ἐξαιρέω-ῶ (f. ήσω, ao.2 ἐξεῖλον, pf. ἐξῄρηκα) :
   I extraire, retrancher, càd. :
      1 ôter, enlever : κοιλίην, HDT. 2, 40, le ventre (d’une victime) ; τι τοῦ ὀνόματος, PLAT. Crat. 413 e, ôter qqe ch. (une lettre) d’un mot ; ou ἔκ τινος, PLAT. Theæt. 162 d, ôter une chose d’une autre ; fig. τινος φόϐον, EUR. Ph. 991, éloigner de qqn la crainte ; τὴν ἀπιστίαν, XÉN. An. 2, 5, 4, éloigner la défiance ;
      2 p. suite, détruire, dévaster : πόλιν, détruire une ville, HDT. 1, 103 ; 8, 111 (cf. EUR. Tr. 892), ou la piller, la saccager, THC. 3, 113 ; 4, 69 ; XÉN. Hell. 2, 2, 19 ; χωρία, DÉM. 33, 115 Baiter-Sauppe ; DH. 8, 86, ravager des territoires ; τοὺς Ἡρακλείους παῖδας, EUR. H.f. 39, exterminer les enfants d’Hèraklès ;
   II mettre de côté, d’où :
      1 exclure, excepter : τινα λόγου, PLAT. Phædr. 242 b, qqn de ce qu’on dit ; abs. τινα ou τι, HDT. 3, 150, exclure ou excepter qqn ou qqe ch. ;
      2 mettre en réserve : ἥν μοι γέρας ἔξελον, IL. 16, 56, celle qu’ils m’ont réservée comme récompense ; τι τοῖς θεοῖς, THC. 3, 50 (cf. EUR. Rhes. 470) mettre de côté qqe ch. pour l’offrir aux dieux ;
      3 abstraire, d’où part. pf. pass. ἐξῃρημένος, abstrait, PROCL. Plat. Parm. 547, 549, 550, 554 Stallb. ;

Moy. (f. ἐξαιρήσομαι, ao.2 ἐξειλόμην) :
   I extraire pour soi, d’où :
      1 ôter, enlever : φαρέτρης ὀϊστόν, IL. 8, 323, ôter une flèche de son carquois ; τὰ φορτία, HDT. 4, 196 ; τὰ ἀγώγιμα, XÉN. An. 5, 1, 16, extraire (du navire) càd. débarquer les bagages, les objets de transport ; avec idée de violence : τι, SOPH. El. 1199, ravir, enlever qqe ch. ; τί τινος, IL. 19, 137 ; 24, 754 ; OD. 11, 201, qqe ch. à qqn ; ou avec deux acc. γυναῖκά τινα, EUR. Alc. 69, ravir à qqn une femme ; fig. τινα θυμόν, IL. 15, 460, etc. ôter le souffle, la vie à qqn ; τὸν νοῦν τινος, PLAT. Ion 534 c ; τινος φρένας, IL. 19, 137 ; HÉS. Sc. 89 ; ou τινι φρένας, IL. 6, 234, ôter la raison à qqn ;
      2 écarter, éloigner de : τινα ἐκ κινδύνου, DÉM. 256, 2 (décr.) soustraire qqn à un danger ; τινα εἰς ἐλευθερίαν, LYS. 107, 20 ; DÉM. 135, 9, etc. réclamer la liberté pour qqn ;
   II mettre de côté, càd. :
      1 exclure, excepter : τὴν οἰκίαν εἰς ἔκτισιν τοῦ προικός, DÉM. 40, 56 Baiter-Sauppe, ne pas tenir compte de la maison pour la constitution de la dot ;
      2 mettre en réserve (pour sa part de butin) : τινα ou τι, qqn ou qqe ch. IL. 2, 690 ; 9, 129, 133 ; etc.

