ίεσσα, ίεν, att. au sens adv. -ιεν [ᾰ]
   I qui plaît, d’où :
      1 gracieux, aimable, en parl. de choses (présents, IL. 8, 204 ; OD. 8, 167 ; vêtements, IL. 5, 905 ; 6, 90, 271 ; OD. 5, 231, etc. ; fleur de l’âge, éclat de la jeunesse, IL. 24, 348 ; OD. 10, 279 ; PLAT. Prot. 309 b, etc.) ; en parl. des parties du corps (tête, visage, etc.) IL. 16, 798 ; 18, 24 ; 22, 403, etc. ; d’actions, IL. 3, 58 ; OD. 6, 234 ; 10, 223 ; PLAT. Rsp. 602 d, Leg. 820 c, etc. ; rar. en parl. de phénomènes physiques, des choses de la nature (eaux, PLAT. Phædr. 229 d ; source, PLAT. Phædr. 230 b, etc.) ; en parl. de pers. pour désigner la grâce et la beauté féminines, HÉS. Th. 246, 260 ; postér. en parl. d’hommes, TYRT. 9, 5 ; cf. PLUT. Agis 8 ; LUC. Prom. 3 ; ironiq. χαρίεντα σοφίζεσθαι, AR. Av. 1401, imaginer de jolies choses ; χαρίεν γὰρ εἰ, XÉN. Cyr. 1, 4, 13, en effet ce serait une jolie chose, si… etc. ; cf. LUC. J. tr. 26 ;
      2 plaisant, singulier : τὸ ῥηθὲν ὑπὸ τοῦ ἱπποκόμου χαρίεν, PLUT. Educ. lib. 13, le mot du palefrenier était plaisant ; χαρίεν λέγειν, PLUT. Cic. 38 ; LUC. D. mort. 22, 3, dire qqe ch. de plaisant ;
   II particul. chez les Att. qui a bonne grâce, càd. :
      1 qui est de bon goût, de bon ton, en parl. des pers., p. opp. à οἱ πολλοί, la foule, ARSTT. Nic. 1, 5, 4 ; χαρίεις τὰ ἤθη, ARSTT. Nic. 4, 7, 13, homme bien élevé ; en parl. de choses, XÉN. An. 3, 5, 12 ; PLAT. Gorg. 484 c, SOPH. 234 b, etc. ; τὸ ἀστεῖον καὶ χαρίεν, LUC. V.H. 1, 2, l’esprit et le bon goût ;
      2 qui a bonne grâce à faire qqe ch. d’où qui s’entend à, habile connaisseur : περὶ φιλοσοφίαν, PLAT. Ep. 363 c, en philosophie ; de même χ. ἐπί τινος, ISOCR. 413 ; ἔν τινι, SPT. 4Macc. 8, 2, habile en qqe ch. ; χαριέστατος τὴν μουσικήν, PLAT. Lach. 180 d, fin connaisseur en musique ; οἱ χαρίεντες τῶν ἰατρῶν, ARSTT. Nic. 1, 13, 7, les habiles parmi les médecins ; χ. ποιητής, PLAT. Leg. 680 c, poète habile ; χαρίεις γεωργός, PLUT. M. 92 b, habile cultivateur ; χ. παιδαγωγός, PLUT. Cato mi. 6, habile précepteur ; joint à νοῦν ἔχοντες, ARSTT. Pol. 6, 5, 10 ; à σοφός, PLAT. Amat. 135 d ; à φιλόσοφος, PLUT. M. 96 c ; à φιλόλογος, PLUT. Syll. 25 ; à σώφρων, ISOCR. 413 ; à ἀστεῖος, PLUT. M. 672 e ; PHOCYL. 29, etc.

• Cp. χαριέστερος, OD. 9, 5 ; TYRT. 9, 5 ; XÉN. Mem. 3, 13, 5 ; PLAT. Prot. 320 c, etc. ; • Sup. χαριέστατος, IL. 6, 90, etc. ; PLAT. Phædr. 230 b, Rsp. 602 d, etc.

Étym. χαρίζομαι.

