'(impf. ἔχαιρον, f. χαιρήσω, ao. inus., pf. κεχάρηκα [χᾰ]; pass. f. inus., ao.2 ἐχάρην [ᾰ], pf. κεχάρημαι et κέχαρμαι, pl.q.pf. ἐκεχαρήμην [ᾰρη]) :
   I se réjouir, être joyeux, IL. 3, 76, etc. ; OD. 24, 513, etc. ; χ. θυμῷ, IL. 7, 191 ; 14, 156 ; ἐν θυμῷ, IL. 13, 609 ; φρεσὶν ᾗσιν, IL. 24, 491, se réjouir dans son cœur ; χ. φρένα, IL. 6, 481, m. sign. ; en parl. du cœur lui-même, IL. 23, 647 ; OD. 4, 260 ; 20, 90, etc. ; νόῳ χαίρειν, OD. 8, 78, se réjouir dans son cœur, càd. secrètement ; χ. ἐν θυμῷ, OD. 22, 411, m. sign. ; en parl. des animaux, PLUT. M. 162 e ; p. opp. à λυπεῖσθαι, ESCHL. fr. 218 ; SOPH. Aj. 555 ; EUR. I.A. 31 ; PLAT. Gorg. 498 a, etc. ; à δακρύεσθαι, ESCHL. Sept. 796 ; à ἀλγεῖν, SOPH. Tr. 1119 ; joint à ἥδεσθαι, HDT. 7, 101 ; AR. Pax 291, etc. ; ttef. distinct de ἥδεσθαι, PLUT. M. 449 a ; part. χαίρων, joyeux, gai, content, réjoui, IL. 1, 446 ; OD. 15, 128, 130 ; 17, 83 ; 20, 336, etc. ; part. pf. κεχαρηκώς, dans le même sens, HDT. 3, 29, 42 ; 5, 1 ; 7, 13 ; au sens de volontiers ou de bon cœur, PLAT. Leg. 941 b, ou volontiers, de bon cœur de la part d’autrui, càd. impunément, HDT. 9, 106 ; PLAT. Gorg. 510 d ; PLUT. Syll. 26, etc. ; subst. τὸ χαῖρον, la joie, PLAT. Rsp. 606 a, etc. ; χαῖρον τῆς ψυχῆς, PLUT. M. 136 c, 1089 e, la joie de l’âme ;
   II se réjouir d’ordinaire, se plaire d’ordinaire à ou dans, avec un dat. : χαίρει ὑφάμμοις χωρίοις, TH. H.P. 1, 6, 12, elle aime les contrées un peu sablonneuses, en parl. d’une plante ; avec un part. χαίρουσι χρεώμενοι, HDT. 7, 236, ils aiment à se servir de, etc. ; cf. XÉN. Hell. 6, 4, 23 ; PLAT. Prot. 318 d, 346 c, etc. ;
   III avoir sujet de se réjouir, d’ord. avec la nég. càd. n’avoir pas sujet de se réjouir, avoir à regretter, à se repentir, avec le fut. : οὐδέ τιν᾽ οἴω Τρώων χαιρήσειν, IL. 20, 363, et je ne pense pas qu’aucun Troyen ait sujet de se réjouir ; cf. IL. 15, 98 ; OD. 2, 249 ; AR. Pl. 64, etc. ; à l’ao. : οὐκ ἐχαίρησεν ἀλλ' ἀπετέτμητο τὴν κεφαλήν, PLUT. Luc. 25, il n’eut pas sujet de se réjouir, loin de là, il eut la tête tranchée ; au prés. avec sens d’un fut. DÉM. p. 437, 7 ; au part. : οὐ χαίρων ἐρεῖς, SOPH. O.R. 363, tu n’auras pas sujet de te réjouir de dire ; cf. SOPH. Ant. 759, etc. ; AR. Ach. 563, etc. ; XÉN. An. 5, 6, 32, etc. ; au part. fut. : οὔ τι χαιρήσων γε σύ, AR. Vesp. 186, m. sign. ; avec un rég. au dat. se réjouir de, prendre plaisir à, trouver son plaisir ou sa joie en, en parl. de choses : χ. ἄγρῃ, OD. 22, 