fut. -ησω, later ἐξελῶ D.H. 7.56, etc. ; aor.2 ἐξεῖλον, Ep. and Lyr. ἔξελον Il. 16.56, Pi. O. 1.26; inf. ἐξελεῖν ; — Med., fut. ἐξαιρήσομαι A. Supp. 924; later ἐξελοῦμαι Alciphr. 1.9; aor.2 ἐξειλόμην, rarely 1 ἐξῃρησάμην Ar. Th. 761 (perh. interpol.); — Pass., pf. -ῄρημαι, Ion. -αραίρημαι Hdt. :
take out, ἔνθεν… ἔξελε πέπλους Il. 24.229; ἐπείνιν καθαροῦ λέβητος ἔξελε Κλωθώ Pi. l.c. ; τὸ δέλτα τοῦ ὀνόματος Pl. Cra. 413e; simply, take out, τὴν κοιλίην, τὴν νηδύν, Hdt. 2.40 (tm.), 87; πρὶν ἀνταράξας πῖαρ ἐξεῖλεν γάλα Sol. 36.21; — Pass., εἰ τὸ ἔαρ ἐκ τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐξαραιρημένον εἴη Hdt. 7.162, cf. Pericl. ap. Arist. Rh. 1365a33. Med., take out for oneself, φαρέτρης ἐξείλετο πικρὸν ὀϊστόν from his quiver, Il. 8.323; ἐξελέσθαι τὰ μεγάλα ἱστία their large sails, X. HG 1.1.13; ἐ. τὰ φορτία discharge their cargoes, Hdt. 4.196; τὰ ἀγώγιμα X. An. 5.1.16; τὸν σῖτον ἐς [τὴν στοὰν] ἐξαιρεῖσθαι Th. 8.90; abs., Syngr. ap. D. 35.13, etc. ; — Pass., to be discharged, of a cargo, Hdt. 3.6, D. 34.8.
take from a common stock, reserve, κούρην, ἣν ἄρα μοι γέρας ἔξελον υἷες Ἀχαιῶν Il. 16.56; Ἀλκινόῳ δ’ αὐτὴν γέρας ἔξελον Od. 7.10, cf. Il. 11.627; βασιλέϊ τεμένεα ἐξελὼν καὶ ἱερωσύνας Hdt. 4.161; Νίσῳ ἐ. χθόνα S. Fr. 24.5; θεοῖσιν ἀκροθίνια E. Rh. 470; κλήρους τοῖς θεοῖς Th. 3.50; — Med., choose for oneself, carry off as booty, τὴν ἐκ Λυρνησσοῦ ἐξείλετο Il. 2.690, cf. 9.130; choose, μενοεικέα Od. 14.232; μίαν ἕκαστος σιτοποιὸν ἐ. Hdt. 3.150, cf. X. An. 2.5.20; ταύτας ἐξείλεθ’ αὑτῷ κτῆμα S. Tr. 245; δῶρον… πόλεος ἐξελέσθαι to have accepted as a gift, Id. OC 541 (lyr.); — Pass., to be given as a special honour, τινί to one, Th. 3.114; ἐξαραιρημένος Ποσειδέωνι dedicated to him, Hdt. 1.148; γέρεα… σφι ἦν τάδε ἐξαραιρημένα Id. 2.168; ἐ. αὐτοῖς set apart for them, Pl. Criti. 117c; τὰ τεμένη τὰ ἐξῃρημένα IG1². 45.10; of funds, to be set apart, ear-marked, SIG 577.64 (Milet., iii/ii BC); but τοῦ ἀργυρίου τοῦ ἐκ τοῦ λιθοτομείου ἐξαιρουμένου moneys received from…, IG2². 47.
take out of a number, except, μητέρας ἐξελόντες Hdt. 3.150; Σιμμίαν ἐξαιρῶ λόγου Pl. Phdr. 242b, cf. X. Mem. 1.4.15.
remove people from their country, Hdt. 2.30; τοὺς ἐν τῇ λίμνῃ κατοικημένους Id. 5.16; στρουθούς (sc. ἐκ τοῦ νηοῦ) Id. 1.159; generally, remove, τὸν λίθον Id. 2.125; ἐκ τοῦ λυχνούχου τὸν λύχνον Alex. 102; πατρὸς φόβον E. Ph. 991, cf. Isoc. 2.23; ὀδυρμούς, ἄγνοιαν, ἔρωτα, Pl. R. 387d, Lg. 771e, Smp. 186d; ἀλλήλων τὴν ἀπιστίαν X. An. 2.5.4; — Med., νεῖκος E. Med. 904; ὑμῶν ἐ. τὴν διαβολὴν… ταύτην remove this prejudice from your minds, Pl. Ap. 19a, cf. 24a.
