'ατος (τὸ) chose dont on se sert ou dont on a besoin, particul. :
   I au sg. :
      1 ce dont on s’occupe, d’où chose, affaire, XÉN. Œc. 1, 10 ; PLAT. Eryx. 400 e, 401 e ; χρῆμα οὐ πρήξεις, HÉS. O. 400, tu n’arriveras à rien, tu ne réussiras pas ; κοῖόν τι χρῆμα ἐποίησας ; HDT. 5, 23, quelle chose as-tu faite ? cf. HDT. 8, 16, 138, SOPH. Ph. 1231, Aj. 289, O.R. 1129, etc. ;
      2 événement, occurrence, HH. Merc. 332 ; HÉS. O. 346 ; THGN. 461 ; THC. 4, 15, etc. ; τί χρῆμα πάσχει ; EUR. Hipp. 909, que lui est-il arrivé ? particul. en b. part, PLAT. Gorg. 485 e ; en mauv. part, XÉN. Cyr. 5, 2, 34 ; ou ὤ μοι· κακὸν τὸ χρῆμα, SOPH. Ph. 1265, c’est quelque malheur ! τί χρῆμα ; ESCHL. Pr. 298, Ch. 872 ; SOPH. Ant. 1046, qu’est-ce ? que signifie cela ? que dois-je faire de cela ? τί τὸ χρῆμα ; THCR. Idyl. 21, 25, que signifie la chose ? par suite, presque au sens de pourquoi ? à cause de quoi ? en vue de quoi ? τί χρῆμ' ἐπέμψω τὸν ἐμὸν ἐκ δόμων πόδα ; EUR. Hec. 977, pourquoi m’as-tu fait venir ? cf. EUR. Alc. 512 ; Her. 633, 645, 709 ; H.f. 1179 ; El. 831 ; syn. de τι : ἐς ἀφανὲς χρῆμα, HDT. 4, 150, pour une chose incertaine ; avec πᾶν, πάντα, οὐδέν, dans des sentences générales, PD. I. 8 (7), 27 ; σκοπέειν χρὴ παντὸς χρήματος τὴν τελευτήν, HDT. 1, 32, en toute chose il faut considérer la fin ; ou dans les locut. usuelles : ἅπαν τὸ χρῆμ', SOPH. Tr. 1136, pour tout dire en un mot ; πᾶν χρῆμα ἐκίνεε, HDT. 5, 96, il mit tous les ressorts en mouvement, il fit tout ce qui est possible ; cf. HDT. 7, 49, 50 ; au plur. dans des sentences : πάντων χρημάτων ἄνθρωπον μέτρον εἶναι, PROTAG. (PLAT. Theæt. 161 c) l’homme est la mesure de toutes choses ; cf. PLAT. Prot. 361 b ; ὁμοῦ πάντα χρήματα ἦν, ANAXAG. (PLUT. M. 876 d) au commencement tout n’était qu’une masse ; πρῶτον χρημάτων πάντων, HDT. 7, 145, avant toute chose ; οὐδενὸς χρήματος, AND. 20, pour rien au monde ; cf. HDT. 1, 35 ; 5, 24 ; en parl. de l’homme lui-même : σοφόν τι χρῆμ' ὥνθρωπος, THCR. Idyl. 15, 83, l’homme est une créature bien intelligente ; κοῦφον χρῆμα καὶ πτηνὸν καὶ ἱερόν, PLAT. Ion 534 b, (le poète) chose légère, ailée et sacrée ; de même, en parl. de pers. POL. 12, 15, 8 ; LUC. D. mar. 6, 1 ; Ind. 26, etc. ; en parl. d’animaux : d’un cerf : καλόν τι