χαρίεσσα (Boeot. χαρίϜεττα Mon. Piot 2.138 (statuette from Thebes, vii/vi BC), χαρίεν (for χάριεν, v. infr. iv); gen. χαρίεντος, dat. -εντι ; voc. χαρίει, χαρίεν, acc. to Theodos. Can. 1.11, 209 H. ; (< χάρις) : — graceful, beautiful; in Hom. freq. of the works of men, [πέπλος] χαριέστατος Il. 6.90, 271; εἵματα 5.905; ἔργα Od. 10.223; φᾶρος 5.231; also, gracious, ἀμοιβή 3.58; ἀοιδή 24.197; τέλος χαριέστερον 9.5; δῶρα χ.
acceptable gifts, Il. 8.204, Ar. Pl. 849; οὐ πάντεσσι θεοὶ χαρίεντα διδοῦσιν Od. 8.167; εἴ ποτέ τοι χαρίεντ’ ἐπὶ νηὸν ἔρεψα Il. 1.39; of the parts of a person, χ. μέτωπον, πρόσωπον, κάρη, 16.798, 18.24, 22.403; μέλεα Archil. 12; of a youth, πρῶτον ὑπηνήτῃ, τοῦπερ χαριεστάτη ἥβη Il. 24.348 (also χαριέστατος ἥβη Od. 10.279); of persons first in Hes. Th. 247; χαρίεσσα δέμας ib. 260; ὦ κάλα, ὦ χαρίεσσα Sappho η 5 App. p. 48 Lobel, cf. Alc. 46; φυὴν χαριέστερος Tyrt. 12.5; σοὶ χάριεν μὲν εἶδος Sappho η 9 App. p. 49 Lobel; once in Trag., σὰν χαρίεσσαν ὥραν E. Fr. 453.6 (lyr.); also χαρίεσσα χελιδοῖ Anacr. 67; later ζῷα ὀφθῆναι χαρίεντα Luc. Prom. Es 3. in Att., freq. of persons, in relation to qualities of mind, elegant, accomplished, χ. ἦσαν οἱ Λακωνικοί Ar. Lys. 1226; οἱ χαριέστατοι men of taste, Isoc. 12.8, Arist. Metaph. 1060a25, cf. Pl. R. 605b (Comp.); οἱ χ. Arist. Pol. 1297b9, Phld. Mort. 31; opp. οἱ πολλοὶ καὶ φορτικώτατοι, Arist. EN 1095b22, cf. Pol. 1267a1; τὰ τῶν χ. σκώμματα the wits, Pl. R. 452b; χ. καὶ νοῦν ἔχοντες Arist. Pol. 1320b7; χαριέστατος τὴν μουσικήν accomplished in…, Pl. La. 180d; περὶ φιλοσοφίαν Id. Ep. 363c; χ. ποιητής Id. Lg. 680c; τῶν ἰατρῶν οἱ χ. Arist. EN 1102a21; στρατηγοί D.S. 12.33 (Sup.); γεωργός, παιδαγωγός, etc., Plu. 2.92b, Cat. Mi. 1, etc. of things, graceful, elegant, μέλος, πόνος, Pi. P. 5.107, N. 3.12, cf. Ar. Pl. 145; φιλοσοφία ἐστὶν χαρίεν Pl. Grg. 484c, cf. Sph. 234b (Comp.); χαρίεντα μὲν γὰρ ᾄδω, χ. δ’ οἶδα λέξαι Anacr. 45; λόγον λέξαι χαρίεντα Ar. V. 1400; βοήθειαι χαριέσταται πρός τι Pl. R. 602d; ἐνθύμημα χ.
clever, smart, X. An. 3.5.12; τὸ ἀστεῖον καὶ χ. Luc. VH 1.2; χαρίεντα… ἐσοφίσω καὶ σοφά Ar. Av. 1401; ironical, χαρίεντα πάθοιμ’ ἄν I should be nicely off, Id. Ec. 794; χαρίεν [ἐστὶ] εἰδέναι it is well to know, Hp. Art. 34; χ. οὖν… λαλεῖν Ar. Ra. 1491 (lyr.); δοκεῖ χαριέστερον εἶναι… λέγειν Pl. Prt. 320c; also χαρίεν γάρ, εἰ… it would be a pretty thing, if… ! X. Cyr. 1.4.13, Luc. JTr. 26. rarely of natural objects, θεῶν χ. ἐναύλους Hes. Th. 129; χαρίεντα τὰ ὑδάτια φαίνεται Pl. Phdr. 229b; πηγὴ χαριεστάτη ib. 230b; τὴν Ἰνδῶν λίθον χ. Jul. Or. 2.51a. name of a plant, χαρίεν τὸ ἐπονομαζόμενον, τούτου ῥίζαν πρόσθες Hp. Mul. 1.78. Adv. χαριέντως gracefully, elegantly, cleverly; πάνυ χ. ἀποδεδεῖχθαι Pl. Phd. 87a, cf. Plt. 300b; χ. ἔχων τὸ σῶμα in fine condition, Id. Phd. 80c; δείπνου χ. πεπρυτανευμένου Alex. 110.4; χ. εἰπεῖν Pl. R. 331a; Comp., ἀνθηρότερον καὶ χαριέστερον τῶν ἄλλων λέγειν Isoc. 13.18; οἱ χαριεστέρως λέγοντες Arist. Metaph. 1075a26.