get rid of, [ὗν] ἐκ τῆς χώρας Hdt. 1.36; θῆρας χθονός E. Hipp. 18; make away with, παῖδας, θῆρα, Id. HF 39, 154; Ἀθηναίους X. HG 2.2.19.
destroy, πόλιν Hdt. 1.103, al., cf. Th. 3.113, 4.69, D. 18.30; χωρία Id. 23.115; οἰκίδιον Men. Pk. 199, cf. 278; φρούριον D.H. 8.86.
annul, bring to naught, θέσφατα S. OT 908 (lyr.), cf. D. 23.36. Med., ψυχήν, θυμόν, φρένας ἐξελέσθαι, either c. acc. pers., bereave a person of life, etc., as μιν ἐξείλετο θυμόν Il. 15.460, 17.678 (so in Trag., E. Alc. 69, IA 972); or c. gen. pers., as μευ φρένας ἐξέλετο Ζεύς Il. 19.137, cf. Hes. Sc. 89; σεῦ ψυχὴν χαλκῷ Il. 24.754; μου τέρψιν ἐξείλου βίου E. Alc. 347, etc. ; rarely, c. dat. pers., Γλαύκῳ φρένας ἐξέλετο Ζεύς Il. 6.234; [οἰωνοῖς] τέκνα Od. 16.218; in tmesi, ἐκ δέος εἵλετο γυίων 6.140; ἐκ θυμὸν ἕλοιο 20.62, cf. Il. 11.381; — Med., take away from one, τὰ φίλτατα S. El. 1208; — Pass., ἐξαιρεθέντες τὸν Δημοκήδεα having had him taken out of their hands, Hdt. 3.137; τὸ ἐπιθυμοῦν τοῦ πλοῦ οὐκ ἐξῃρέθησαν Th. 6.24, cf. Pl. Grg. 519d, etc. Pass., to be removed from, i.e.
transcend, τοῦ τῶν ὄντων πλήθους Procl. in Prm. p. 546 S. ; ἑνάδες ἐξῃρημέναι transcendent, ib. p. 547 S., cf. Dam. Pr. 7; τὸ μᾶλλον μένον μᾶλλον καὶ χωρεῖ διὰ τῶν ἄλλων ib. 325. Adv. ἐξῃρημένως transcendently, ib. 270; ultimately, opp. προσεχῶς, Phlp. in de An. 270.14. Med., set free, deliver, τινά A. Supp. 924, Ar. Pax 316; ἐκ τῶν κινδύνων τινά Decr. ap. D. 18.90; ἐκ τῆς ἀνάγκης PPetr. 3 p. 74; ἐκ τῶν θλίψεων Act. Ap. 7.10; ἐξαιρεῖσθαι εἰς ἐλευθερίαν claim as a freeman, Lys. 23.9, D. 8.42, 10.14.
bring to an end, accomplish, πᾶν γὰρ ἐξαιρεῖ λόγος E. Ph. 516. — Freq. confounded with ἐξαίρω.

