'(τὸ) gén. χρέεος-χρέους (dat. inus., acc. χρέος ; pl. χρέεα-χρέα [ᾱ], gén. χρεῶν, dat. inus., acc. χρέα ; duel inus.) nécessité, obligation, d’où :
      1 dédommagement, indemnité, satisfaction, IL. 11, 686 ; OD. 3, 367 ; 8, 35, 353, 355 ;
      2 restitution d’un objet volé, OD. 21, 17 ;
      3 acquittement d’une promesse, HDT. 1, 138 ;
      4 en gén. HÉS. O. 649 ; χρέα λαμϐάνειν, DH. 6, 26 ; PLUT. Sol. 13, contracter des dettes ; χρεῖος ὀφείλειν τινί, IL. 11, 688, etc. avoir une dette envers qqn ; χρέος ἀποστήσασθαι, IL. 13, 746 ; ou ἀποδοῦναι, AR. Nub. 117 ; διαλύειν, DH. 5, 68 ; PLUT. Luc. 20, etc. acquitter une dette ; ἀνιέναι, PLUT. Sol. 15, ou ἀφιέναι, LUC. Salt. 5, remettre une dette ; ἀφαιρεῖσθαι, PLUT. Sol. 3, abolir les dettes ; χρειῶν λύσις, HÉS. O. 404 ; χρεῶν διάλυσις, PLAT. Leg. 684 d, paiement des dettes ; ἄνεσις, PLUT. Sol. c. Popl. 3 ; ou ἄφεσις, PLUT. Sol. 19, remise des dettes ; χρέα ἐπὶ τόκοις ὀφειλόμενα, IS. 88, 23, dette contractée moyennant intérêts ; fig. dette à payer pour une faute, THGN. 205 ; ESCHL. Ag. 445 ; SOPH. O.C. 234 ;
      5 besoin : χρέος ἔχειν τινός, AR. Ach. 454 ; BION 13, 2, avoir besoin de qqe ch. ; κατὰ χρέος ᾗπερ ἐῴκει, A.RH. 3, 189 ; ou simpl. κατὰ χρέος, HH. Merc. 138 ; ARAT. 334, comme il fallait ou comme il faudrait ;
      6 utilité, d’où intérêt, ce qui intéresse ou concerne qqn : τὸ σὸν φρουρῆσαι χρέος, SOPH. El. 74, veille à tes affaires ; χρέος σὸν τόδε ἀνευρίσκειν, EUR. I.T. 883, c’est ton affaire de trouver cela ; σὸν οὐκ ἔλασσον ἢ κείνης χρέος, EUR. Hec. 892, non moins dans ton intérêt que dans le sien ; ἐφ' ὅ τι χρέος ; EUR. Or. 150, en vue de quoi ? ;
      7 p. ext. chose : σὺν πᾶσι χρήεσσι (ion.) A.RH. 3, 1198, avec toutes les choses nécessaires ; μέγα τι χρέος, CALL. Dian. 100, un troupeau superbe, litt. « une grande chose ».

➳ Ion. et épq. χρεῖος, HOM. ll. cc. ; χρέος dans Hom. seul. OD. 8, 353 ; cf. HÉS. O. 404 ; nom.-acc. pl. χρέα [ᾰ] HÉS. O. 649 ; att. χρέα [ᾱ] AR. Nub. 39, 443 ; gén. χρεῶν, AR. Nub. 13, 118 ; PLAT. Rsp. 566 a ; épq. χρειῶν, HÉS. O. 402 ; dat. épq. χρέεσι, MAN. 4, 135 ; χρήεσσι, A.RH. l. c.

Étym. χρή.

