ἀ·μήχανος, ος, ον [χᾰ]
   I sans moyens (d’action, de vivre, etc.) :
      1 qui est dans l’embarras : σέο ἀμήχανος, OD. 19, 363 (je suis) impuissante en ce qui te regarde, càd. pour l’aide dont tu auras besoin ; ἀμήχανόν τινα ποιεῖν ou τιθέναι, PLAT. Prot. 344 d, mettre qqn dans l’embarras ;
      2 qui ne sait pas se tirer d’une difficulté, inhabile, PLAT. Pol. 274 c ; εἴς τι, EUR. Med. 408, ou avec l’inf. SOPH. Ant. 79 ; DÉM. 1392, 16, pour faire qqe ch. ;
   II dont on ne peut venir à bout, d’où :
      1 impraticable, impossible, avec un n. de pers. : παραρρητοῖσι ἀμήχανός ἐσσι πιθέσθαι, IL. 13, 726, il n’y a pas moyen de te faire obéir aux avertissements ; avec un n. de chose : ὁδὸς ἀ. εἰσελθεῖν, XÉN. An. 1, 2, 21, route où il est impossible de s’engager ; τὰ ἀμήχανα, ESCHL. Pr. 59 ; SOPH. Ant. 90, 92 ; AR. Eq. 759, etc. l’impossible ; ἀμήχανόν ἐστι avec l’inf. HDT. 1, 48 ; SOPH. Ant. 175, etc. il est impossible de, etc. ;
      2 contre qui ou contre quoi l’on ne peut rien, qui est sans ressource, en parl. des horreurs d’un carnage, de maux, de malheurs, de maladies, etc. IL. 8, 130 ; HÉS. Th. 589, O. 83 ; ESCHL. Eum. 561, Suppl. 620 ; SOPH. El. 140, etc. ; en parl. de pers. infatigable, en parl. de Nestor, IL. 10, 167 ;
      3 que l’on ne peut atteindre, égaler ou concevoir, extraordinaire, prodigieux, inconcevable, PLAT. Phæd. 111 d, Phil. 46 e, etc. ; avec l’acc. ἀμήχανος τὸ πλῆθος, XÉN. Cyr. 7, 5, 38 ; τὸ μέγεθος, PLAT. Rsp. 584 b, extraordinaire par le nombre, par la grandeur ; avec le dat. ἀμήχανος πλήθει, PLAT. Phædr. 229 d, m. sign. ; avec attract. ἀμήχανον ὅσον χρόνον, PLAT. Phæd. 80 c, prodigieusement longtemps (litt. inconcevable combien longtemps, etc.) ; σοφίαν ἀμήχανον ὅσην, PLAT. Euthyd. 275 c, sagesse extraordinaire ; adv., ἀμήχανον, PLAT. Phil. 57 d, merveilleusement ; ἀμήχανόν τι οἷον, PLAT. Charm. 155 d, d’une façon extraordinaire.

• Cp. -ώτερος, ARSTT. H.A. 9, 11. • Sup. -ώτατος, XÉN. Cyr. 7, 5, 24 ; EUR. Med. 407 ; DÉM. 1392, 16, etc.

➳ Dor. ἀμᾱχ- T. LOCR. 101 d ; PD. P. 2, 19, etc.

Étym. ἀ, μηχανή.