kindly, courteously, Isoc. 5.22.
with good intention, χ. μέν, ἀπειροτέρως δὲ ἐπαινεῖν Id. 12.37. the neut., as Adv., was written proparox. χάριεν in Att., acc. to Hdn. Gr. 1.350, A.D. Adv. 160.22, etc., but no example is quoted; neut. as Adj. is proparox. acc. to Suid.

χαρίεσσα, χαρίεν, att. χάριεν betont, angenehm, anmutig, liebreizend, lieblich, übh. was Einem angenehm u. erwünscht ist ; Hom. nur von Sachen, δῶρα Il. 8.204, εἵματα 5.905, φᾶρος Od. 5.231, ἔργα 10.223, ἀοιδή 24.198 ; bes. von Teilen des menschlichen Körpers, μέτωπον Il. 16.798, πρόσωπον 18.24, κάρη 22.403 ; u. dem entsprechend τοῦπερ χαριεστάτη ἥβη Il. 24.348, Od. 10.279 ; ἔναυλοι Hes. Th. 129 ; u. Th. 246, 260 zuerst als Bezeichnung weiblicher Anmut und Schönheit ; μέλος, πόνος Pind. P. 5.107, N. 3.12 ; μέλεα Archil. 54 ; χαρίεντα δῶρα Ar. Plut. 849 ; ib. 144 ist vrbdn εἴ τί γ' ἔστι λαμπρὸν καὶ καλὸν ἢ χάριεν ἀνθρώποισι. So auch in Prosa, χαρίεντα τὰ ὑδάτια φαίνεται Plat. Phaedr. 229b, vgl. 230b ; Folgde.
Bei den Attikern χαρίεις von Personen gesagt = durch seines Betragen einnehmend, artig, witzig, scherzhaft, geistreich, wie Arist. Eth. 1.4.5 im Ggstz von οἱ πολλοὶ καὶ φορτικοί, vgl. Polit. 2.5 ; τὰ τῶν χαριέντων σκώμματα Plat. Rep. V.452b ; so bes. Sp.; οἱ χαριέστεροι Ggstz von οἱ πολλοί Luc. Nigr. 27, Ggstz von οἱ πρὸς ἀλήθειαν χείρονες 48 ; auch von Sachen, artig, sinnreich, allerliebst, χαρίεντα σοφίζεσθαι Ar. Av. 1401 ; χαρίεν γάρ, das ist spaßhaft (Scholl. γελοιῶδες, ἀνόητον), Luc. Iov. Trag. 26, Vit. auct. 3 ; τὸ ἀστεῖον καὶ χαρίεν V.H. 1.2 ; Plat. χαρίεις ἂν εἴη ὁ ἐν τῇ ποιήσει μιμητικὸς πρὸς σοφίαν περὶ ὧν ἂν ποιῇ, Rep. X.602a ; παιδιᾶς ἔχεις τι χαριέστερον εἶδος ἢ τὸ μιμητικόν Soph. 234b ; Θρᾶττά τις ἐμμελὴς καὶ χαρίεσσα θεράπαινα Theaet. 174a. – Ironisch χαρίεν γάρ = das wäre schön, Xen. Cyr. 1.4.43 ; aber An. 3.5.12 τὸ μὲν ἐνθύμημα χαρίεν ἐδόκει εἶναι. τὸ δὲ ἔργον ἀδύνατον ist = die Erfindung schien sein, es schien gut ausgesonnen.
• Adv. χαριέντως.