χρ. καὶ μέγα, XÉN. Cyr. 1, 4, 8, belle et grande pièce ; d’un renard : μέρμερον χρ. PLUT. M. 988 a, créature rusée ; en parl. de choses : de la terre, ἄγριόν τι χρῆμα καὶ ἄμορφον, LUC. Pr. 12, chose sauvage et informe ; de la mort, LUC. D. mort. 26, 1 ; cf. HDT. 3, 53, 80 ; 5, 78 ; PLAT. Men. 97 e, 2 Alc. 147 c, etc. ; particul. en parl. de l’argent, comme nous disons : une (belle, jolie) somme d’argent ; ἐπὶ κόσῳ ἂν χρήματι ; HDT. 3, 38, pour quelle somme ? cf. DS. 13, 106 ; LUC. V.H. 1, 20 ; NT. Ap. 4, 37 ; avec un gén. : χρῆμα θαυμαστὸν γυναικός, PLUT. Ant. 31, un prodige de femme ; λιπαρὸν τὸ χρ. τῆς πόλεως, AR. Av. 826, un beau morceau de ville, càd. une belle ville ; cf. AR. Vesp. 933, Eccl. 394 ; en parl. d’animaux : συὸς χρ. μέγα, HDT. 1, 36, un sanglier énorme ; cf. AR. Lys. 85 ; PLUT. M. 973 b ; en parl. de phénomènes naturels : χρ. χειμῶνος, HDT. 7, 188, la tempête ; particul. en parl. d’une multitude, d’un grand nombre d’hommes ou d’animaux : μέγα χρῆμα Λακαινᾶν, THCR. Idyl. 18, 4, Laconiennes des premières familles ; cf. HDT. 3, 109 ; XÉN. Cyr. 2, 1, 5, etc. ; en parl. de choses, HDT. 3, 130 ; 4, 81 ; 6, 43 ; τὸ χρ. τῶν κόπων ὅσον, AR. Ran. 1278, que de coups (d’assauts) ! τὸ χρῆμα τῶν νυκτῶν ὅσον, AR. Nub. 2, que ces nuits sont longues ! ὅσον τὸ χρῆμα, AR. Pax 1191, quelle masse d’hommes ! quelle masse de peuple ! ;
   II au plur. τὰ χρήματα au sens collect. bien, avoir, OD. 2, 78, 203 ; 16, 315, 389 ; χρ. πατρῷα, ESCHL. Sept. 693 ; XÉN. Mem. 3, 58, biens paternels ; en parl. d’une maison, de meubles, HÉS. O. 405 ; HDT. 8, 111 ; THC. 6, 97 ; XÉN. Cyr. 3, 1, 33 ; PLAT. Leg. 849 e, etc. ; en parl. d’esclaves, de troupeaux, etc. XÉN. An. 2, 4, 27 ; 5, 2, 4 ; 7, 6, 41 ; Hell. 3, 4, 24 ; Cyr. 1, 4, 19, etc. ; du produit des mines, XÉN. Vect. 4, 1, 4 ; de dettes, DÉM. 460, 20 ; 752, 20 ; de marchandises, du fret, d’une cargaison, THC. 3, 74 ; 7, 25 ; XÉN. Hell. 1, 6, 37 ; des biens de la terre, XÉN. Cyr. 3, 4, 7 ; des biens fonciers, ESCHL. Eum. 727, Ch. 133 ; en gén. bien, avoir, joint à σῶμα καὶ ψυχή, PLAT. Rsp. 336 c, Gorg. 477 b ; à παῖδες καὶ γυναῖκες, PLAT. Gorg. 511 e ; à πλοῦτος, SPT. 2Par. 1, 12 ; particul. trésor, chose précieuse, XÉN. Œc. 4, 14 ; χρήματα ψυχὴ βροτοῖσι, HÉS. O. 688, la fortune est