Dor. ἀμάχανος, ον, without means or resources, helpless, Od. 19.363; πενία ἀ. B. 1.61; πόριμον αὑτῷ τῇ πόλει δ’ ἀ. Ar. Ra. 1429; ἀ. καὶ ἄτεχνος Pl. Plt. 274c; of animals, opp. εὐμήχανος, Arist. HA 614b34; hence, incapable, awkward, ἀφραδέες καὶ ἀ. h.Ap. 192, cf. Theoc. 1.85; τὸν ἀ. ὀρθοῦν A. Th. 227; ἀ. γυνή E. Hipp. 643; ἀ. εἴς τι awkward at thing, Id. Med. 408. Adv., ἀμηχάνως ἔχειν, = ἀμηχανεῖν, A. Ch. 407, E., etc. c. inf., at a loss how to do, unable to do, τὸ δὲ βίᾳ πολιτῶν δρᾶν ἔφυν ἀ. S. Ant. 79; ἀμηχανώτατος ὅ τι χρὴ λέγειν πορίσασθαι [D.] 60.12, etc. more freq. in pass. sense, allowing of no means; impracticable, unmanageable, c. inf., ἀμήχανός ἐσσι πιθέσθαι Il. 13.726. of things, hard, impossible, τοῦτό μ’ ἄνωγας ἀμήχανον ἄλλο τελέσσαι ib. 14.262; τοῦτο δ’ ἀ. εὑρεῖν Pi. O. 7.25, cf. Hdt. 1.48; ὁδὸς ἀ. εἰσελθεῖν road hard or impossible to enter on, X. An. 1.2.21; ἀ. ἐστὶ γενέσθαι Emp. 12, cf. Hdt. 1.48, 204, S. Ant. 175, etc. ; abs., ἀμήχανα impossibilities, ἀμηχάνων ἐρᾶν ib. 90, cf. 92; δεινὸς… εὑρεῖν κἀξ ἀ. πόρον A. Pr. 59, cf. Ar. Eq. 759; Sup., Them. in Ph. 91.12.
against whom or which nothing can be done, irresistible, freq. in Hom. of Zeus, Hera, Achilles; ἀ. ἐσσι, ἀ. ἔπλευ, Il. 10.167, 16.29; Ἔρος… ἀ. ὄρπετον Sappho 40. of things, ἀ. ἔργα mischief without help or remedy, Il. 8.130; δόλος Hes. Th. 589; κήδεα Archil. 66; δύαι A. Eu. 561 (lyr.); ἄλγος, νόσοι, S. El. 140 (lyr.), Ant. 363 (lyr.); συμφορά Simon. 5.11, cf. E. Med. 392; κακόν ib. 447; Comp. -ωτέρα, ἀγλαΐα Them. Or. 4.51c. esp. of dreams, inexplicable, not to be interpreted, Od. 19.560.
extraordinary, enormous, ποταμῶν ἀ. μεγέθη Pl. Phd. 111d; ἡδοναί Id. Phlb. 46e; ἀμή χανον εὐδαιμονίας an inconceivable amount of happiness, Id. Ap. 41c; freq. c. acc., ἀ. τὸ μέγεθος, τὸ κάλλος, τὸ πλῆθος, etc., i.e.
inconceivable in point of size, etc., Id. R. 584b, 615a, X. Cyr. 7.5.38; c. dat., ἀ. πλήθει τε καὶ ἀτοπία Pl. Phdr. 229d (nisi leg. ἀμηχάνων πλήθη τε καὶ ἀτοπίαι, where ἀ. = monsters); abs., infinitely great, δύναμις Plot. 5.3.16. freq. in Pl. with οἷος, ὅσος, ἀμήχανον ὅσον χρόνον Phd 95c; ἀμηχάνῳ ὅσῳ πλέονι by it is impossible to say how much more, R. 588a; ἀμή χανόν τι οἷον Chrm. 155d. Adv., ἀμηχάνως ὡς εὖ R. 527e; ἀ. γε ὡς σφόδρα Phdr. 263d.

