 et 127. Impf. itér. 3 sg. ἐρύεσκε, NONN. D. 43, 50. Fut. ion. ἐρύω [ῠ] IL. 11, 454, etc. ; fut. réc. ἐρύσω [ῠ] OPP. H. 5, 375 ; NONN. D. 21, 268 ; fut. épq. ἐρύσσω, ORPH. Lith. 35 ; NONN. D. 23, 298. Ao. εἴρυσα [ῠ] IL. 16, 863 ; OD. 2, 389 ; ou ἔρυσα, IL. 5, 573 ; d’où sbj. 3 sg. ἐρύσῃ, IL. 17, 230 ; 3 pl. ἐρύσωσι, HPC. 7, 16 Littré ; opt. ἐρύσαιμι, IL. 8, 21 ; inf. ἐρύσαι, IL. 17, 419 ; part. ἐρύσας, IL. 5, 836 ; 23, 21 ; dor. ἐρύσαις, PD. N. 7, 6 ; ao. épq. εἴρυσσα, IL. 3, 373 ; ou ἔρυσσα, OD. 11, 2 ; d’où sbj. 2 sg. ἐρύσσῃς, IL. 5, 110 ; 3 sg. ἐρύσσῃ, IL. 5, 110 ; 1 pl. épq. ἐρύσσομεν (p. -ωμεν) 3 pl. ἐρύσσωσι, OD. 17, 479 ; IL. 14, 76 ; 17, 635 ; inf. ἐρύσσαι, IL. 8, 23 ; part. ἐρύσσας, A.RH. 3, 913 ; OPP. H. 1, 265. — Moy. fut. inf. ἐρύσσεσθαι, IL. 21, 176 ; OD. 21, 125 ; ou sans σ, ἐρύεσθαι, IL. 14, 422. Ao. εἰρυσάμην [ῠ] OD. 10, 165 ; 3 sg. εἰρύσατο, HH. Merc. 127 ; épq. εἰρύσσατο, IL. 22, 306 ; OD. 22, 79 ; ou sans augm. 3 pl. ἐρύσαντο [ῠ] IL. 1, 466, etc., impér. 2 pl. ἐρύσασθε, HH. Ap. 488, opt. ἐρυσαίμην, d’où : 2 sg. ἐρύσαιο, IL. 5, 456 ; 3 pl. ἐρυσαίατο, IL. 5, 298, inf. ἐρύσασθαι, IL. 22, 351 ou ἐρύσσασθαι, IL. 18, 174 ; part. duel ἐρυσσαμένω, THCR. Idyl. 22, 191. Pf. εἴρυμαι [ῡ] (de ϝέ-ϝρυ-μαι) d’où 3 pl. épq. εἰρύαται, IL. 14, 75 ; OD. 6, 265 ; avec élis. de αι, εἰρύατ', IL. 4, 248, part. fém. εἰρυμέναι [ῡ] IL. 13, 682, pl.q.pf. εἰρύμην, d’où εἴρυτο [ῡ] OD. 22, 90 ; 3 pl. εἴρυντο, IL. 18, 69 ; ion. εἰρύατο, IL. 14, 30 ; 15, 654. Homonymes avec ῥύομαι « sauver » (v. ce mot), dont le contexte est différenciant.

Étym. p.-ê. R. indo-europ. *ueru-, tirer ; th. ϝερυ-, ϝρυ-.