(αἱρέω, ἐξῃρήσατο Ar. Th. 760, ἐξαιρήσωνται Aristid.), herausnehmen ;
1) Etwas von seinem Orte wegnehmen, aus Etwas herausnehmen, λέβητος ἔξελε Pind. Ol. 1.26 ; Ggstz ἐντιθέναι Plat. Crat. 414d, wie ἐπεμβάλλειν 399a ; öfter γράμματα, z.B. τὸ δέλτα τοῦ ὀνόματος 413e ; οὓς ἐγὼ ἔκ τε τοῦ λέγειν καὶ τοῦ γράφειν ἐξαιρῶ Theaet. 162d ; ὁ φοίνιξ, ὅθεν ἐξαιρεθείη ὁ ἐγκέφαλος Xen. An. 2.5.21 ; οἴακας ἐξῃροῦμεν νεώς Eur. I.T. 1357 ; ἐξελοῦσ' ὡς καρδίαν ἀλεκτόρων Aesch. Eum. 861 ; von der Herausnahme der Eingeweide des Opfertieres, κοιλίην, νηδύν, Her. 2.40, 87 ; τὸ ἱερὰ ἐξῃρημένα Xen. An. 2.1.9. – Med., sich, für sich Etwas herausnehmen ; φαρέτρης ἐξείλετο πικρὸν ὀϊστόν Il. 8.323 ; οἰωνοί, οἷσί τε τέκνα ἀγρόται ἐξείλοντο, denen Landleute die Jungen ausnahmen, Od. 16.218 ; τὰ μεγάλα ἱστία, die Segel einziehen, Xen. Hell. 1.1.13 ; – τὰ φορτία, die Schiffsladung aus dem Schiffe herausnehmen u. ans Land schaffen, ausladen, τὰ ἀγώγιμα Xen. An. 5.1.16, Thuc. 8.90 ; Dem. 56.10 ἐξαιρεῖται τὸν σῖτον ἐν τῇ Ῥόδῳ καὶ ἐκεῖ ἀποδίδοται ; ib. 3 u. 35.13 ; Lycurg. 18 u. öfter. Auch das pass. so, κέραμος ἐξαιρεόμενος ἐν Αἰγύπτῳ, der dort ausgeladen, nach Aegypten eingeführt wird, Her. 3.6.
2) übh. wegnehmen, entfernen, beseitigen, auch von Gemütsaffekten ; εὖ πατρὸς ἐξεῖλον φόβον Eur. Phoen. 991 ; ἐξέλοιμεν ἀλλήλων τὴν ἀπιστίαν, das Mißtrauen entfernen, Xen. An. 2.5.21 ; ὀρθῶς ἂν ἐξαιροῖμεν τοὺς θρήνους τῶν ὀνομαστῶν ἀνδρῶν, wie τοὺς ὀδυρμούς, die Klagen um die Männer aufheben, Plat. Rep. III.387ce ; τὴν ἄγνοιαν Legg. VI.771c ; ἐνόντα ἔρωτα Symp. 186d ; τὰς δόξας Soph. 230d ; ἁμαρτίας ἐξῃρημένης Charm. 171e ; φόβους πολιτῶν Isocr. 2.23 ; λόγοις τὰς διαφοράς 12.165. – Auch im med., ἐξελέσθαι ὑμῶντὴν διαβολήν Plat. Apol. 19a, τέρψιν βίου Eur. Alc. 347 ; νεῖκος πατρός, aufheben, Med. 904, ὁ θεὸς ἐξαιρούμενος τὸν νοῦν τούτων Plat. Ion 534c, wie τοῦ μὲν φρένας ἐξέλετο Ζεύς, den Verstand nehmen, Hes. Sc. 89, Il. 17.470 u. öfter, auch Γλαύκῳ φρένας ἐξέλετο Ζεύς, 6.234 ; mit dem Nebenbegriffe des gewaltsamen Entreißens, ἐξελέσθαι τινὰ θυμόν 15.480, 17.678 ; in tmesi, ἐκ θυμὸν ἑλέσθαι 11.381 ; ἐκ δέος εἵλετο γυίων Od. 6.140 ; τί τινος, Il. 19.137, 24.754, Od. 11.201. So, rauben, Aesch. Suppl. 924 ; μὴ 'ξέλῃ τὰ φίλτατα Soph. Bl. 1199 ; βίᾳ γυναῖκα τήνδε σ' ἐξαιρήσεται Eur. Alc. 79, dgl. I.A. 972 ; Ar. Pax 316, 443. Aehnlich ἐξελέσθαι τοῦ πολέμου Pol. 1.11.11 ; ἐκ τῶν κινδύνων Dem. 18.90, im Psephisma, den Gefahren entreißen ; οὔτε γὰρ τὸ γνῶναι καὶ δοκιμάσαι τὸ βέλτιστον ἐξελέσθαι δύναιτ' ἂν ὑμῶν οὐδὲ εἷς, das kann euch Keiner entreißen, Dem. 24.37 ; βίας τοὐς ἀδικουμένους Plut. Rom. 6. – Auch im pass., ἐξαιρεθέντες τὸν Δημοκήδεα, denen Demokedes entrissen worden, Her. 3.137 ; vgl. Thuc. 6.24 τὸ ἐπιθυμοῦν τοῦ πλοῦ οὐκ ἐξῃρέθησαν, die Lust wurde ihnen nicht genommen, wie ἐξαιρεθέντας ἀδικίαν ὑπὸ τοῦ διδασκάλου, denen vom Lehrer die Ungerechtigkeit benommen, die davon befreit sind, Plat. Gorg. 519d. – Bes. merke man
   a) ἐξαιρεῖσθαί τινα εἰς ἐλευθερίαν, in libertatem vindicere, Lys. 23.9, Dem. 10.14 u. öfter bei den Rednern, womit Her. 3.137 zu vergleichen, ἄνδρα δραπέτην γενόμενον ἐξαιρέεσθε ; ä. Pol. 1.36.5.
