'α, ον :
   I libre, d’où :
      1 libre, indépendant, p. opp. à δοῦλος, PLAT. Leg. 761 e, etc. ; à ἀνελεύθερος, PLAT. Gorg. 485 c ; en parl. de pers. HDT. 1, 6 ; ESCHL. Pr. 50 ; THC. 8, 15, etc. ; en parl. de choses : χρήματα ἐλ. DÉM. 930, 4, fortune qui n’est grevée d’aucune charge ; avec un gén. ἐλ. τινος, ESCHL. Ch. 1060, etc. ; EUR. Hec. 869 ; PLAT. Leg. 756 d, libre ou affranchi de qqe ch. (de souffrance, de crainte, etc.) ; avec une prép. ἐλεύθεροι ἀπ' ἀλλήλων, XÉN. Cyr. 3, 2, 23 ; PLAT. Leg. 832 d, indépendants les uns des autres ; postér. abs. ἡ ἐλευθέρα, femme affranchie (de l’autorité paternelle), càd. femme mariée, BAS. 4, 516 a, 649 b ; NAZ. 3, 345 a ; CHRYS. 3, 589 c, 597 c, edd. Migne ;
      2 qui concerne la liberté : ἐλεύθερον ἦμαρ, IL. 6, 455, etc. jour de liberté, d’où la liberté ; κρητὴρ ἐλεύθερος, IL. 6, 528, coupe que l’on vide pour fêter sa liberté ; τὸ ἐλεύθερον, HDT. 7, 103 ; τοὐλεύθερον, EUR. Suppl. 438, la liberté ;
      3 qui n’est gêné par aucune entrave, en parl. de choses : ἐλ. ἀγορά, XÉN. Cyr. 1, 3, 3, place de marché accessible à tous ;
   II qui convient à un homme libre, càd. :
      1 qui concerne un homme libre : βάσανοι ἐλ. PLAT. Leg. 946 c, torture qui peut être infligée à un homme libre ;
      2 digne d’un homme libre, càd. franc, honnête (langage, etc.) HDT. 1, 116, etc. ; τέχναι ἐλ. SEXT. 686, 15 Bkk. les arts libéraux ; ou en gén. libéral, noble, généreux (langage, ESCHL. Pers. 593, etc. ; sentiments, SOPH. Ph. 1006, etc.).

• Cp. -ώτερος, XÉN. Cyr. 8, 3, 10 ; • Sup. -ώτατος, XÉN. Hier. 1, 16.

➳ Fém. -ος, ESCHL. Ag. 328 ; EUR. El. 868.

Étym. R. indo-europ. *h₁leud^h-, pousser, grandir, v. ἐλεύσομαι ; cf. lat. līber, all. Leute, litt. « qui appartient à la tribu ».

'

α, ον (ος, ον A. Ag. 328, E. El. 868); later ἐλαύθερος BCH 22.76 (Delph.); Elean ἐλεύθαρος Schwyzer 416.3: — free, Hom. has the word only in Il. in two phrases, ἐλεύθερον ἦμαρ the day of freedom, i.e.
freedom, Il. 6.455, 16.831, al. ; and κρητὴρ ἐλεύθερος the cup drunk to freedom, 6.528; ἐ. πιοῦσαν οἶνον ἀποθανεῖν Xenarch. 5 codd. Ath. (fort. -ριον, cf. ἐλευθέριος 1.2); of persons, Alc. Supp. 25.11, Hdt. 1.6, A. Pr. 50, S. Aj. 1020, Th. 8.15, etc. ; Comp., X. Cyr. 8.3.21; Sup., Id. Hier. 1.16; τὸ ἐ.
freedom, Hdt 7.103, etc. ; τοὐλεύθερον E. Supp. 438; c. gen., free or freed from a thing, φόνου, πημάτων, φόβου, A. Eu. 603 codd., Ch. 1060, E. Hec. 869; αἰτίας Men. Sam. 272; ἔξω αἰτίας ἐ. S. Ant. 445; ἐ. ἀπ’ ἀλλήλων independent, X. Cyr. 3.2.23, Pl. Lg. 832d. ἐλευθέρα, ἡ, married woman, Ath. 13.571d; wife, POxy. 1872.8 (v/vi AD); but, freedwoman, IG 14.2490 (Vienne).
free, of cities, in Roman Law, BGU 316.3 (iv AD). of things, free, open to all, ἀγορά X. Cyr. 1.2.3; ἐ. φυλακή, = Lat. libera custodia, D.S. 4.46; περιωπή Ael. NA 15.5; unencumbered, of property, D. 35.21, IG 9(1).32.10 (Stiris), SIG 364.36 (Ephesus, iii BC). ἐλεύθερον εἶναί τινι, c. inf., legally permissible, open to…, ib. 45.42 (Halic., v BC). = ἐλευθέριος, fit for a freeman, free, frank, φρήν Pi. P. 2.57; ἐλευθερωτέρη ὑπόκρισις Hdt. 1.116; ἐλεύθρα βάζειν A. Pers. 593 (lyr.); ὦ μηδὲν ὑγιὲς μηδ’ ἐ. φρονῶν S. Ph. 1006; δούλη μέν, εἴρηκεν δ’ ἐ. λόγον Id. Tr. 63, cf. El. 1256; φρονήματα Pl. R. 567a; βάσανοι ἐ. tortures such as might be used to a freeman, Id. Lg. 946c (so φάσγανα E. Fr. 495.38); τὸ ἐ. Pl. Mx. 245c; freq. in Adv. -ρως, εἰπεῖν Hdt. 5.93, al. ; χαίρειν… καὶ γελᾶν ἐ. S. El. 1300; τεθραμμένους Isoc. 7.43 codd. (fort. -ερίως)· παιδευθεὶς ἐ. Aeschin. 3.154 codd. (fort. -ερίως); ἐ. δούλευε, δοῦλος οὐκ ἔσει Men. 857; ἐλεύθεροι ἐλευθέρως free and like free men, Pl. Lg. 919e. (Cf. Lat. līber, fr. Ital. *loufero- (cf. Osc. Luvfreis ΄Liberi΄), I.-E. ((e)leudh-ero-; the connexion with Slav. liud, OHG. liut, etc. ΄people’ is doubtful.)

