ἀνα·παύω :
   I tr.
      1 faire cesser, arrêter, suspendre : χειμὼν ἔργων ἀνθρώπους ἀνέπαυσεν, IL. 17, 550, l’hiver arrête les hommes dans leurs travaux ; avec un seul rég. mettre fin à : βοήν, SOPH. Tr. 1262, cesser ses cris ; avec un rég. de pers. : τινά, PLUT. M. 110 e, tuer qqn ;
      2 faire se reposer : στράτευμα, XÉN. Cyr. 7, 1, 4, faire faire halte à une armée ; τοῦ πλάνου, SOPH. O.C. 1113, faire se reposer d’une marche errante ; fig. τοὺς λειτουργοῦντας, DÉM. 1046, 21, relever de leurs obligations ceux qui supportent les dépenses publiques ; ἑαυτὸν ἔκ τινος, POL. se remettre d’une fatigue, d’un échec, etc. ;
   II intr. se reposer, THC. 4, 11 ; XÉN. Hell. 5, 1, 21 ;

Moy. s’arrêter, cesser, se reposer :
      1 en gén. : ἀπὸ ναυμαχίας ἀν. THC. 7, 73, se reposer après un combat naval ; πόνων καὶ πηλοῦ καὶ δρόμων καὶ ἀγρυπνιῶν ἀν. LUC. M. cond. 13, se reposer des fatigues, de la boue, des courses et des veilles ; avec une prép. ἐκ μακρὰς ἀν. ὁδοῦ, PLAT. Criti. 106 a, se reposer d’une longue marche ; abs. en parl. du sol, PD. N. 6, 11 ; d’une armée qui fait une halte, XÉN. Cyr. 2, 4, 3, etc. ;
      2 particul. prendre du repos, se coucher, dormir, THC. 7, 79 ; XÉN. Cyr. 6, 1, 1, etc. ; EUR. Hipp. 212, etc. ; AR. Pl. 695, etc. ; d’où abs. coucher auprès de qqn, PLUT. Alex. 2, Pomp. 36, M. 1164 a, etc. ;
      3 p. ext. mourir (à l’ao. ἀνεπαυσάμην) PLUT. M. 110 f ; HDN 1, 4, 18 ; d’où (au prés.) être mort, THCR. Idyl. 1, 17 ; CALL. Epigr. 14, 1.

➳ Formes poét. et ion. : prés. 1 sg. ἀμπαύω, ANTH. 12, 226 ; 3 sg. ἀμπαύει, EUR. Hel. 1351 ; part. ἀμπαύων, THCR. Epigr. 3, 1 ; fut. 3 sg. ἀμπαύσει, ANTH. 7, 171 ; part. ἀμπαύσων, A. PL. 5, 4 ; ao. impér. ἄμπαυσον, A. PL. 90, 4 ; sbj. 2 sg. ἀμπαύσῃς, ANTH. 9, 313. Moy. prés. ind. 3 sg. ἀμπαύεται, THCR. Idyl. 1, 17 ; 3 pl. ἀμπαύονται, HDT. 1, 181 ; ANTH. 9, 788 ; inf. ἀμπαύεσθαι, HDT. 1, 182.