pour les hommes la vie ; en parl. de l’État, puissance, ressources, joint à τριήρεις, ὁπλίτας, ἱππέας, HDT. 5, 49 ; DÉM. 51, 185, 186 ; PLUT. M. 196 c ; οἱ τὰ χρήματα ἔχοντες, XÉN. Mem. 1, 2, 45, ceux qui ont des biens, les riches ; ἡ χρημάτων κοινωνία, PLUT. M. 140 e, la communauté des biens ; χρημάτων εἰσφορά, PLAT. Leg. 855 d, paiement des contributions ; particul. argent, ARSTT. Nic. 4, 1 ; χρ. στρατιωτικά, fonds de la guerre ; ναυτικά, fonds de la marine ; δημόσια, deniers publics ; ἱερά, deniers sacrés, THC. 2, 28 ; XÉN. Hell. 7, 1, 46 ; PLAT. Rsp. 568 d ; DÉM. 14 ; PLUT. M. 222 c ; ζημιοῦν χρήμασι, THC. 2, 65 ; χρήμασι κολάζειν, PLAT. Leg. 695 d, 721 b, punir d’une amende ; τὰ χρ. κατεγνωκέναι, DÉM. 754, condamner à une amende ; τὰ χρ. εἰσπράττειν ou πράττεσθαι, DÉM. 446 ; PLUT. M. 175 e, 182 a, etc. faire rentrer, recouvrer de l’argent ; χρήματα ἀποτίνειν, τελεῖν, εἰσφέρειν, etc. XÉN. Cyr. 8, 8, 6 ; Hell. 2, 1, 5 ; PLAT. Rsp. 551 e, Prot. 311 d, etc. payer de l’argent ; χρήματα ἐργάζεσθαι, LYS. 190, acquérir de l’argent ; particul. argent pour corrompre, THC. 2, 65, etc. ; joint à δῶρα, XÉN. An. 1, 2, 27 ; Cyr. 1, 5, 3, etc. ; au gén. πολλῶν χρημάτων ποιεῖν τι, etc. THC. 3, 74 ; 7, 25 ; XÉN. Hell. 4, 2, 7, faire qqe ch. pour de l’argent.

Étym. χράομαι.

'

ατος, τό ; (< χράομαι) : — need, in the phrase παρὰ χ. or παραχρῆμα; a thing that one needs or uses, cf. X. Oec. 1.9 sq. (pl.); hence in pl., goods, property (χρήματα λέγομεν πάντα ὅσων ἡ ἀξία νομίσματι μετρεῖται Arist. EN 1119b26), Od. 2.78, 203, al. (never in Il.), Hes. Op. 320, 407, etc. ; of temple-treasures, heirlooms, etc., Mnemos. 57.208 (Argos, vi BC); τὰ ἱρὰ χ. τῆς Ἀθηναίης Hdt. 2.28, cf. 9.81; θησαυρούς… ἄλλα τε χρύσεα ἄφατα χ. Id. 7.190; πολλῶν χ. ἐξαίρετον ἄνθος A. Ag. 954; πειρῶ τὸν πλοῦτον χρήματακαὶ κτήματα κατασκευάζειν· ἔστι δὲ χ. μὲν τοῖς ἀπολαύειν ἐπισταμένοις, κ. δὲ τοῖς κτᾶσθαι δυναμένοις Isoc. 1.28; τοῖς σκεύεσι καὶ τοῖς χρήμασιν ἀποθήκη Th. 6.97; πρόβατα καὶ ἄλλα χ. X. An. 5.2.4; τὰ ἀνδράποδα… καὶ χρήματα τὰ πλεῖστα ἀπέδρα αὐτούς ib. 7.8.12; prov., χρήματα ψυχὴ πέλεται… βροτοῖσι a man΄s money is his life, Hes. Op. 686; χρήματ’ ἄνηρ ΄money makes the man΄, Alc. 49, Pi. I. 2.11; ἐν χρήμασιν οἰκεῖ πατρώοις A. Eu. 757, cf. Ch. 135; also χρημάτων πένητες E. El. 37; τὰ χρήματ’ ἐνεχυράζομαι Ar. Nu. 241; χρήματα πορίζειν Id. Ec. 236; ἄτιμοι ἦσαν τὰ σώματα, τὰ δὲ χ. εἶχον And. 1.74; χρημάτων ἥσσων Democr. 