'

τό Ep. χρεῖος Hom. (who also uses χρέος, but only in Od., v. infr. 1.1); Att. χρέως Phryn. 370, Moeris p. 403 P., Choerob. in Theod. 1.360H. (and this form appears in codd. of D. 25.69, 33.24, 38.14, 40.37, 42.5; but χρέος in Pl. Plt. 267a, Lg. 958b); gen. χρείους E. IA 373 (troch., s.v.l.), χρέους Lys. 17.5 codd., χρέως D. 49.18 (and so Choerob. l.c.); no dat. occurs in Ep. forms; — pl., nom. and acc. χρέα Hes. Op. 647, χρέα Ar. Nu. 39, 443 (anap.), cf. Isoc. 21.13, Pl. Lg. 684e, etc. ; Arc. χρήατα (but Schwyzer [665] χρῆα τά) IG 5(2).343.20, 27 (Orchom., iv BC); gen. χρεῶν Ar. Nu. 13, 117, Pl. R. 566a, etc. ; Ep. χρειῶν Hes. Op. 404 (χρεέων cj. Rzach); Ep. dat. χρέεσι Man. 4.135; χρήεσσι A.R. 3.1198; (< χράομαι, χρή); that which one needs must pay, obligation, debt, Ἄρης… χρέος καὶ δεσμὸν ἀλύξας Od. 8.353, cf. 355; χρεῖος ἀποστήσασθαι, i.e. pay it in full, Il. 13.746; esp. of the obligation to restore or pay for ΄lified΄cattle and plunder, so the heralds of the Pylians summoned to share in booty all οἷσι χρεῖος ὀφείλετ΄·… πολέσιν γὰρ Ἐπειοὶ χρεῖος ὄφειλον (where Sch. A, τὰ περιελασθέντα ἐκ τῆς Πύλου ὑπὸ τῶν Ἐπειῶν θρέμματα χρέως καλεῖ) Il. 11.686, cf. Od. 3.367, 21.17; later simply, debt, αὐτὸς ἔτεισε… χρέος Thgn. 205; ἀρᾶς τίνει χ. pays the debt demanded by the curse, A. Ag. 457 (lyr.); μή τι πέρα χρέος… πόλει προσάψῃς debt, i.e.
guilt, S. OC 235 (lyr.); χ. πράσσειν τινά exact payment of a debt from one, Pi. O. 3.7; ἐμὸν καταίσχυνε χ. dishonoured my debt, i.e. dishonoured me for not paying my debt, for not keeping my promise, ib. 10 (11).8; τεὸν χ.
the debt due to thee, Id. P. 8.33; in Com. and Prose, χ. ἀποδιδόναι repay a debt, Hdt. 2.136 (where also we have χ. διδόναι to give a loan, and χ. λαμβάνειν to receive a loan), cf. Ar. Nu. 117, Pl. Plt. 267a; ἔχω χ. ὡς εἰπεῖν οὐδὲν ἀνδρὸς Ἕλληνος I know of nothing that 1 owe to any man of Greece, Hdt. 3.140; χ. ἀπαιτεῖν Plu. Oth. 2; τὰ ὑπάρχοντα τῶν χ. ἀνεῖσθαι Id. Sol. 15; τὸ ἐπὶ τὴν τράπεζαν χρέως (sc. ὀφειλόμενον) D. 33.24; ὢ καλὸν εἰς ἄλοχον θέμενος χ., like χάριν θέσθαι (v. τίθημι A. 11.7 fin.), Epigr. in Arch.Pap. 1.220 (Ptolemaic); ἔχειν εἴς τι χ. Plu. Caes. 48; pl., debts, Hes. Op. 647, Ar. Nu. 13, etc. ; χρειῶν λύσις Hes. Op. 404; χρέα ἀπολαβεῖν And. 3.15; χρέα ἐπὶ τόκοις ὀφειλόμενα Is. 11.42; τὴν οὐσίαν ἅπασαν χρέα κατέλιπον left all the property in outstanding debts, D. 38.7; εἰσπραχθέντα χρέα ibid. ; ἐκπληρῶσαι τὸ χ. ἅπαν pay it, Pl. Lg. 958b; τὸ χ. διαλυέτω SIG 306.46 (Tegea, iv BC), cf. Plu. Luc. 20 (Pass.); πρὸς τὰ χ. ἀπάγεσθαι Plb. 38.11.10, D.H. 4.9; — cf. ἀποκοπή. metaph, the debt that all must pay, fate, death, οὐκ ἔστι τὸ χ. φυγεῖν Alciphr. 