ά, όν [ῡ]
A pass. froid :
   I au propre, en parl. de neige, de grêle, etc. IL. 15, 171 ; 19, 358 ; 22, 152 ; OD. 14, 477 ; ANTH. 12, 81, 3, etc. ; de souffle, de vent, OD. 5, 469 ; HÉS. O. 512, 547 ; PLAT. Theæt. 152 b, etc. ; d’eau, de la mer, etc. OD. 9, 392 ; 17, 209 ; 19, 388 ; PLAT. Phædr. 230 b, etc. ; de l’airain, IL. 5, 75 ; de cendre, PLUT. M. 1095 b ; de viandes, PLUT. M. 733 f ; en parl. d’un mort, SOPH. O.C. 622 ; du froid du serpent, THCR. Idyl. 15, 57 ; p. opp. à θερμόν, LUC. Nec. 4 ; suivi de ὥστε et de l’inf. au sens de trop froid (au positif) XÉN. Mem. 3, 13, 3 ; subst. :
      1 τὸ ψυχρόν (s.-e. ὕδωρ) eau froide pour se laver, HDT. 2, 37 ; pour boire, LUC. Gall. 23 ; NT. Matth. 10, 42 ; ou en gén. le froid, LUC. Per. 44 ; p. opp. à θερμόν, PLAT. Conv. 186 d, Phæd. 86 b, etc. ;
      2 τὰ ψυχρά, le froid, PLAT. Tim. 67 d, Conv. 188 a, etc. ; particul. lieux froids, GEOP. 6, 2, 1 ; ou mets froids, p. opp. à ζέοντα, ATH. 386 a ;
   II fig. froid, glacial :
      1 en parl. du style, ARSTT. Rhet. 3, 3 ; D. PHAL. 6, 114 ; LGN 4, 5, etc. ; joint à ἀσθενῆ, DH. Rhet. 10, 4 ; à ἀηδής, PLAT. Leg. 802 d ; ψυχρὰ λέγειν, XÉN. Conv. 6, 7, dire des choses froides, càd. peu intéressantes ; en parl. des écrivains eux-mêmes, PLAT. Euthyd. 284 e ; LUC. Rh. præc. 17 ; DH. Isocr. 3, etc. ;
      2 en parl. d’actions, froid, d’où stérile (de même que l’idée de fécondité se rattache à l’idée de chaleur) vain, inutile, nul, insignifiant : ψ. ἐπικουρίη, HDT. 6, 108, secours vain ; ψ. νίκη, HDT. 9, 49, victoire insignifiante ; ψ. ἐλπίς, EUR. I.A. 1014, vaine espérance ; joint à ἕωλα, DÉM. 551, 18 ; θερμὴν ἐπὶ ψυχροῖσι καρδίαν ἔχειν, SOPH. Ant. 88, montrer de l’ardeur où il faudrait du sang-froid ; p. suite, sans vie, inanimé, ANTH. 5, 166 ; en parl. de divertissements froids ne procurant pas un vrai plaisir, EUR. Alc. 354, d’où sans joie, ANTH. 5, 160 ;
      3 en parl. de pers. indifférent, insensible, XÉN. Cyr. 8, 4, 22 ; non passionné, LUC. Tim. 2 ; p. opp. à ζεστός, NT. Apoc. 3, 15 ; ou glacé de frayeur, joint à αὖος, LUC. Cat. 12 ; ou misérable, malheureux, triste, AR. Pl. 263 ; THCR. Idyl. 16, 11 ;
B act. qui refroidit, qui glace, XÉN. Cyr. 8, 4, 23 ; SOPH. Ant. 650 ; joint à ἄτοπος, PLUT. M. 1061 a ; à ἀηδής, ATH. 242 b.

• Cp. ψυχρότερος, HDT. 2, 22 ; PLAT. Phil. 24 b et 24 d ; JOS. B.J. 6, 1, 3 ; NIC. Al. 255 ; GEOP. 6, 2, 1 ; • Sup. ψυχρότατος, DS. 1, 41.

Étym. inconnue ; p.-ê. apparenté à ψυχή.