α, ον, auch 2. Endg, Aesch. Ag. 319 u. Eur. El. 869, eigtl. der hingehen (ΕΛΕΎΘΩ) kann, wohin er will, frei u. ungebunden, sein eigener Herr, im Ggstz des Gefesselten und des Knechts ; Tragg. u. in Prosa ; τοὺς μὲν δούλους ἠλευθέρωσαν, τοὺς δ' ἐλευθέρους κατέδησαν Thuc. 8.15. Auch πόλις, πατρίς u. ä. Bei Hom. ἐλεύθερον ἦμαρ, Tag der Freiheit, Freiheit, im Ggstz des δούλιον ἦμαρ, Il. 6.455 ; ἐλ. κρητήρ, der der Freiheit zu Ehren gemischt wird, Il. 6.528. Vom Geiste, φρήν, Pind. P. 2.57 ; von Allem, was dem Freien ziemt ; μηδὲν ὑγιὲς μηδ' ἐλεύθερον φρονῶν Soph. Phil. 994 ; ἐλεύθερος λόγος Tr. 63 ; ἦθος Plat. Legg. V.741e ; φρονήματα Rep. VIII.567a ; – τὸ ἐλεύθερον, die Freiheit, Her. 7.103 ; Thuc. 2.43 ; Plat. Legg. III.697e ; τὸ τῆς πόλεως γενναῖον καὶ ἐλ., auf edle Freisinnigkeit gehend, Menex. 245c. – Von Dingen ; ἀγορά, freier Marktplatz, Xen. Cyr. 1.3.3 ; περιωπή, freie Aussicht, Ael. H.A. 15.5 ; φυλακή, freie Hast, DS. 4.46 ; – τινός, frei, befreit von Etwas ; φόνου Aesch. Eum. 603 ; πημάτων Ch. 1056 ; φόβου Eur. Hec. 869 ; φόρων, s. ἐλευθέρια ; τῆς ζημίας, straflos, Plat. Legg. VI.756d ; ἀπ' ἀλλήλων Legg. VIII.832d, wie Xen. Cyr. 3.2.23, unabhängig voneinander. Bei Dem. 35.21, 22 sind χρήματα ἐλ. schulden-, lastenfreie.
• Adv. ἐλευθέρως, Her. 5.93 u. Folgde ; τρέφεσθαι Isocr. 4.49, = ἐλευθερίως.

ἐλεύθερος, -α, -ον
[in LXX chiefly for חׇפְשִׁי ;]
free;
__(a) in civil sense, not a slave: Jhn.8:33, 1Co.7:21-22 12:13, Gal.3:28, Eph.6:8, Col.3:11, Rev.6:15 13:16 19:18; fem., Gal.4:22-23, 30;
__(b) as regards restraint and obligation in general: Mat.17:26, 1Co.9:1; before ἐκ, 1Co.9:19; ἀπό, Rom.7:3; with inf., 1Co.7:39; from the law, Gal.4:26, 1Pe.2:16; from sin, Jhn.8:32, 36; τῇ δικαιοσύνῃ, as regards righteousness, Rom.6:20 (Cremer, 249).†
(AS)