ης (ἡ) :
      1 vêtement de dessus, manteau de laine épais et chaud qu’on se jetait sur les épaules et qu’on fixait avec une agrafe ; on s’en servait pour se protéger contre l’orage et le froid, IL. 16, 224 ; OD. 14, 522 ; AR. Av. 714 ; ANON. (PLUT. M. 523 e, 1058 d, 1068 b), p. suite il était grand et ample, OD. 14, 529 ; mou et laineux, IL. 10, 134, 451 ; 24, 646 ; OD. 4, 50 ; 17, 89 ; HÉS. O. 537 ; en peau de bouc pour les esclaves, de pourpre pour les riches, IL. 10, 133 ; OD. 4, 115, 154 ; 10, 493 ; 14, 500 ; 19, 225 ; 21, 118, EUR. Cycl. 80, on le portait tantôt simple, IL. 24, 230 ; OD. 24, 275 ; tantôt double, IL. 10, 134 ; on le jetait sur les épaules pour s’habiller, OD. 8, 455 ; 17, 89 ; 21, 218 ; et de même on le déposait, on ne le retirait pas, IL. 2, 183 ; cf. OD. 14, 500 ; 21, 118 ;
      2 couverture jetée sur le lit pendant le sommeil, IL. 24, 646 ; OD. 3, 349, 351 ; 4, 299 ; 11, 187 ; 14, 520, etc. ; SOPH. Tr. 540 ; THCR. Idyl. 28, 19 ; costume spécial du citadin, p. opp. à la κατωνάκη des paysans, AR. Lys. 1155 ; cf. Lys. 1151, Th. 143.

➳ Ion. χλαίνη, HOM. ll. cc.

Étym. pré-grec.

ης, ἡ, upper-garment, cloak, wrapper, worn loose over the χιτών, Hom. (v. infr.), Alc. Supp. 9.3, Sappho Supp. 22.9, etc. ; in Hom. worn only by men, ἀνεμοσκεπής, ἀλεξάνεμος, Il. 16.224, Od. 14.529; πυκνὴ καὶ μεγάλη ib. 520; οὔλη 4.50, al. ; ἀμφὶ δ’ ἄρα χλαῖναν περονήσατο φοινικόεσσαν διπλῆν ἐκταδίην Il. 10.133; ἀπ’ ὤμοιϊν χ. θέτο Od. 21.118; βῆ δὲ θέειν, ἀπὸ δὲ χ. βάλε Il. 2.183, cf. Od. 14.500; given as a prize, Hdt. 2.91; as ransom, Il. 24.230; αἱ Πελληνικαὶ χ. ἃς καὶ ἆθλα ἐτίθεσαν ἐν τοῖς ἀγῶσι Str. 8.7.5; also used as a blanket or covering in sleep, Od. 4.299, 20.4; δέμνια καὶ χλαῖναι καὶ ῥήγεα 11.189; χλαῖναι καὶ ῥήγεα… ἐνεύδειν 3.349; of husband and wife, μίμνομεν μιᾶς ὑπὸ χλαίνης S. Tr. 540, cf. E. Fr. 603.4, Theoc. 18.19, AP 5.164 (Mel.), 168 (Ascl.); metaph, χθονὸς χλαῖνα, i.e. earth thrown over a body like a cloak or blanket, A. Ag. 872; porv., ᾗ μήτε χ. μήτε σισύρα συμφέρει content neither with cloak nor rug, i.e. never satisfied, Ar. Ra. 1459 (the σισύρα being coarser, cf. χλαῖναν μαλακήν, σισύραν Id. V. 738 (anap.)); but also χ. δέ σοι λαβὼν παχεῖαν ἐπιβαλῶ Λακωνικήν Theopomp.Com. 10; χ. πωλεῖν, when spring comes, Ar. Av. 715 (anap.), cf. χλαῖνα· χλανίς, ἢ ἱμάτιον χειμερινόν, Hsch. ; prov., ἐν τῷ θέρει τὴν χ. κατατρίβων, of reckless improvidence, Metrod. Fr. 55; τράγου χ. μελέα, of a goatskin cloak, E. Cyc. 80 (lyr.).

ion. χλαίνη, ein Oberkleid, ein Mantel, der über das Unterkleid, χιτών, geworfen wird, zum Schutze gegen Kälte u. Sturm, von Männern getragen ; bei Hom., der sie deshalb ἀνεμοσκεπής u. ἀλεξάνεμος nennt, Il. 16.224, Od. 14.529 ; sie war von Wolle u. heißt deshalb οὔλη ; oft purpurfarbig, φοινικόεσσα ; ein doppelter Mantel, διπλῆ, Il. 10.133 ; der einfache heißt ἁπλοΐς, 24.230, Od. 24.276 ; wurde über die Schultern geworfen, Od. 21.118, u. mit einer Spange befestigt, Il. 10.133. Man brauchte die χλαῖνα auch, um sich für den Schlaf damit zuzudecken, Od. 3.359, 11.189, 14.500, 20.4, 95 ; Theocr. 19.19 ; als Kampfpreis ausgesetzt Il. 24.230 ; Her. 2.91 ; übh. Gewand, Aesch. Ag. 846 ; Soph. Trach. 537 ; σὺν τᾷδε τράγου χλαίνᾳ μελέᾳ Eur. Cycl. 80 ; öfters bei Ar. u. bei sp.D., einzeln auch in Prosa. – Vgl. χλανίς und χλαμύς.
Die Ableitung der alten Gramm. von χλιαίνω, wärmen, ist schwerlich richtig ; Andere führen es auf χλάνος zurück ; wahrscheinlich von *λάνα, lana, mit λάχνος, λάσιος verwandt.

Lat. laena, a large square upper-garment, a cloak, mantle, [Homer (8th/7th c.BC)]; it was made of wool, and worn over the χιτών, thrown over the shoulders, fastened with a pin or brooch περόνη). It is also called φᾶρος by [Homer (8th/7th c.BC)], and in later Greek ἱμάτιον, Latin pallium.
derivation uncertain (ML)