ά, όν, cold, χάλαζα, νιφάδες, χιών, Il. 15.171, 19.358, 22.152; ψ. χαλκός (as we say ΄cold steel΄) 5.75; freq. of water, ψ. ὕδωρ Od. 9.392, Th. 2.49; ψυχρόν (without ὕδωρ) Thgn. 263; λοῦνται ψυχρῷ Hdt. 2.37; ἀναγαργαρίζεσθαι ψυχρῷ IG4²(1).126.30 (Epid., ii AD) (but τὸ ψυχρὸν also = ψῦχος, cold, Hdt. 1.142); ψ. ὥστε λούσασθαι X. Mem. 3.13.3; of the air, αὔρη ψ. Od. 5.469; αἰθήρ Pi. O. 13.88 (s.v.l.); νύκτες Th. 7.87; κυνὸς ψυχρὰ δύσις S. Fr. 432.11; ψ. βίος life in the cold, Ar. Pl. 263; esp. of dead things, νέκυς (opp. θερμὸν αἷμα) S. OC 622; of cold meats, Alex. 173.4, etc. ; of a snake, Theoc. 15.58; Comp. -ότερος Hdt. 2.22, Pl. Phlb. 24b; Sup. -ότατος D.S. 1.41. metaph, ineffectual, vain, ἐπικουρίη ψ. Hdt. 6.108; ἐπαρθεὶς ψυχρῇ νίκῃ Id. 9.49; ψ. παραγκάλισμα S. Ant. 650; θερμὴν ἐπὶ ψυχροῖσι καρδίαν ἔχεις a hot spirit in a cold business, ib. 88. of feelings, ψ. τέρψις, ἐλπίς, E. Alc. 353, IA 1014. of persons, cold-hearted, heartless, indifferent, X. Cyr. 8.4.22, 23; ψ. καὶ μελαγχολικοί Arist. MM 1203b1; ἐκ σιδάρου κεχάλκευται μέλαιναν καρδίαν ψυχρᾷ φλογί Pi. Fr. 123.5; οὔτε ψ. εἶ οὔτε ζεστός Apoc. 3.15. of flat, lifeless, insipid productions, τὸν Παλαμήδην (the play so named) ψυχρὸν ὄντ’ αἰσχύνεται Ar. Th. 848; σκῶμμα… σφόδρα ψ. Eup. 244; ψ. καὶ ἀηδὴς [Μοῦσα] Pl. Lg. 802d; ἕωλα καὶ ψ. D. 21.112; πρᾶγμα… φρέατος… ψυχρότερον Ἀραρότος Alex. 179, cf. Arist. Rh. 1405b34, Demetr. Eloc. 114, etc. ; hence jokes in Ar. Ach. 138-140, Macho ap. Ath. 13.580a; also of authors themselves, γίνεται ψυχρός D.H. Isoc. 3. Adv., ὁ δ’ αὖ Θέογνις ψυχρὸς ὢν ψυχρῶς ποιεῖ Ar. Th. 170; σκώψαντι ψ. ἐπιγελάσαι to laugh at a feeble joke, Thphr. Char. 2.4; τοὺς γοῦν ψυχροὺς ψ. λέγουσι διαλέγεσθαι Pl. Euthd. 284e.
silly, γραϊδίοις ψυχροῖς ὁμιλοῦντες Jul. Ep. 89b. [Written ψυχθρός IG 12(5).1104 (Syros, ii AD); cf. conversely μάκρα for μάκτρα (ψυχρός orig. ΄cooled by blowing’ from ψύχω ΄blow΄).]

kalt, frostig, kühl, frisch, erfrischend ; Hom. ὕδωρ, Od. 9.392, 17.209 ; χάλαζα, Il. 15.171 ; νιφάδες, χιών, 19.358, 22.152 ; auch χαλκός, 5.75 ; Βορέας Pind. Ol. 3.34 ; αἰθήρ, αὖραι, 13.85, 9.104 ; von allen Toten, Soph. O.C. 628, vgl. Valcken Phoen. 1448 ; δέμας, νέκυς, Lycophr. 396, 1113. – Ggstz von θερμός, Plat. Phaed. 96b u. öfter ; ψυχρῷ λοῦνται Her. 2.37. – Uebertr., kalt, frostig, abgeschmackt, von Worten, Witzen u. Späßen, und von Menschen, kaltsinnig, ohne Teilnahme, gleichgültig, ohne Geist und Leben ; Ar. Plut. 263, 658, Th. 848 ; vgl. Plat. Euthyd. 284e, Legg. VII.802d ; im Ggstz von σεμνός Isocr. 2.34 ; vgl. Xen. Cyr. 8.4.22 ; ὄνομα Dem. 19.187 ; Sp. – Vom Leben od. Geschicke der Menschen, Schauder erregend, schauderhaft, θερμὴν ἐπὶ ψυχροῖσι καρδίαν ἔχεις Soph. Ant. 88 ; ärmlich, elend, βίος B.A. 116, durch δυσκίνητος erkl. – Von Haudlungen, erfolglos, vergeblich, ἐπικουρία Her. 6.108, νίκη, nichtiger, eitler Sieg, 9.49, ἐλπίς Eur. I.A. 1014.

ψυχρός, -ά, -όν
(< ψύχω), [in LXX: Pro.25:25 (קַר), Sir.43:20, 4Ma.11:26 * ;]
cold: sc. ὕδωρ (cf. Theogn., 263; Hdt., ii, 37), Mat.10:42; metaph., of indifferent persons, Rev.3:15-16 †
(AS)