1.25; τὸ τῆς ψυχῆς ἀπαιτηθεὶς χ. LXX Wi. 15.8; also ἂν μή τις θᾶττον ὡς χ. ἀποδιδῷ τὸ ζην Pl. Ax. 367b; ὁπότε εἰς τὸν ἀέρα ἀναδράμῃ τὸ χ. (sc. ἡ ψυχή, regarded as lent to the body) Vett.Val. 330.33. in Poets, business, affair, matter, ἑὸν αὐτοῦ χρεῖος ἐελδόμενος Od. 1.409, cf. 2.45; χρέος πᾶν ἐπικραίνεις, of Pelasgos, A. Supp. 374 (lyr.); purpose, object, εἰ μὲν γὰρ ὑμῖν μὴ τόδ’ ἐκπράξω χρέος ib. 472, cf. S. OT 156 (lyr.); πᾶν ὃ θέλεις… χ. ἐκτετέλεσται Theoc. 25.53; c. gen., σὸν οὐκ ἔλασσον ἢ κείνης χ. your affair, E. Hec. 892. almost = χρῆμα, thing, τί χρέος· = τί χρῆμα· A. Ag. 85 (anap.), E. Heracl. 95 (lyr.), cf. S. OC 251 (lyr.); ἐφ’ ὅ τι χ. ἐμόλετε E. Or. 150 (lyr); τί χ. ἔβα δωμα· Id. Fr. 1011 (lyr.); τί καινὸν ἦλθε δώμασιν χ.; Id. HF 530, cf. Ar. Nu. 30 (with play on signf. 1), Theoc. 24.66. ἐλάφους, μέγα τι χ. (cf. χρῆμα II. 3) Call. Dian. 100. in Od. 11.479, ἦλθον Τειρεσίαο κατὰ χρέος seems to be = Τειρεσίᾳ χρησόμενος (10.492) to consult him. elsewh. κατὰ χρέος means according to what is needful, in due fashion, h.Merc. 138, A.R. 3.189, Arat. 343.
duty, task, charge, office, ἦλθε τωὔτ’ ἐπὶ χρέος Pi. O. 1.45, cf. 7.40; οἷς τόδ’ ἦν χρέος A. Pers. 777, cf. Th. 20; τὸ σὸν μελέσθω… φρουρῆσαι χρέος S. El. 74, cf. E. Or. 1253 (lyr.), IT 883 (lyr.). τὸ συνδρῶν χ. the circumstance of being an accomplice, E. Andr. 337.
anything useful or serviceable, χρεῶν χρηΐζοντι μετάδοσιν ποιήσασθαι Hp. Jusj.; δέκα στατῆρανς καταστασεῖ, τῶ δὲ χρήϊος (= χρέους) διπλεῖ ὄτι κ’ ὀ δικαστὰς ὀμόσει συνεσσάκσαι Leg. Gort. 3.14, cf. 11, GDI 5100.11 (Malla).
value, validity, μηδὲν ἐς χρῆος (or χρέος) ἤμην τὰν δόσιν the gift shall be of no value, i.e. invalid, Leg. Gort. 10.24, cf. 31. παρὰ χρέος, = παραχρῆμα, Call. Aet. Oxy. 2080.14 (παραχρῆμ’ ap. Stob.), Nic. Al. 614 (prob. orig. = signf. VIII). = χρεία, χρεώ, need, τί δ΄, ὦ τάλας, σε τοῦδ’ ἔχει πλέκους χρέος· Answ. χ. μὲν οὐδέν, βούλομαι δ’ ὅμως λαβεῖν Ar. Ach. 454, cf. Bion Fr. 2.2.

τό, ep. χρεῖος, att. χρέως, nom. u. acc. plur. χρέα, Hes. O. 649, wie τὰ χρέα ἀπολαμβάνειν Andoc. 3.15 u. sonst (χρή),
1) Bedürfnis, Notdurft, Not, dah. Verlangen, Wunsch ; εἰ μὲν γὰρ ὑμῖν μὴ τόδ' ἐκπράξω χρέος Aesch. Suppl. 467 ; ἐξανύσεις χρέος Soph. O.R. 157 ; überh. Geschäft, Angelegenheit, Handel, Sache, das, was Einem dringend am Herzen liegt, ἐμὸν αὐτοῦ χρεῖος, meine eigne Angelegenheit, Od. 1.409, 2.45 ; κατὰ χρέος τινὸς ἐλθεῖν, einer Person oder Sache wegen kommen, weil man ihrer bedarf, 11.479 ; vgl. κατὰ τί χρέος ἥκων Luc. salt. 64 ; ἐπὶ τωὐτὸ χρέος ἦλθε Pind. Ol. 1.45, ὅπως γένοισθε πρὸς χρέος τόδε Aesch. Spt. 20 ; ξὺν ἀνδράσιν φίλοισιν, οἷς τόδ' ἦν χρέος Pers. 763, u. sonst ; σοὶ δ' ἤδη τὸ σὸν μελέσθω βάντι φρουρῆσαι χρέος Soph. El. 74 ; τί μοι τόδε χρέος ἀπύεις Eur. Or. 1253, u. öfter ; ἐφ' ὅ, τι χρέος, zu welchem Zwecke, weshalb, z.B. ἐμόλετε, ib. 151 ; χρέος ἔχειν τινός, Etwas nötig haben, Ar. Ach. 429.
