(impf. ἐχαλέπαινον, f. χαλεπανῶ [ᾰ], ao. ἐχαλέπηνα, pf. inus. ; pass. seul. prés. et ao. ἐχαλεπάνθην [ᾰ]) :
      1 être rude, désagréable, pénible, en parl. du vent, IL. 14, 399 ; de la tempête, OD. 5, 485 ;
      2 au mor. être mal disposé, se montrer difficile, hostile ou malveillant, se fâcher, s’irriter : τινί, IL. 16, 386 ; OD. 5, 147 ; 16, 114 ; 19, 83 ; THC. 8, 92 ; XÉN. Cyr. 5, 5, 11, etc. contre qqn ; ou contre qqe ch. HDT. 1, 189, etc. ; πρός τινα, THC. 2, 59 ; XÉN. Mem. 2, 2, 1, etc. être hostile ou malveillant pour qqn ; πρός τι, THC. 2, 22 ; PLUT. M. 159 e, 227 a, être mécontent de qqe ch. ; ἐπί τινι, OD. 18, 415 ; 20, 323, au sujet de qqe ch. ; τινί τινος, XÉN. An. 7, 6, 32, être mal disposé ou se fâcher contre qqn pour qqe ch. ; avec double dat. : Ἑκατωνύμῳ χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις, XÉN. An. 5, 5, 24, n’étant pas satisfaits de ce qu’avait dit Hékatônymos, n’approuvant pas ce qu’il avait dit ; avec ὅτι, XÉN. An. 1, 5, 14 ; PLUT. Oth. 7 ; ou εἰ, PLUT. Cam. 8, Crass. 16, etc. ; LUC. D. mort. 25, 1, être mécontent de ce que, etc. ; avec le gén. abs. PLUT. M. 122 d, 123 d, se fâcher parce que, etc. ; abs. THC. 3, 82 ; XÉN. Mem. 2, 2, 7 ; PLAT. Rsp. 426 e, etc. ; ὅτε τις πρότερος χαλεπήνῃ), IL. 19, 183, lorsqu’on s’est montré le premier hostile ou malveillant, càd. lorsqu’on est agresseur ; en parl. d’animaux, XÉN. Mem. 3, 2, 9 ; PLAT. Rsp. 469 e, etc. ; joint à ὀργίζεσθαι, XÉN. An. 1, 5, 11 ; à ἀγανακτεῖν, PLUT. M. 140 b, etc. ; p. opp. à ἀσπάζεσθαι, XÉN. Mem. 3, 2, 9, etc. ; au pass. être traité d’une manière hostile ou malveillante, être un objet de colère, de ressentiment, XÉN. Cyr. 5, 2, 18 ; PLAT. Rsp. 337 a ; τινι ὅτι, XÉN. An. 4, 6, 2 ; Cyr. 3, 1, 38, être un objet de ressentiment pour qqn parce que, etc.

➳ Act. prés. inf. épq. χαλεπαινέμεν, THCR. Idyl. 25, 81.

Étym. χαλεπός.