poet. and Ion. ἀμπαύω, fut. Med. ἀναπαύσομαι ; aor. ἀνεπαυσάμην Att. and Hellenistic (but ἀνεπαύθημεν LXX La. 5.5); later, aor. Pass. ἀναπάη IG 14.158; fut. Pass. ἀναπαήσομαι v.l. Apoc. 14.13, al. ; pres. Med. ἀναπάεται IG 14.1717, cf. PTeb. 264: — make to cease, stop or hinder from a thing, χειμῶνος… ὅς ῥά τε ἔργων ἀνθρώπους ἀνέπαυσεν Il. 17.550; ἀ. τινὰ τοῦ πλάνου give him rest from wandering, S. OC 1113; τοὺς λειτουργοῦντας ἀ. (sc. τῶν ἀναλωμάτων) to relieve them from…, D. 42.25, cf. 42. c. acc. only, put an end to, βοήν S. Tr. 1262; more freq.
rest, make to halt, ἀ. στράτευμα X. Cyr. 7.1.4; κατὰ μέρος τοὺς ναύτας ἀ. Id. HG 6.2.29; κάματον ἵππων ἀ. A. Fr. 192 (lyr.); σῶμα E. Hipp. 1353; εἴδωλον ἀ. ἐπὶ ἅμαξαν lay it in a reposing posture, Ael. VH 12.64, cf. NA 7.29; abs., ἀνάπαυσον give me rest, Luc. Tyr. 21.
bring to a close, τὸν λόγον Hermog. Id. 1.8. rarely intr. in sense of Med., take rest, ἀναπαύοντες ἐν τῷ μέρει Th. 4.11; ἡσυχίαν εἶχε καὶ ἀνέπαυεν X. HG 5.1.21. of land, cause to lie fallow, PSI 400.10 (iii BC), PTeb. 105.3 (ii BC). in Med. and Pass., take rest, ἀναπαύου κακῶν take rest from…, Cratin. 297; ἀπὸ ναυμαχίας ἀ.
rest after a sea-fight, Th. 7.73; ἐκ μακρᾶς ὁδοῦ Pl. Criti. 106a; ἀπ’ ἄγρας κεκμακὼς ἀμπαύσεται [Πάν] Theoc. 1.17; esp. of troops, halt, rest, X. Cyr. 2.4.3, etc. ; ἀναπεπ. τῶν εἰσφορῶν to be relieved from…, Isoc. 8.20. abs., take one΄s rest, sleep, Hdt. 1.12, 2.95, al., E. Hipp. 211, v.l. in Ar. Pl. 695, cf. Lys. 13.12, etc. of land, lie fallow, Pi. N. 6.11. of the dead, ἀμπ. σὺν φιλίῃ ξυνῶς ἀλόχῳ Epigr.Gr. 520.5 (Thessalonica); ὧδε ἀναπάεται IG 14.1717, cf. Call. Epigr. 15.1; ἀ. τοῦ βίου Heraclit. All. 68, Hdn. 3.15.2; ἀ. alone, die, Id. 1.4.7, cf. Plu. 2.110f; ἀ. τὸν βίον POxy. 1121.12 (iii AD).
regain strength, dub.l. in X. Cyr. 6 1.11.
rest or settle upon an object, τὸ τοῦ Θεοῦ πνεῦμα ἐφ’ ὑμᾶς ἀναπαύεται 1 Ep. Petr. 4.14, cf. LXX Is. 11.2; of shadows, Iamb. Comm. Math. 8.

ion. ἀμπαύω, machen, daß Jemand aufhört, von etwas abbringen, χειμὼν ἀνέπαυσεν ἀνθρώπους ἔργων Il. 17.550, der Winter macht, daß die Menschen zu arbeiten aufhören ; μενέξενον Plat. Lys. 213d ; mit dem acc. der Sache, πλάνον, βοήν, Soph. O.C. 1115, Trach. 1252 ; ausruhen lassen, Glauc. 2 (IX.341); στράτευμα, das Heer halten lassen, Xen. Cyr. 7.1.4 ; ἑαυτὸν ἐκ τῆς κακοπαθείας, sich erholen, Pol. 3.42 ; ablegen, δάφνην Ael. V.H. 2.41 ; vgl. H.A. 7.29 ; zur Ruhe bringen, πόλιν Plut. Nic. 9 ; töten.
Häufiger med., aufhören, τινός, ναυμαχίας Thuc. 7.73 ; sich ausruhen, überall vorkommend, ἀναπεπαυμένος ἐκ μακρᾶς ὁδοῦ Plat. Critia. init.; bes. vom Schlafe, ἐπὶ τῆς κλίνης Her. 1.182 ; vom Heere, Halt machen, Xen. Cyr. 2.4.4 u. öfter ; ὁ πόλεμος ἀναπέπαυται, der Kriegist beendigt, 7.5.47 (aber bei Plut. Lucull. 5 ist ἀναπέπαυται dem πέπαυται entgegengesetzt, der Krieg hat nur einen Stillstand gewonnen); ἐκείνης τῆς διανοίας, von jenem Vorhaben abstehen, An. 5.6.31 ; sich ruhig verhalten, 4.2.4 ; mit ῥᾳθυμεῖν vrbdn, Pol. 10.20 ; Sp. auch für sterben, Herodian. 1.4.18 ; vgl. Theocr. 1.138.

ἀνα-παύω,
[in LXX for fourteen different words, chiefly נוּחַ, also רָבַץ, שָׁאַן, etc. ;]
to give intermission from labour, to give rest, refresh: Mat.11:28, 1Co.16:18, Phm 20; pass., Phm 7, 2Co.7:13. Mid., to take rest, enjoy rest: Mat.26:45, Mrk.6:31 14:41, Luk.12:19, Rev.6:11 14:13; as in Heb. ofIs 11:2 (עַל נוּחַ), τὸ πνεῦμα ἐφ᾽ ὑᾶμς ἀ., 1Pe.4:14. (In π. this word is used as a technical agricultural term; see MM, VGT, see word; and cf. Le 2634 f.; Cremer, 826.)†
(AS)