'

Il. 4.467, al., Ion. εἰρύω, Dor. Ϝερύω (v. infr.); Ep. inf. εἰρύμεναι [υ] Hes. Op. 818 ; impf. εἴρυον Mosch. 2.14, ἔρυον Il. 12.258, ἐρύεσκον Nonn. D. 43.50 ; fut. ἐρύω Il. 11.454, al., ἐρύσω Oppian. H. 5.375 ; Ep. ἐρύσσω Orph. L. 35, Nonn. D. 17.183 ; aor. εἴρυσα Od. 2.389, Hdt. 2.136 (in Hdt. εἴρυσα takes the place of εἵλκυσα), ἔρυσα Il. 5.573 ; εἴρυσσα 3.373, Od. 8.85 ; lengthd. ἐρύσασκε (ἐξ-) Il. 10.490; imper. εἴρυσον S. Tr. 1033 (hex.), Dor. Ϝερυσάτω (dub.sens.) BCH 50.15 (Delphi, iv BC); subj. ἐρύσω Il. 17.230, εἰρύσω Hp. Morb. 2.8, etc. ; 2 sg. ἐρύσσῃς Il. 5.110 ; Ep. 1 pl. ἐρύσσομεν (for -ωμεν) 14.76, 17.635 ; opt. ἐρύσαιμι 8.21, εἰρύσαιμι Timo 59 ; inf. ἐρύσαι, ἐρύσσαι, Il. 17.419, 8.23, εἰρύσαι Hp. Morb. 1.29, (δι-, ἐξ-) Hdt. 7.24, 1.141 ; part. ἐρύσας Il. 23.21, ἐρύσαις Pi. N. 7.67, εἰρύσας Hdt. 4.10, ἐρύσσας A.R. 3.913.
Ion., Dor., and poet. Verb: — drag, draw, implying force or violence, νῆα… εἰς ἅλα, ἅλαδε, ἤπειρόνδε, Il. 1.141, Od. 2.389, 10.423 ; ἐπ’ ἠπείροιο on land, 16.325, 359 ; [δόρυ] ἐ. ἐπ’ ἄκρης, of the Trojan horse, 8.508 ; freq. of the dead, νεκρόν, νεκροὺς ἐ., of the friends, drag them away, rescue them, Il. 5.573, 16.781 ; of the enemy, drag them off for plunder, ransom, etc., 4.467, al. ; τρὶς ἐρύσας περὶ σῆμα (sc. Ἕκτορα) 24.16 ; of dogs and birds of prey, drag and tear, οἰωνοὶ ὠμησταὶ ἐρύουσι 11.454, etc. ; drag away, carry off violently, Od. 9.99; c. gen. partit., διὰ δώματ’ ἐ.… ἢ ποδὸς ἢ καὶ χειρός 17.479 ; ἐ. τινὰ κουρίξ by the hair, 22.187 ; also, pull down, tear away, κρόσσας μὲν πύργων ἔρυον Il. 12.258, cf. 14.35. simply, draw, pull, δόρυ ἐξ ὠτειλῆς 16.863 ; φάρμακον ἐκ γαίης Od. 10.303 ; ἐξ οὐρανόθεν πεδίονδε Ζῆν’ Il. 8.21 ; κίον’ ἀν’ ὑψηλὴν ἐρύσαι Od. 22.176 ; φᾶρος… κὰκ κεφαλῆς εἴρυσσε drew it over his head, 8.85 ; ἄλλον μὲν χλαίνης ἐρύων, ἄλλον δὲ χιτῶνος pulling or plucking him by…, Il. 22.493 ; νευρὴν ἐπὶ τῷ ἐ.
drawing the bowstring at him, 15.464 ; ἐ. τόξον Hdt. 3.30, 4.10; εἴρυσον ἔγχος draw thy sword, S. Tr. 1033 (hex.); attract, absorb, [ὑγρόν] Hp. Loc. Hom. 14 ; c. gen. partit., τῆς χολῆς Id. Morb. 1.29 ; ἐπί τινι κλῆρον ἐ.
draw lots for…, Call. Jov. 62 ; ἐκ ποδὸς ἐ.
to put aside, Pi. N. 7.67 ; ὅππῃ ἐμὸν νόον εἰρύσαιμι Timo l.c. ; also πλίνθους εἰρύσαι make bricks, Hdt. 2.136.