50; χρημάτων κρείσσων Th. 2.60; χρήμασι νικώμενος ibid. ; χρημάτων ἀδωρότατος ib. 65; ἐλπίδα χρήμασιν ὠνητήν Id. 3.40; μήτε χρημάτων φειδομένους μήτε πόνων Pl. Phd. 78a; ζημιοῦσθαι χρήμασιν Id. Lg. 721b; even of debts, διαλῦσαι τὰ χ. D. 20.12; δεθέντ’ ἐπὶ χρήμασιν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ Id. 24.168. — Acc. to Poll. 9.87 the Ion. used also the sg. in this sense, and so we find, ἐπὶ κόσῳ ἂν χρήματι… ; for how much money… ? Answ. ἐπ’ οὐδενί, Hdt. 3.38; ταύτην (sc. τὴν χλανίδα) πωλέω μὲν οὐδενὸς χ. δίδωμι δὲ ἄλλως ib. 139; also in Thgn. 197, χ. δ’ ὃ μὲν Διόθεν καὶ σὺν δίκῃ ἀνδρὶ γένηται· in Att., οὐδενὸς ἂν χ. δεξάμενοι at no price, And. 2.4; and in later Prose, fund, sum of money, Arch. f. Religionswiss. 10.211 (Cos, ii BC); τὸ πλῆθος τοῦ χ. D.S. 13.106, cf. Act. Ap. 4.37, Luc. VH 1.20; χρήματα merchandise, Heraclit. 90, X. HG 1.6.37, Th. 3.74; property, substance, Berl.Sitzb. 1927.161 (Cyrene). generally, thing, matter, affair, esp. in Ep. and Ion., h.Merc. 332, Hes. Op. 344, 402; χρημάτων ἄελπτον οὐδέν Archil. 74; πάντων χ. δικαιότατον Mimn. 8; πρῶτον χρημάτων πάντων Hdt. 7.145; ἀντὶ πάντων χ. on every account, And. 2.21; δεινότατον ἁπάντων χρημάτων ib. 1; πᾶν χ. ἐκίνεε ΄left no stone unturned΄, Hdt. 5.96; τεκμαίρει χρῆμ’ ἕκαστον ΄deeds show the man΄, Pi. O. 6.74; πάντων χ. μέτρον ἄνθρωπος Protag. 1; περαίνεται τὸ χ. the issue is being decided, Plu. Caes. 47; pl., simply, things, ὁμοῦ πάντα χ. ἦν Anaxag. 1, cf. Pl. Cra. 440a, Euthd. 294d, Plot. 4.2.1. χρῆμα is freq. expressed where it might be omitted, δεινὸν χ. ἐποιεῦντο Hdt. 8.16; οἷόν τι χ. ποιήσειε ib. 138; ἐς ἀφανὲς χ. ἀποστέλλειν ἀποικίην to send out a colony without any certain destination, Id. 4.150; freq. in Trag., τί χρῆμα· = τί· what? τί χ. λεύσσω· A. Pr. 300, Ch. 10; or why? E. Alc. 512; so in gen., τοῦ χ. (sc. ἕνεκα); Ar. Nu. 1223; τί χ. δρᾷς· S. Aj. 288, cf. Ph. 1231; τί χ. πάσχει· E. Hipp. 909; τί δ’ ἐστὶ χρῆμα· what is the matter? A. Ch. 885; πικρόν τί μοι δοκεῖ χ. εἶναι Pl. Grg. 485b; ἡδύ Id. Tht. 209e, al. ; μάλιστα χρημάτων most of anything, i.e.