(μηχανή), ohne Mittel u. Rat, Hom. zehnmal, in zwei Bedeutungen, Einer der nichts auszurichten weiß, Einer gegen den man nichts auszurichten weiß, πρὸς ὃν οὐκ ἔστι μηχανὴν εὑρεῖν, ὁ μὴ δυνάμενος μηχανὴν εὑρεῖν ; Il. 10.167 σὺ δ' ἀμήχανός ἐσσι, γεραιέ, Scholl. Aristonic. ἡ διπλῆ, ὅτι ἀμήχανος δύο σημαίνει, ἓν μὲν ἀνίκητος (korrupt), ἓν δὲ ἀντὶ τοῦ πρὸς ὃν οὐκ ἔστι μηχανὴν εὑρεῖν, ὅπερ καὶ νῦν σημαίνει, ἵνα τῶν πόνων ἀποστῇ ; 15.14 ἦ μάλα δη κακότεχνος, ἀμήχανε, σὸς δόλος, Ἕρη, Ἕκτορα δῖον ἔπαυσε μάχης, Scholl. Ariston. ἡ διπλῆ, ὅτι δύο σημαίνει ἡ λέξις, ἤτοι μὴ δυναμένη μηχανὴν εὑρεῖν, ἢ πρὸς ἣν οὐκ ἔστι μηχανήσασθαι· ὅπερ καὶ θέλει εἰπεῖν ; 16.29 σὺ δ' ἀμήχανος ἔπλευ, Ἀχιλλεῦ, Scholl. Ariston. ἡ διπλῆ, ὅτι νῦν ἀμήχανος πρὸς ὃν οὐκ ἔστι μηχανήσασθαι, οὐκ αὐτὸς μὴ δυνάμενος μηχανήσασθαι ; Od. 19.363 ὤ μοι ἐγὼ σέο, τέκνον, ἀμήχανος· ἦ σε περὶ Ζεὺς ἀνθρώπων ἡ χθηρε, Scholl. πρὸς ὃν, δηλονότι τὸν Δία, οὐκ ἔστι τινὰ μηχανὴν εὑρεῖν, bei welcher Erklärung die Interpunktion nach ἀμήχανος wegfällt ; 560 ἤτοι μὲν ὄνειροι ἀμήχανοι ἀκριτόμυθοι γίγνονται, Scholl. πρὸς οὓς μηχανὴν εὑρεῖν οὐκ ἔστιν, man kann sie nicht deuten, weil sie ἀκριτόμυθοι sind, d.h. verworren reden ; Il. 19.273 οὐδέ κε κούρην ἦγεν ἐμεῦ ἀέκοντος ἀμήχανος· ἀλλά ποθι Ζεὺς ἤθελε, Scholl. Nicanor. τὸ ἀμήχανος τοῖς ἑξῆς συναπτέον, ἵνα ἐπὶ τοῦ Διὸς ᾖ, πρὸς ὃν οὐδείς τι δύναται μηχανήσασθαι ; 13.726 ἀμήχανός ἐσσι παραρρητοῖσι πιθέσθαι, acc. Graec., ἀμήχανος in Bezug auf das πιθέσθαι, man kann nichts mit dir anfangen, wenn es sich darum handelt, Anderer Rate zu folgen ; 14.262 νῦν αὖ τοῦτό μ' ἄνωγας ἀμήχανον ἄλλο τελέσσαι ; 8.130, 11.310 ἔνθα κε λοιγὸς ἔην καὶ ἀμήχανα ἔργα γένοντο, καί νύ κεν –, εἰ μή – ; – Theocrit. 1.85 ἆ δύσερώς τις ἄγαν καὶ ἀμάχανός ἐσσι ; Plat. vbdt es mit ἄτεχνος Polit. 274c, ohne Hilfsmittel ; ἀμήχανον ποιεῖν, τιθέναι τινά Prot. 344d, in Verlegenheit bringen ; ἀμήχανος ἔφυν – δρᾶν, ich bin nicht im Stande, Soph. Ant. 79 ; γυναῖκες εἰς τὰ ἐσθλὰ ἀμηχανώταται, ungeschickt zum Guten, Eur. Med. 408, vgl. Hipp. 643 ; ἀμηχανώτατος πορίσασθαι ἃ χρὴ λέγειν Dem. 60.12 ; mit ἄπορος vbdn Xen. An. 2.5.21, vgl. Cyr. 7.5.69 ; Ar. Ran. 1425 dem πόριμος entgegengesetzt ; – Hes. O. 83 ἐπεὶ δόλον αἰπὺν ἀμήχανον ἐξετέλεσσεν ; h. Merc. 157 δεσμά ; δύαι, δυσπραξίαι Aesch. Eum. 531, 739 ; νεφέλαι Spt. 209, βόσκημα πημονῆς Suppl. 695 ; κάματοι πολέμιοι Pind. P. 2.19 ; ἄλγος, νόσος Soph. El. 138, Ant. 360 ; ξυμφορά, κακόν Eur. Med. 392, 447 ; vgl. Simonid. bei Plat. Prot. 344c ; κήδεα Archil. 31 ; ἄτη Ap.Rh. 2.625 u. sp.D.; τὰ ἀμήχανα heilloses Leid, παθεῖν Eur. Hipp. 598 ; πολλὰ καὶ ἀμήχανα Xen. An. 2.3.18 ; das Unmögliche τὰ ἀμήχανα Aesch. Pr. 59 ; τῶν ἀμ. ἐρᾶν nach dem Unmöglichen streben Soph. Ant. 90, τὰ ἀμ. θηρᾶν 92 ; τὰ ἀμήχανα ἐᾶν Eur. Heracl. 707 ; Ar. Eq. 756 ἐκ τῶν ἀμηχάνων πόρους εὐμηχάνους πορίζειν, das Unmögliche möglich machen ; ἀμήχανόν ἐστι, es ist schwierig, unmöglich, mit folgd. inf., Her. 1.48, 204, μήποτε ἐγγίνηται damit arb. 5.3 ; ebenso Folgende ; ὁδὸς ἀμήχανος ἐσελθεῖν ein Weg, auf dem es unmöglich ist einzudringen Xen. An. 1.2.21 ; ἀμήχανοι τὸ πλῆθος Xen. Cyr. 7.5.38, ἀμήχανοι τὸ μέγεθος Plat. Rep. IX.584b, eigtl. unmöglich zu zählen an Menge, in unermeßlicher Menge, unglaublich groß ; πλῆθος Tim. 39d. κάλλος Symp. 218e ; ἀμήχανοι τὸ κάλλος Rep. X.615a ; πλήθει ἀμήχανοι Phil. 47d. Häufig ist seit Plat. die Vbdg ἀμήχανος ὅσος, mirum quantum, ἀμήχανον ὅσον χρόνον unendlich lange Zeit Phaed. 80c, σοφίαν ἀμήχανον ὅσην Euthyd. 275c ; ἀμήχανον οἷον Charm. 155d, auf unaussprechliche Weise.
• Adv. ebenso, ἀμηχάνως ὡς σφόδρα unglaublich sehr Phaedr. 263d, vgl. Rep. VII.527e.