B. Med. ἐρύομαι, Ion. εἰρύομαι [υ], fut. inf. ἐρύεσθαι Il. 14.422, al., ἐρύσσεσθαι v.l. in Od. 21.125, Il. 21.176 ; aor.1 εἰρύσσατο 22.306, ἐρύσαντο 1.466, etc. ; subj. ἐρύσωμαι A.R. 1.1204; opt. ἐρύσαιο, ἐρυσαίατο, Il. 5.456, 298 ; inf. ἐρύσασθαι 22.351 ; part. ἐρυσσάμενος 1.190, εἰρυσάμενος (ἐπ-) Hdt. 4.8: — draw for oneself, ἐρυσαίμεθα νῆας launch us ships, Il. 14.79 ; [ἵππον] ἐς ἀκρόπολιν ἐ. Od. 8.504 ; ξίφος, ἄορ, μάχαιραν ἐρύεσθαι, draw one΄s sword, Il. 4.530, 21.173, 3.271 ; ἄορ ἐκ κολεοῖο Theoc. 22.191 ; δόρυ ἐξ ὠτειλῆς εἰρυσάμην Od. 10.165 ; of meat on the spit, ἐρύσαντό τε πάντα they drew all off, Il. 1.466, etc. ; ἐρύσσασθαι μενεαίνων in his anxiety to draw [the bow], Od. 21.125 ; βύρσαν θηρὸς ἀπὸ μελέων Theoc. 25.273 ; simply, wrench, ὅταν ἱστὸν ἀνέμοιο κατάϊξ… ὑπὲκ προτόνων ἐρύσηται A.R. 1.1204. of captives, χρυσῷ ἐρύσασθαι weigh against gold (cf. ἕλκω); hence, ransom, Il. 22.351 (cf. ἀντερύομαι).
draw towards oneself, ἕθεν ἆσσον ἐρύσσατο Od. 19.481.
assimilate, retain, γονήν, τροφήν, Hp. Mul. 2.166, 171.
draw out of the press, ἐρύσασθαί τινα μάχης Il. 5.456 ; esp. of friends dragging away the body of a slain hero, οὐδέ κε… ἐκ βελέων ἐρύσαντο νέκυν 18.152 ; of enemies, 14.422, 17.161 ; c. dat., in spite of, from, 5.298, 17.104.
C. Pass., pf. εἴρυμαι, plpf. 3 pl. εἰρύατο [υ Il. 14.30, al., υ 4.248], εἴρυντο (v. infr.); aor. ἐρύσθην or εἰρ, Hp. Epid. 5.47, Mul. 1.36: — to be drawn ashore, drawn up in line, of ships, εἴρυντο νέες ταχὺν ἀμφ’ Ἀχιλῆα Il. 18.69 ; εἰρύατο νῆες θῖν’ ἔφ’ ἁλὸς πολιῆς 14.30, cf. 4.248.
to be drawn, attracted, of moisture, Hp. l.c. ; to be contracted, ἐς τοὔπισθεν ἐρυσθείς, of tetanic convulsions, Id. Epid. 5.47 ; τὴν γνάθον ἐρυσθεῖσα ib. 4.36. (Ϝερυ, Ϝρυ-, cf. ῥυτήρ (< βρύτηρ), ῥῦμα, ῥυ-μός.)

ep. u. ion. auch εἰρύω, wie auch Soph. Tr. 1026, ch.; inf. εἰρύμεναι, mit kurzem υ, Hes. O. 818 ; fut. ἐρύσω, ep. ἐρύσσω, auch ἐρύω, vgl. Lehrs Aristarch. ed. 2 p. 300 ; οὐ μὲν σοί γε πατὴρ καὶ πότνια μήτηρ ὄσσε καθαιρήσουσι, ἀλλ' οἰωνοὶ ἐρύουσι Il. 11.454, vgl. 15.351, 22.67 ; ἔλπετο θυμὸς νεκρὸν ὑπ' Αἴαντος ἐρύειν 17.235, vgl. 396 ; aor. εἴρυσσε, 3.373, u. oft im conj. ἐρύσσομεν, inf. ἐρύσαι, Hes. O. 622 ; perf. pass. u. med. εἴρυμαι (κατείρυσται Od. 8.151); εἴρῡτο Il. 16.542, ἔρῡτο 4.138, Lehrs Aristarch. ed. 2 p. 256 ; εἴρυντο Il. 18.69 ; εἰρῡαται u. εἰρῡατο, auch mit kurzem υ, Od. 6.265, Il. 4.248 ; den aor. ἐρυσθείς hat Hippocr.;