certainly, Anon. Oxy. 1611.68 (iii AD); cf. χρέος II. 2. used in periphrases to express something strange or extraordinary of its kind, ὑὸς χ. μέγα a huge monster of a boar, Hdt. 1.36; ἦν τοῦ χειμῶνος χ. ἀφόρητον Id. 7.188; τὸ χ. τῶν νυκτῶν ὅσον what a business the nights are! Ar. Nu. 2; λιπαρὸν τὸ χ. τῆς πόλεως what a grand city! Id. Av. 826, cf. Lys. 83; κλέπτον τὸ χ. τἀνδρός a thievish sort of fellow, Id. V. 933; τὸ χ. τοῦ νοσήματος Id. Lys. 1085; μακάριον… λέγεις τυράννου χ. your tyrant-creature, Pl. R. 567e; χ. θαυμαστὸν γυναικός Plu. Ant. 31; without a gen., ἔλαφον, καλόν τι χ. καὶ μέγα X. Cyr. 1.4.8; σοφόν τοι χρῆμ’ ἄνθρωπος truly a clever creature is he! Theoc. 15.83; κοῦφον χ. ποιητής ἐστιν καὶ πτηνὸν καὶ ἱερόν, of the poet, Pl. Ion 534b; χ. καλόν τι such a fine thing! Theoc. 15.23; also in a periphrastic use, οὐδὲν χ. τοῦ ἀγκῶνος κάμψαι δύνανται cannot bend the elbow at all, Hp. Fract. 42. so, to express a great number or mass, as we say, a deal, a heap of…, πολλόν τι χ. τῶν τέκνων, χ. πολλὸν ἀρδίων, νεῶν, Hdt. 3.109, 4.81, 6.43; χ. πολλόν τι χρυσοῦ Id. 3.130; σμικρὸν τὸ χ. τοῦ βίου E. Supp. 953; ὅσον τὸ χ. παρνόπων what a lot of locusts! Ar. Ach. 150; ὅσον τὸ χ. τοῦ πλακοῦντος Id. Eq. 1219; πολὺ χ. τεμαχῶν Id. Pl. 894; τὸ χ. τῶν κόπων ὅσον what a lot of them! Id. Ra. 1278; τῶν λαμπάδων ὅσον τὸ χ. Id. Th. 281; also of persons, χ. θηλειῶν womankind, E. Ph. 198; σφενδονητῶν πάμπολύ τι χ. X. Cyr. 2.1.5; μέγα χ. Λακαινᾶν Theoc. 18.4; without a gen., ὅσον τὸ χ. ἐπὶ δεῖπνον ἦλθε what a crowd… ! Ar. Pax 1192. (χράω² A) oracle, Emp. 115.1.

τό, eine Sache, die man braucht (χράομαι), die nützt, deren man sich bedient, deren man bedarf ; dah. im plur. Vermögen, Besitz, Geld, Hab u. Gut ; oft in der Od. (in der Il. kommt es nicht vor), z.B. χρήματα κακῶς βεβρώσεται 2.203, πολλὰ δ' ἄγειρα χρήματ' ἀν' Αἰγυπτίους ἄνρδας 14.285 ; so Hes. u. Her.; χρήματ' ἀνήρ, Geld ist der Mann, macht den Mann, Pind. I. 2.11, nie χρήματα ψυχὴ βροτοῖσιν, Geld ist dem Menschen das Leben, Hes. O. 688 ; πατρῴων χρημάτων δατήριοι Aesch. Spt. 693 ; κτήσια 980 ; αὖθις ἔν τε χρήμασιν οἰκεῖ πατρῴοις Eum. 727 ; τυραννίδα θηρᾶν, ὃ πλήθει χρήμασίν θ' ἁλίσκεται Soph. O.R. 542 ; χρημάτων πένητες Eur. El. 37 ; χρήματα πορίζειν, ταμιεύειν Ar. Eccl. 236, Lys. 495 ; κρείσσων χρημάτων Thuc. 2.60 ; ἂν ἐξικνῆται τὰ ἡμέτερα χρήματα Plat. Prot. 311d ; χρημάτων δημεύσεις, bonorum publicationes, 325e ; μήτε χρημάτων φειδομένους, μήτε πόνων Phaed. 