2) das, was man notwendig leisten muß, was man abzutragen schuldig ist, die Schuld ; χρεῖος ὀφείλειν τινί, Einem eine Schuld zu entrichten haben, Od. 21.17, Il. 11.688, χρεῖος ὀφείλεταί μοι 11.686, Od. 3.867, χρεῖος ἀποστήσασθαι, eine Schuld zurückwägen, zurückzahlen, Il. 13.746 ; was man versprochen hat, Her. 1.138, Pind. Ol. 3.7, – im, plur., die Schulden, Hes. O. 649 ; ausstehende Schulden, Isae. 8.37, wie Ar. Nub. 13, 30 ; Plat. Legg. III.684e, Rep. VIII.555d u. sonst ; χρέα ἐπὶ τόκοις ὀφειλόμενα Isae. 11.42 ; τὴν οὐσίαν ἅπασαν χρέα κατέλιπον Dem. 38.7 ; Sp. – Auch übertr., eine abzubüßende Schuld, ein Vergehen ; Theogn. 205 ; δημοκράντου δ' ἀρᾶς τίνει χρέος Aesch. Ag. 445 ; μή τι πέρα χρέος ἐμᾷ πόλει προσάψῃς Soph. O.C. 234 ; – Schuldigkeit, Gebühr, Pflicht, κατὰ χρέος, wie sich's gebührt, ziemt, H.h. Merc. 138 ; Arat. Phaen. 343 ; κατὰ χρέος, ῃπερ ἐῴκει Ap.Rh. 3.189 ; – die allgemeine Schuld, welche der Mensch der Natur zu entrichten hat, bes. der Tod.
3) Gebrauch, Nutzen, eine Sache, die zu benutzen ist, wie χρῆμα, μέγα τι χρέος, ein großes Stück, Tier, Callim. Dian. 104.

1. that which one needs must pay, an obligation, debt , [Odyssey by Homer (8th/7th c.BC)]; a debt for stolen cattle , [Iliad by Homer (8th/7th c.BC)]; χρεῖος ἀποστήσασθαι to pay a debt in full, [Iliad by Homer (8th/7th c.BC)]; ἀρᾶς τίνει χρ. pays the debt demanded by the curse, [Aeschulus Tragicus (6th/5th c.BC)]; χρέος πόλει προσάπτειν to attach a further debt , i.e. guilt to the city, [Sophocles Tragicus (Refs 5th c.BC)]; χρέος ἀποδιδόναι to repay a debt , [Herdotus Historicus (Refs 5th c.BC), Aristophanes Comicus (5th/4th c.BC)]:—;in plural debts , χρειῶν λύσις [Hesiod (8th/7th c.BC)]; τὴν οὐσίαν ἅπασαν χρέα κατέλιπε left all the property in outstanding debts , [Demosthenes Orator (Refs 4th c.BC)]
2. a needful business, an affair, matter , ἑὸν αὐτοῦ χρεῖος [Odyssey by Homer (8th/7th c.BC)]: a requirement, a purpose , [Sophocles Tragicus (Refs 5th c.BC)]: with genitive, like χάριν, for the sake of , σὸν οὐκ ἔλασσον ἢ κείνης χρέος [Euripides (Refs 5th c.BC)]
3. like χρῆμα, a thing , τί χρέο; = τί χρῆμ; wherefore? [Aeschulus Tragicus (6th/5th c.BC)]; ἐφ᾽ ὅ τι χρ. ἐμόλετ; [Euripides (Refs 5th c.BC)]
4. in [Odyssey by Homer (8th/7th c.BC)], ἦλθον Τειρεσίαο κατὰ χρέος seems to be = Τειρεσίᾳ χρησόμενος, I came to consult him:—;but, κατὰ χρέος according to what is due , as is meet , [Homeric Hymns (7th/6th c.BC)]
5. a duty, task, charge, office , [Pindar (Refs 5th c.BC), variant datesTragica Adespota
6. = χρεία, want, need , τί δὲ τοῦδ᾽ ἔχει πλέκους χρέο; [Aristophanes Comicus (5th/4th c.BC)] (ML)