Grundbedeutung ziehen, dem ἕλκω entsprechend, Il. 3.373, 18.165 ; zunächst häufig von Schiffen : νῆα μέλαιναν ἐρύσσομεν εἰς ἅλα δῖαν, ins Meer ziehen, Od. 8.34 ; νῆα θοὴν ἅλαδ' εἴρυσε 2.389 ; ἐπ' ἠπείροιο ἔρυσσαν, aufs Land ziehen, Od. 16.359, wie Hes. O. 622 ; ἤπειρόνδε Od. 10.423 ; τὰς γὰρ πρώτας πεδίονδε εἴρυσαν Il. 14.31, 8.226 ; pass. εἰρύατο νῆες θῖν' ἔφ' ἁλός 14.30 ; νῆες ὅσαι πρῶται εἰρύατο 15.654 ; ἔνθα τε νῆες εἰρύατ' εὔπρυμνοι 4.248 ; ὅσαι πρῶται εἰρύαται ἄγχι θαλάσσης 14.75 ; ἔνθα μυρμιδόνων εἴρυντο νέες 18.69 ; νῆες δ' ὁδὸν εἰρύαται Od. 6.365 ; – (φᾶρος) κὰκ κεφαλῆς εἴρυσσε, er zog es über den Kopf, Od. 8.85 ; ὄφρα μοι ἐξ ὤμοιο ἐρύσσῃς πικρὸν ὀϊστόν Il. 5.110 ; vgl. 16.863 ; ὅτε δὴ καὶ ἐγὼ πρόφρων ἐθέλοιμι ἐρύσσαι, αὐτῇ σὺν γαίῃ ἐρύσαιμι, droht Zeus, Il. 8.23, ich möchte in die Höhe ziehen ; κίον' ἀν' ὑψηλὴν ἐρύσαι, an der Säule hinaufziehen, Od. 22.176 ; νευρὴν ἐρύοντι ἐπί τινι, die Bogensehne anziehen, d.i. den Bogen gegen Einen spannen, Il. 15.464 ; τόξον εἰρύσας Her. 4.10 ; πλίνθους εἴρυσαν 2.136, Ziegel streichen ; κλῆρον, ein Los ziehen, Callim. Iov. 62 ; – ἐκ γαίης ἐρύσας, eine Pflanze, Od. 10.343 ; κρόσσας πύργων ἔρυον, sie rissen sie nieder, Il. 12.258, vgl. προκρόσσας ἔρυσαν 14.35 ; mit Gewalt fortreißen, ὑπὸ ζυγὰ δῆσα ἐρύσσας Od. 9.99 ; τινὰ μοῦνον ἑτάρων ἄπο, bei Seite ziehen, Ap.Rh. 3.193 ; vgl. βίαια πάντ' ἐκ ποδὸς ἐρύσας, alle Gewalttat fern haltend, Pind. N. 7.67 ; – ἄλλον μὲν χλαίνης ἐρύων, ἄλλον δὲ χιτῶνος, am Kleide zupfend, Il. 22.493 ; vgl. Ap.Rh. 1.760 ; μή σε νέοι διὰ δώματ' ἐρύσσωσι ἢ ποδὸς ἢ καὶ χειρός Od. 17.479, daß sie dich nicht am Fuß durch das Haus hinschleppen. Bes. = den Leichnam eines in der Schlacht Getöteten zu sich ziehen, um ihn den Händen der Feinde zu entreißen, νεκροὺς ἔρυσαν μετὰ λαὸν Ἀχαιῶν Il. 5.573, oder den Leichnam eines Feindes fortschleppen, um ihn der Rüstung zu berauben und ein Lösegeld für die Bestattung von den Angehörigen zu erpressen ; νεκροὺς δ' ἀλλήλων ἔρυον, Il. 18.540, vgl. 4.467, 492, 17.419 ; Ἅκτορα δεῦρ' ἐρύσας 23.21 ; – τρὶς δὲ ἐρύσας περὶ σῆμα, nachdem er ihn dreimal um das Grab geschleift hatte, 24.16 ; auch von den Hunden u. Vögeln, welche den unbestatteten Leichnam zerreißen u. die Stücke umherzerren, 11.454, 15.351, 22.67.
