'ἀνα·τέλλω (f. -τελῶ, ao. ἀνέτειλα, pf. ἀνατέταλκα) :
   I tr. faire se lever, faire apparaître : ἀμϐροσίην, IL. 5, 777, servir l’ambroisie (aux chevaux) ; ὕδωρ, PD. I. 5, 72, faire jaillir l’eau ; Δημητρὸς στάχυν, ESCHL. fr. 304, faire apparaître l’épi de Dèmèter ; particul. en parl. du soleil, des astres ; ἀν. τὸν ἥλιον, NT. Matth. 5, 45, faire se lever le soleil ; ἀστέρα, NICÉPH. 1, 500 W., un astre ; p. anal. Διόνυσον ἄντειλας, PD. I. 6, 5, tu as donné naissance à Dionysos ; fig. μυρί' ἀπ' αἰσχρῶν ἀν. SOPH. Ph. 1139, faire sortir d’actions honteuses mille calamités ;
   II intr.
      1 se lever, en parl. du soleil et de la lune, HDT. 1, 204 ; 2, 142, etc. ; SOPH. O.C. 1246, etc. ; XÉN. Cyr. 8, 3, 2 ; PLAT. Leg. 887 e ; en parl. des constellations en gén. PLAT. Pol. 269 a ; A.RH. 3, 959, etc. ;
      2 jaillir, prendre sa source, en parl. de fleuves, HDT. 4, 52 ; EL. N.A. 14, 16, etc. ;
      3 pousser, en parl. des cheveux, ESCHL. Sept. 535 ; des dents, ARSTT. H.A. 2, 4 ;
      4 s’élever, en parl. de fumée, PLUT. Flam. 4 ;
      5 apparaître, en parl. d’une montagne, A.RH. 1, 501 ;

Moy. s’élever, en parl. de la flamme, PD. I. 3, 83.

➳ Poét. ἀντέλλω, ESCHL. l. c. ; A.RH. 1, 776, etc. ; 3 pl. dor. ἀντέλλοντι, THCR. Idyl. 13, 25 ; part. fém. ἀντέλλοισα, THCR. Idyl. 18, 26. Fut. 3 pl. poét. ἀντελέουσι, NIC. (ATH. 683 d).

'

poet. ἀντέλλω, aor. ἀνέτειλα ; pf. part. ἀνατεταλκός Plb. 9.15.10: — make to rise up, τοῖσιν δ’ (sc. ἵπποις) ἀμβροσίην ἀνέτειλενέμεσθυ Il. 5.777; Αἴγυπτος… Δήμητρος ἀντέλλει στάχυν A. Fr. 300, cf. LXX Ge. 3.18; ὕδωρ ἀ.
make water gush forth, Pi. I. 6 (5).75; τὸν ἥλιον Ev. Matt. 5.45; — so in Pass., φλὸξ ἀνατελλομένα a flame mounting up, Pl. Ion 4 (3).83.
bring forth, give birth to ἄντειλας Διόνυσον ib. 7 (6).5; ἰούλους A.R. 2.44; of events, μυρί’ ἀπ’ αἰσχρῶν ἀνατέλλοντα S. Ph. 1139. intr., rise, appear above the horizon, of any heavenly body, as sun and moon, Hdt. 2.142, S. OC 1246, Ar. Nu. 754; πρὸς ἠῶ τε καὶ ἥλιον ἀνατέλλοντα Hdt. 1.204, 4.40; also of constellations, A.R. 3.959; ἠὼς ἀντ. Id. 2.1007; dist. from ἐπιτέλλω, Ptol. Alm. 8.4; cf. ἀνατολή. = ἐπιτέλλω, of the Pleiades, Theoc. 13.25. of a river, take its rise, ἐκ ταύτης [γῆς λίμνης] Hdt. 4.52, cf. Ael. NA 14.16, etc. of persons, originate, ἐξ Ἰούδα ἀνατέταλκεν ὁ κύριος Ep. Heb. 7.14.
grow, of hair, ταρφὺς ἀντέλλουσα θρίξ A. Th. 535; of teeth, Arist. HA 501b29; spring up, of plants, Thphr. HP 3.1.6, al. ; cf. ἀνατολή ΙΙ. of mountains, rise, A.R. 1.501; but, appear on the horizon, ib. 601.
rise up, ἀνέτειλε σωτήρ prob. in Epigr.Gr. 978 (Philae).

1) aufgehen-, aufsprossen lassen, Hom. Il. 5.777 τοῖσιν δ' ἀμβροσίην Σιμόεις ἀνέτειλε νέμεσθαι ; ὕδωρ, Wasser aussprudeln lassen, Pind. I. 5.72 ; Διόνυσον ἀνέτειλας, du gabst dem Dionysos das Dasein, von Theben, I. 6.5 ; vgl. ἔτι χνοάοντας ἰούλους, noch den Milchbart haben, Ap.Rh. 2.43 ; ὁ θεὸς τὸν ἥλιον, läßt die Sonne aufgehen, Matth. 5.45 ; übh. hervorbringen, erzeugen, μυρί' ἀπ' αἰσχρῶν ἀνατέλλειν, zahllose Folgen aus den Schändlichkeiten hervorgehen machen, Anschläge über Anschläge machen, Soph. Phil. 1138.
2) intr., hervorgehen, aufgehen, bes. wie ἀνίσχω. von der Sonne u. dem Monde (vgl. ἐπιτέλλω, welches von den Sternen gesagt wird), Soph. O.C. 1248 ; Her. 4.40 ; Plat. Legg. X.887e ; oft bei Xen. u. Sp.; auch vom Aufgange des Sirius, Ap.Rh. 3.959 ; der Eos, 2.1007 ; γενέθλη, Nachkommenschaft wächst auf, 1.810 ; von Flüssen, Her. 4.52 ; Plut. Syll. 20 ; καπνός Flamin. 4 ; im med., φλὸξ ἀνατελλομένη, die emporlodernde Flamme, Pind. I. 3.83.

ἀνα-τέλλω
[in LXX for צָמַח, פָּרַח, זָרַח, etc. ;]
__1. trans., to cause to rise: Mat.5:45.
__2. Intrans., to rise: φῶς, Mat.4:16 (= Isa.9:1); ὁ ἥλιος, Mat.13:6, Mrk.4:6 16:2, Jas.1:11; νεφέλη, Luk.12:54; φωσφόρος, 2Pe.1:19; ὁ Κύριος, prob. with ref. to metaph. of sun or star, Heb.7:14 (cf. ἐξ-ανατέλλω).†
(AS)