χειρουργέω-ῶ :
   I travailler avec la main, d’où :
      1 faire un travail manuel, exercer un métier, pratiquer un art : οἱ χειρουργοῦντες, EL. V.H. 9, 11 ; ARSTT. Poet. 4, 27 les artisans ou les artistes ;
      2 faire une opération, opérer, t. de chirurg. PLUT. M. 71 a ; HPC. 295, 52, etc. ;
      3 préparer, fabriquer, d’où construire, PLAT. Criti. 117 c ; confectionner, EL. N.A. 3, 24 ; ATH. 153 e ;
      4 manier, particul. jouer d’un instrument, ARSTT. Pol. 8, 6, 1 ; 8, 7, 3 ; PLUT. M. 1146 d ; LUC. H. conscr. 36 ;
      5 maltraiter, user de violence envers, THC. 8, 69 ; fig. au sens obscène, DL. 6, 2, 46 ;
      6 agir, mettre à exécution, accomplir, p. opp. à βουλεύω, ESCHN. 43, 30 ; à ἐνθυμέομαι, ANT. 113, 34 ;
   II faire de ses propres mains, sans le secours d’autrui, PHIL. p. 1082 a.

Étym. χειρουργός.

do with the hand, execute, διακονήσασα καὶ χειρουργήσασα Antipho 1.20; esp. of acts of violence, νεανίσκοι, οἷς ἐχρῶντο εἴ τί που δέοι χειρουργεῖν Th. 8.69, cf. Aeschin. 2.117.
make by hand, build, οἰκοδομίαν Ael. NA 3.24; — Pass., πολλὰ γυμνάσια ἐκεχειρούργητο Pl. Criti. 117c.
use as material, work in, ἐλέφαντα cj. in Ael. NA 17.32.
practise an art, esp. of music, ᾄδοντές τε καὶ χειρουργοῦντες Arist. Pol. 1340b20, cf. 1342a3, Iamb. Comm. Math. 26; produce by art, of hatching eggs by artificial means, D.S. 1.74; — Pass., to be highly cultivated, of vines, ὑπὸ τῆς ἀνθρωπίνης ἐμπειρίας Id. 3.62; to be dressed, of meats, Megasth. 28. of surgeons, operate, Hp. Flat. 1, Plu. 2.71a, Gal. 2.228; c. acc., operate upon, Sor. 1.4, Artem. 4.2; — Pass., ὁ χειρουργηθεὶς ἄνθρωπος Gal. 10.943. sens. obsc., D.L. 6.46.

mit der Hand tun ; νεανίσκοι, οἷς ἐχρῶντο, εἴ τί που δέοι χειρουργεῖν Thuc. 8.69 ; im Ggstz von βουλεύειν, Aesch. 2.117 ; handhaben, behandeln, Antiph. 1.20 u. Sp.; bauen, πολλοὶ δὲ κῆποι καὶ πολλὰ γυμνάσια ἐκεχειρούργητο Plat. Critia. 117c ; selbst, ohne fremde Hilfe handeln, s. Lobeck Phryn. p. 120 ; vom Wundarzt, operieren, Sp.