Med. ἐρύομαι u. p. εἰρύομαι (vgl. unten auch ῥύομαι), inf. ἔρυσθαι Od. 9.194, εἴρυσθαι 3.268 ; fut. ἐρύσομαι, ep. ἐρύσσομαι, wozu man als inf. auch ἐλπόμενοι ἐρύεσθαι rechnet, Il. 14.422, vgl. 9.248, s. Buttmann Lexil. 2 p. 268 ; aor. εἰρυσάμην u. ἐρυσσάμην ; perf. wie im pass., dazu imper. εἴρυσο Ap.Rh. 4.372 ; – für sich, an sich ziehen ; δόρυ ἐξ ὠτειλῆς εἰρυσάμην Od. 10.164 ; εἰρύσσατο φάσγανον ὀξύ, er zog sein Schwert, 22.79 ; Il. 22.306 ; ἐκ κολεοῖο ἐρυσσάμενος ξίφος 12.190, vgl. Theocr. 22.191 ; εἴρυτο δὲ φάσγανον ὀξύ Od. 22.90 ; ἐρύσαντο δὲ πάντα, vom Braten, sie zogen alles für sich von den Spießen ab, Il. 1.466 ; τόξον, den Bogen an sich ziehen, um ihn zu spannen, Od. 21.125 ; νῆας, ins Meer ziehen, um abzufahren, Il. 14.79 ; Ap.Rh. 4.237 ; ὅταν κατάϊξ ἱστὸν ὑπὲκ προτόνων ἐρύσηται, mit sich fortreißt, 1.1204 ; τινὰ ἆσσον, Jem. näher an sich heranziehen, Od. 19.481 ; μάχης, χάρμης ἐρύσασθαί τινα, aus der Schlacht hinwegreißen, Il. 5.456, 17.161 ; bes. wie im act. von den Toten ; ἐρύσαντο δὲ νεκρούς, sie zogen die Toten zu sich, Il. 17.317 ἐκ βελέων ἐρύσαντο νέκυν 18.152 ; νέκυν ἐρύοντο 17.277 ; μή πώς οἱ ἐρυσαίατο νεκρὸν Ἅχαιοί 5.298 ; vgl. 17.104 ; – aus der Gefahr ziehen, retten, καὶ τὸν μὲν μετὰ χερσὶν ἐρύσσατο Φοῖβος κυανέῃ νεφέλῃ Il. 5.344 ; 11.363, 20.93 ; πῶς ἂν εἰρύσσαισθε Ἴλιον Il. 17.327 ; οἶος γὰρ ἐρύετο Ἴλιον Ἅκτωρ 6.403 ; ἐρύσσεται ἠδὲ σαώσει verbunden 10.44, ἔρυτο u. σάωσε 5.23 ; bewachen, behüten, εἰρύσατο ζωστήρ 4.186 ; πύλαι σανίδες τ' εἰρύσσονται 18.276 ; εἴρυσθαι ἄκοιτιν Od. 3.268 ; μέγα δῶμα Od. 23.151 ; πὰρ νηΐ τε μένειν καὶ νῆα ἔρυσθαι 10.444 ; αὖλιν, von Hunden, Theocr. 25.76 ; παρθενίην μίτρην ἄχραντον, sich unbefleckt bewahren, Hosch. 2.73 ; μηδὲ φρεσὶν εἰρύσσαιτο Od. 16.459, bei sich behalten, verschweigen ; οἵ τε θέμιστας πρὸς Διὸς εἰρύαται, aufrecht, in Ehren erhalten, Il. 1.239 ; οὐ σύ γε βουλὰς εἰρύσαο Κρονίωνος, du hieltest sie nicht in Ehren, 21.229 ; ἔπος εἰρύσσασθαι 1.216 ; vgl. Ap.Rh. 4.1207 ; ἦ ἔτι μ' αὖθ' εἰρύαται οἴκαδ' ἰόντα, aufpassen, auflauern, Od. 16.463 ; χαλεπὸν θεῶν δήνεα εἴρυσθαι Od. 23.82, erspähen ; – abhalten, abwehren, ἣ (der Schild) δ' οὐκ ἔγχος ἔρυτο Il. 5.538 ; οὐκ οἰωνοῖσιν ἐρύσσατο Κῆρα, er wehrte den Tod nicht von sich ab, 2.859 ; – ἀνὴρ δέ κεν οὔ τι Διὸς νόον εἰρύσσαιτο, den Willen des Zeus aufhalten, 8.143 ; χόλον 24.584.