78a ; ἀτιμίαις τε καὶ χρήμασι καὶ θανάτοις κολάζουσι Rep. VI.492d, u. öfter ; Xen. Hell. 3.5.3, u. oft im allgemeinen Sinne, Hab u. Gut ; u. Sp., wie DS. u. NT ; vgl. Poll. 9.87. – Was sich zuträgt, was stattfindet, Sache, Vorfall, Ereignis ; H.h. Merc. 332 ; Hes. O. 346, 404 ; πρῶτον χρημάτων πάντων, vor allen Dingen, Her. 7.145 ; ἔα, τί χρῆμα Aesch. Prom. 298 ; τί δ' ἔστι χρῆμα Ch. 872 ; τί χρῆμα λεύσσω 10, was sehe ich ? Und so oft nur Umschreibung des neutr. was, Etwas, τί χρῆμα δράσεις Soph. Phil. 1215, vgl. O.R. 1129, Aj. 781 ; κακὸν τὸ χρῆμα Phil. 1249 ; τί χρῆμα μαστεύουσα Eur. Hec. 754. – Mit dem gen. = Ding, Stück, ein Einzelnes aus einer ganzen Gattung mit Auszeichnung hervorhebend, μέγα συὸς χρῆμα, Her. 1.36, ein großes Stück von einem Schweine, d.i. ein großes Schwein ; ὑὸς χρῆμα μέγιστον Theocr. 18.4 ; ἔλαφος, καλόν τι χρῆμα καὶ μέγα, ein großes und schönes Stück (Wild), Xen. Cyr. 1.4.8 ; Pol. sagt auch μέγα τι γεγονέναι χρῆμα τὸν Ἀγαθοκλέα, 12.15.8. – Aehnlich τοῦ χειμῶνος χρῆμα ἀφόρητον Her. 7.188 ; τὸ χρῆμα τῶν νυκτῶν ὅσον, wie lang ist die Nacht, Ar. Nub. 2 ; τοσοῦτον χρῆμ' ὄχλου Eccl. 394 ; τὸ χρῆμα τῶν κόπων ὅσον Ran. 1276 ; ὅσον τὸ χρῆμα παρνόπων Ach. 150, was für eine Menge von Heuschrecken ; πολὺ χρῆμα τεμαχῶν Plut. 894 ; καλὸν τὸ χρῆμα τιτθίων Lys. 83 ; λιπαρὸν τὸ χρῆμα τῆς πόλεως, ein schönes Ding von Stadt, Av. 826 ; τὸ χρῆμα τοῦ νοσήματος Lys. 1085 ; auch κλέπτον τὸ χρῆμα τἀνδρός Vesp. 933 ; ὅσον χρῆμα, welche Volksmenge, Pax 1185 ; u. so oft bei Her. von jeder Menge, großen Masse, πολλόν τι χρῆμα ὀφίων, χρῆμα πολλῶν ἀρδίων, νεῶν, eine große Menge Schlangen, Wurfspieße, Schiffe, 3.109, 4.81, 6.43 ; χρῆμα πολλόν τι χρυσοῦ, eine große Menge Goldes, 3.130 ; von Menschen, μέγα χρῆμα Λακαινᾶν Theocr. 18.4 ; σφενδονητῶν πάμπολύ τι χρῆμα, eine ungeheure Menge von Schleuderern, Xen. Cyr. 2.1.5 ; vgl. ἡ γῆ ἄγριόν τι χρῆμα καὶ ἄμορφον Luc. Prom. 12 ; μέγα χρῆμα πέτρας Arr. An. 4.28.1. – Uebh. als Umschreibung, πικρόν τί μοι δοκεῖ χρῆμα εἶναι, etwas Bitteres, Plat. Gorg. 485b ; ἡδὺ χρῆμ' ἂν εἴη τοῦ καλλίστου τῶν περὶ ἐπιστήμης λόγου Theaet. 209e ; κοῦφον γὰρ χρῆμα ποιητής ἐστι Ion 534b ; u. so auch Folgde.
Bei Her. 4.150, ἐς ἀφανὲς χρῆμα ἀποστέλλειν ἀποικίην, nehmen es Einige = χρησμός, Orakelspruch, aber es ist auch hier = ἐς τὸ ἀφανές, aufs Ungewisse hin.

χρῆμα, -τος, τό
(< χράομαι) [in LXX: Jos.22:8, 2Ch.1:11-12 (נֶכֶס), Job.27:17 (כֶּסֶף), etc.; freq. in Sir (5:1, 8, al.), 2 and 4 Mac ;]
a thing that one uses or needs (and generally, a matter, event, business); hence in pl.,
__(a) wealth, riches: οἱ τά χ. ἔχοντες, Mrk.10:23-24, Luk.18:24;
__(b) money: Act.8:18, 20 24:26; sing. (rare in cl.) of a special sum of money, Act.4:37.†
(AS)