   b) eine Ausnahme machen mit Etwas, ausnehmen, bei Seite setzen ; μητέρας ἐξελόντες, mit Ausnahme der Mütter, Her. 3.150 ; Σιμμίαν ἐξαιρῶ λόγου, den S. nehme ich aus, Plat. Phaedr. 242b, vgl. Rep. VI.492e ; ὅταν ἑαυτὸν ἀεὶ ἀναίτιον ἐξαιρῇ Legg. V.726b ; Sp ; ἐξελόντες τὰς ἀντιμοιρίας, von der Erbschaft bei Seite legen, Dem. 36.8 ; ἐξειλόμεθα τὴν οἰκίαν εἰς ἔκτισιν προικός 40.56 ; τὸ μέσον τούτων ἐξεῖλες, du hast es übergangen, 23.36.
   c) mit Gewalt austreiben, τοὺς κατοικημένους Her. 5.16 ; austilgen, vernichten, sowohl mit dem Namen der Einwohner, Her. oft, als τὴν πόλιν, von Grund aus zerstören, 1.103, 8.111 u. oft ; auch στρουθούς, σφῆκας, 1.159 ; Xen. Hell. 4.2.12. So Eur. πόλεις Tr. 892 ; τοὺς Ἡρακλείους παῖδας Herc.Fur. 39 ; θῆρας χθονός Hipp. 18 ; φθίνοντα Λαΐου θέσφατ' ἐξαιροῦσιν ἤδη, VLL ἀφανίζουσιν, die Orakel zu Schanden machen, Soph. O.R. 908 ; οἰκίας καὶ πόλεις κατ' ἄκρας ἐξαιρεῖν Plat. Legg. X.909b ; πόλιν ἐξελεῖν, erobern, Thuc. 4.69 ; Xen. Hell. 2.2.19 ; τὰ χωρία Dem. 33.115 ; Dion.Hal. 8.86 u. a.Sp.
3) aus einer Anzahl herausnehmen, auswählen, auslesen, ἥν οἱ Ἀχαιοὶ ἔξελον Il. 11.627, die sie für ihn auswählten, ihm bestimmten, wie κούρην, ἣν ἄρα μοι γέρας ἔξελον 16.56 ; im med., für sich auswählen, 9.129 ; ταύτας ἐξείλεθ' αὑτῷ κτῆμα καὶ θεοῖς κριτόν Soph. Tr. 244 ; δῶρον O.C. 546 ; ἐπειδὰν θεοῖσιν ἀκροθίνι' ἐξέλῃς Eur. Rhes. 470 ; τέμενος βασιλεῖ Her. 4.161 ; γέρεα 2.168 ; κλήρους τοῖς θεοῖς ἱερούς Thuc. 3.50 ; Xen. Cyr. 4.5.51, 7.5.35 u. öfter ; ἱερὰ καὶ ἀγορὰν ἐξῃρῆσθαι θεῶν Plat. Legg. VIII.848d ; auch εἰς τὸν κόσμον, Alc.I, 123c ; – ἐξαραιρημένος, geweiht, Her. 1.148.

ἐξ-αιρέω -ῶ
[in LXX chiefly for נָצַל hi. ;]
to take out: with accusative, ὀφθαλμόν, Mat.5:29 18:9; mid.
__(a) to take out for oneself, choose: Act.26:17 (Thayer, see word; Page, Ac., l.with, but see infr.);
__(b) to deliver: Act.7:10, 34' (LXX) Act.12:11 Act.23:27 Act.26:17 (EV, but see supr.), Gal.1:4.†
(AS)