Il. 14.399, etc. ; fut. -ανῶ Pl. Tht. 161a, Men. Sam. 204; aor.1 ἐχαλέπηνα Isoc. 4.102, etc. ; subj. χαλεπήνῃ Il. 16.386; inf. -ῆναι 18.108; — Pass., aor. ἐχαλεπάνθην, v. infr. II; (< χαλεπός) : — to be severe, sore, grievous, μέγα βρέμεται χαλεπαίνων [ἄνεμος] Il. 14.399; εἰ καὶ μάλα περ χαλεπαίνοι [ὥρη χειμερίη] Od. 5.485. mostly of persons, to be violent, angry, ὅτε τις πρότερος χαλεπήνῃ Il. 19.183, cf. Ar. Ra. 1020 (anap.), Th. 3.82, 8.92, Pl. R. 426e, etc. ; display or portray anger, ἀληθινώτατα Arist. Po. 1455a31; c. dat., to be angry with…, Ζεὺς ὅτε δή ῥ’ ἄνδρεσσι κοτεσσάμενος χαλεπήνῃ Il. 16.386, cf. Od. 5.147, 16.114, 19.83; χ. τῷ ποταμῷ Hdt. 1.189, cf. Pl. Phd. 116c, X. An. 1.4.12, etc. ; αἱ[κύνες] τοῖς λίθοις, οἷς ἂν βληθῶσι, χαλεπαίνουσι Pl. R. 469e; folld. by a Prep., χ. ἐπί τινι to be angry at a thing, Od. 18.415; πρός τι Th. 2.22, 59; πρός τινα X. Mem. 2.2.1; c. dupl. dat. pers. et rei, χ. τινὶ τοῖς εἰρημένοις to be angry with him for his words, Id. An. 5.55.24; rarely, c. gen. causae, ὧν ἐμοὶ χαλεπαίνετε, τούτων τοῖς θεοῖς χάριν εἰδέναι ib. 7.6.32; also χ. ὑπέρ τινος Luc. Ind. 25; folld. by a conjunction, χ. ὅτι… X. An. 1.5.14; χαλ. εἰ… Plu. Cam. 8, etc. Medic., to be irritated, Aret. SD 2.11. Pass., to be embittered or provoked, χαλεπανθῆναί τινι, ὅτι… against one, X. An. 4.6.2, Cyr. 3.1.38; πρὸς ἀλλήλους ib. 5.2.18. Pass., to be judged or treated harshly, ἐλεεῖσθαι… μᾶλλον εἰκός ἐστί που… ἢ χαλεπαίνεσθαι Pl. R. 337a. — Never used in Trag.

1) schwierig sein, schwer od. lästig fallen, z.B. von heftigen Stürmen, schwer hereinbrechen, ἄνεμος, ὅς τε μάλιστα μέγα βρέμεται χαλεπαίνων Il. 14.399, vgl. Od. 5.485. Gew. von Menschen, durch Zorn schwer fallen, schwer od. heftig zürnen, unwillig sein und deswegen hart od. feindlich handeln, beleidigen ; so oft bei Hom.: ὅτε τις πρότερος χαλεπήνῃ, wenn Einer zuerst feindlich gehandelt, beleidigt hat, Il. 19.183 ; τινί, gegen Einen feindlich handeln oder seinen Zorn und Unmut an Einem auslassen, οὔτε τί μοι πᾶς δῆμος ἀπεχθόμενος χαλεπαίνει Od. 16.114 ; Ζεὺς ὅτε δή ῥ' ἄνδρεσσι κοτεσσάμενος χαλεπήνῃ Il. 16.336, vgl. Od. 5.147, 19.83 ; so auch Her. 1.189 ; Thuc. oft ; Plat. Apol. 41d u. oft ; πρός τινα, Thuc. 2.59 ; Xen. Cyr. 5.2.18 ; Ggstz συγγιγνώσκειν, Plat. Phaedr. 269b, Euthyd. 306c ; Xen. vrbdt auch Ἑκατωνύμῳ χαλεπαίνοντες τοῖς εἰρημένοις, An. 5.5.24 ; ἐπί τινι, über Etwas zürnen, Od. 18.415, 20.323 ; τινί τινος, ὧν ἐμοὶ χαλεπαίνετε, τούτων τοῖς θεοῖς χάριν εἰδέναι Xen. An. 7.6.32. – Xen. braucht so auch den aor. pass. ἐχαλεπάνθην, Cyr. 3.1.38, An. 4.6.2, wofür Lobeck den aor. act. herstellen will, s. Phryn. 36 ; das med. oder pass. χαλεπαίνεσθαι πρὸς ἀλλήλους Cyr. 5.2.18 ; Plat. vrbdt ἐλεεῖσθαι ἡμᾶς πολὺ μᾶλλον εἰκός ἐστί που ὑπὸ ὑμῶν ἢ χαλεπαίνεσθαι, Rep. I.337a.
2) seltener trans., schwierig, zornig machen, aufbringen, reizen, anfeinden, angreifen, τινά. – Oder eine Sache schwer machen, erschweren, τί, Sp., wie Plut.