(f. ἄξω, ao. ἔαξα ; ao.2 pass. ἐάγην [ᾱγ]) briser, rompre, HOM. (v. ci-dessous) ; A. PL. 250 ; au pass. être brisé, se briser, HOM. (v. ci-dessous) ; p. anal. en parl. du son : ἄγνυτο ἠχώ, HÉS. Sc. 279, 348, le son se brisait ; en parl. d’un fleuve : ποταμὸς ἀγνύμενος, HDT. 1, 185, fleuve dont la course est brisée, càd. au cours sinueux.

➳ Impf. dor. 3 sg. ἄγε, BION 1, 82 (dout. et p.-ê. de ἄγω). Fut. ἄξω, IL. 8, 403. Ao. ἔαξα, IL. 7, 270 ; OD. 5, 316 ; THCR. Idyl. 25, 256 ; rar. ἦξα, IL. 23, 392 ; impér. ἆξον, IL. 6, 306 ; sbj. 2 sg. ἄξῃς, IL. 23, 341 ; 3 sg. ἄξῃ, IL. 5, 161 ; opt. 2 sg. ἄξαις, HÉS. O. 434 ; 3 pl. ἄξειεν, HÉS. O. 440 ; inf. ἆξαι, IL. 11, 178 ; A.RH. 3, 96. Pf. -έαγα [ᾱγ] seul. en compos. Pass. prés. ind. 3 sg. ἄγνυται [ῠ] EUR. Hel. 410 ; part. ἀγνύμενος. IL. 16, 769 ; HDT. 1, 185, etc. Impf. 3 sg. poét. ἄγνυτο (v. ci-dessus). Ao.2 ἐάγην (ᾰ au lieu de ᾱ, v. ci-dessus) IL. 13, 162 ; 17, 607 ; A.RH. 3, 954 ; THCR. Idyl. 22, 190, rar. ἄγην [ᾰ] IL. 3, 367 ; 16, 801 ; d’où 3 pl. ἄγεν, IL. 4, 214. En prose, act. inus. ; pass. seul. HÉS. et HDT. (v. ci-dessus) ; on emploie d’ord. κατάγνυμι.

Étym. R. indo-europ. *ueh₂ǵ-, casser ; *uh₂ǵ-n(eu)- donnant *ϝάγνυμι d’où ao. ἔαξα, pf. ἔαγα, etc. p. *ἔϝαξα, *ϝέϝαγα, etc.

3 dual ἄγνυτον Hom., v. infr. ; fut. ἄξω (κατ-) Il. 8.403; aor.1 ἔαξα Hom., (κατ-) Ar. V. 1436, etc., ἦξα Il. 23.392, (κατ-) Hp. Epid. 5.26; imper. ἆξον Il. 6.306; part. ἄξας 16.371, E. Hel. 1598 (κατεάξαντες Lys. 3.42 codd., perh. to distinguish it from aor.1 of ἄγω); inf. ἆξαι Il. 21.178; — Pass., pres., v. infr. ; aor.2 ἐάγην (α, exc. ἐαγη II. 11.559) Hom., etc. ; Ep. 3 sing. ἄγη Il. 3.367, 3 pl. ἄγεν 4.214; pf. Act. (in pass. sense) ἔαγα Hes. Op. 534, Q.S. 1.204; Ion. ἔηγα (κατ-) Hdt. 7.224, Hp. Fract. 24; pf. Pass. κατέαγμαι Luc. Tim. 10; (Ϝ, cf. καυάξαις; α by nature, ἆξον (Hdn. Gr. 2.14), ἆξαι on analogy of contr. forms of καταϜάγνυμι): — break, shiver, εἴσω δ’ ἀσπίδ’ ἔαξε Il. 7.270; ἦξε θεὰ ζυγόν 23.392; ἵπποι ἄξαντ’ ἐν πρώτῳ ῥυμῷ λίπον ἅρματα 16 371; νῆας… ἔαξαν κύματα Od. 3.298; πρό τε κύματ’ ἔαξεν broke the waves, 5.385; ἄγνυτον ὕλην crashed through it, of wild boars, Il. 12.148; ἄγνυσι κεραυνόν APl. 4.250; — Pass., with pf. ἔαγα, to be broken, shivered, ἐν χείρεσσιν ἄγη ξίφος Il. 3.367. cf. 16.801; ἐν καυλῷ ἐάγη δολιχὸν δόρυ 13.162; πάταγος… ἀγνυμενάων (sc. of the trees) 16.769; νηῶν θ’ ἅμα ἀγνυμενάων Od. 10.123; τοῦ [ὀϊστοῦ] δ’ ἐξελκομένοιο πάλιν ἄγεν ὀξέες ὄγκοι Il. 4.214; ποταμὸς περὶ καμπὰς πολλὰς ἀγνύμενος with a broken, i.e.
winding, course, Hdt. 1.185; metaph, ἄγνυτο ἠχώ the sound spread around, Hes. Sc. 279, 348; κέλαδος ἀγνύμενος διὰ στομάτων, of the notes of song, Lyr.Adesp. 93. — Act. never in Prose, Pass. once in Hdt., κατάγνυμι being in general use.

(*Ϝαγ, vgl. καυάξαις), zerbrechen, ἄγνυτον ὕλην Il. 12.148, fut. ἄξω in Kompos., aor. ἦξα Il. 23.392 vgl. Od. 19.539 ohne Digamma, ἔαξα Theocr. 25.256 (s. κατάγνυμι); Il. 16.371 πολλοὶ ἵπποι ἄξαντ' ἐν πρώτῳ ῥυμῷ λίπον ἅρματα, nachdem sie zerbrochen hatten, dual. wegen des vor jeden Wagen gespannten Paares von Pferden, Lehrs Aristarch. p. 196 not.; vgl. Il. 6.40 ; – perf. ἔαγα, ion. ἔηγα, in Kompos., zerbrochen sein ; Pass. pr. ἀγνυμενάων Il. 16.769. νηῶν Od. 10.123 ; von dem sich brechenden Wiederhall ἄγνυτο ἠχώ Hes. Sc. 279, 348, vgl. κέλαδον ἀγνύμενον διὰ στομάτων Pind. frg. 238 ; vom Fluß, der sich krümmt, περὶ καμπὰς πολλὰς ἀγνύμενος Her. 1.185 ; aor.2 ἐάγην, Hom. ἄγη ἔγχος Il. 16.801 ; τοῦ δ' ἐξελκομένοιο πάλιν ἄγεν ὀξέες ὄγκοι (für ἐάγησαν), Il. 4.214, wo πάλιν ohne Zweifel zu ἐξελκομένοιο gehört, sie brachen, als der Pfeil rückwärts herausgezogen wurde, s. Nicanor. in den Scholl.; – Il. 11.559 ἐάγη [ᾱ] am Ende des Verses. – In Prosa gew. κατάγνυμι.