306, se réjouir d’une capture ; ἔργῳ, XÉN. Cyn. 2, 3, dans une occupation ; διαίτῃ, XÉN. Mem. 2, 1, 15, dans un genre de vie ; γέλωτι, XÉN. Cyr. 8, 1, 33, aimer à rire ; τῷ καταμανθάνειν, PLAT. Rsp. 475 d, aimer à s’instruire ; τῷ γυμνάζεσθαι, PLUT. Per. 4, aimer à s’exercer ; en parl. de pers. mettre sa joie ou son plaisir en qqn, d’ord. en y ajoutant le part. : χαῖρε δ' Ἀθηναίη πεπνυμένῳ ἀνδρὶ δικαίῳ, OD. 3, 52, Athèna se réjouissait de la sagesse et de la justice du jeune homme ; cf. IL. 5, 682 ; 7, 54 ; 24, 706 ; PLAT. Hipp. ma. 285 e ; de même χ. ἐπί τινι, en parl. de choses, XÉN. Cyr. 8, 7, 12 ; Mem. 2, 6, 35 ; PLAT. Leg. 729 d, etc. ; en parl. de pers. avec un part. ; EUR. Bacch. 1032 ; χ. ἔν τινι, SOPH. Tr. 1118 ; PLAT. Rsp. 603 c, etc. ; avec l’acc. IL. 21, 347 ; particul. avec l’acc. accompagné du part. au lieu de la prop. inf. : τοὺς γὰρ εὐσεϐεῖς θεοὶ θνῄσκοντας οὐ χαίρουσι, EUR. Hipp. 1340, car les dieux n’aiment pas voir mourir ceux qui les vénèrent ; cf. EUR. Rhes. 390, etc. ; avec un acc. plur. neutre employé adv. : ταὐτὰ λυπεῖσθαι καὶ ταὐτὰ χαίρειν, DÉM. 323, 7, s’affliger des mêmes choses et se réjouir des mêmes choses ; cf. SOPH. Aj. 112, EL. 1456 ; χ. χαράν, PLUT. M. 1091 e, éprouver de la joie ; avec un part. : χαίρω ἀκούσας, IL. 19, 185 ; ἰδών, IL. 11, 73, je me réjouis d’avoir entendu, d’avoir vu, etc. ; χαίρουσιν βίοτον ἔδοντες, OD. 14, 377, ils se plaisent à manger leurs biens ; cf. OD. 12, 380 ; 14, 377 ; XÉN. Cyr. 1, 5, 12, etc. ; avec ὅτι, OD. 14, 52, 526, etc. ; ou οὕνεκα, OD. 8, 200 ; avec ὡς, IL. 7, 312 ; avec εἰ, SOPH. El. 1457 ; PLUT. M. 191 f, se réjouir de ce que ou si, etc. ; Moy. (v. les formes ci-dessous) se réjouir de, trouver son plaisir en, dat. A.RH. 2, 1159, de te réjouir, sans nég. dans une interrog. PLUT. Alex. 51 ;
   IV se réjouir dans certaines formules :
      1 en b. part, à l’impér. χαῖρε, réjouis-toi, càd. joie à toi ! salut à toi ! Dieu te protège ! bénédiction sur toi ! de même au plur. et au duel χαίρετε, χαίρετον, comme souhait de bienvenue dans les rencontres : IL. 9, 197 ; OD. 13, 229, etc. ; joint à φιλήσεαι, IL. 1, 123 ; à οὖλε, OD. 24, 402 ; renforcé par μοι, IL. 23, 19 ; SOPH. O.C. 1137 ; répété, ESCHL. Eum. 996, 1014 ; SOPH. Aj. 91, etc. ; en ce sens pour saluer la terre natale, ESCHL. Ag. 508 ; le soleil, SOPH. Ph. 1450, etc. ; qqf. suivi de χαίρω dit en réponse par l’interlocuteur : κῆρυξ Ἀχαιῶν χαῖρε· — χαίρω, ESCHL. Ag. 538, héraut des Grecs, salut ! — j’accepte le souhait, cf. SOPH. O.R. 596 ; de même pour prendre congé (cf. lat. salve ou vale), adieu, OD. 5, 205 ; 13, 59 ; ESCHL. Pers. 840 ; particul. en parl. de mourants, SOPH. Tr. 923, Aj. 863 ; XÉN. Cyr. 8, 7, 28 ; PLAT. Phæd. 116, c, d ; dans les repas pour inviter à manger, OD. 4, 60 ; ou pour porter la santé de qqn, analogue à : grand bien vous fasse ! à votre santé ! OD. 18, 122 ; 20, 199 ; dans les prières et les supplications au sens de : agréez ma prière, OD. 13, 358 ; HH. 8, 7 ; pour tranquilliser ou calmer qqn, laissez donc ! ayez bon courage ! IL. 1, 334 ; OD. 8, 408 ; au part. : ἀλλὰ τὺ μὲν χαίροισα ποτ᾽ Ὠκεανὸν τρέπε πώλους. THCR. Idyl. 2, 163, adieu donc et dirige les coursiers en bas vers l’Océan ; cf. OD. 15, 128 ; EUR. Ph. 920, etc. ; à l’inf. au sens de : salut ! PLAT. Charm. 164 e ; PLUT. Phoc. 17 ; etc. ; χαίρειν δὲ τὸν κήρυκα προὐννέπω, SOPH. Tr. 227, je souhaite la bienvenue au héraut ; cf. XÉN. Hell. 4, 1, 13 ; Mem. 3, 13, 1, etc. ; p. suite, au commenc. des lettres, χαίρειν (s.-e. λέγει ou κελεύει) salut ! Κῦρος Κυαξάρῃ χαίρειν, XÉN. Cyr. 4, 5, 27, Cyrus à Cyaxare, salut ! THCR. Idyl. 14, 1 ; SPT. 2Macc. 9, 19, etc. ;
      2 en mauv. part : χαιρέτω, HDT. 4, 96, qu’il se réjouisse ! salut à lui ! càd. bien le bonjour ! qu’il aille se promener ; cf. PLAT. Conv. 199 a, Leg. 636 d, etc. ; joint à μεθείσθω, PLAT. Leg. 886 d ; en parl. de choses : χαιρέτω τὸ χρυσίον LUC. Gall. 33, adieu l’or ! χαιρέτω βουλεύματα, EUR. Med. 1044, adieu les projets d’autrefois ! au part. ἑρπέτω χαίρουσα, SOPH. Tr. 821, qu’elle aille se promener ! χαίρειν ἐᾶν τινα ou τι, envoyer promener qqn ou qqe ch., litt. dire à une personne ou à une chose de se bien porter, HDT. 9, 41 ; AR. Pl. 1187 ; XÉN. An. 7, 3, 23 ; PLAT. Prot. 347 e, etc. ; de même χαίρειν κελεύειν τινά, XÉN. Cyr. 7, 5, 42, etc. ; χαίρειν λέγειν τινά, EUR. Hipp. 1059 ; τινὰ χαίρειν εἰπεῖν, LUC. Dem. enc. 50 ; ou προσαγορεύειν, PLAT. Leg. 771 a, etc. m. sign. ; τινὰ πολλὰ χαίρειν λέγειν, EUR. Hipp. 113, ou πολλὰ χαίρειν εἰπεῖν, PLAT. Theæt. 188 a, souhaiter beaucoup de prospérités à qqn, càd. l’envoyer promener ; avec le n. de pers. au dat. : τινὶ χαίρειν, avec τινὶ εἰπεῖν ou φράζειν, PLAT. Phædr. 272 e, Phæd. 64 c ; AR. Nub. 609 ; d’ordin. avec πολύ ou πολλά, PLUT. M. 25 c, 1069 d ; LUC. Rh. præc. 9, etc. ; τινὶ χαίρειν κελεύειν, AR. Ach. 200 ; τινὶ χαίρειν λέγειν, DIPH. (ATH. 157 a) ; LUC. As. 46, etc. ; τινὶ χαίρειν καταξιῶ, ESCHL. Ag. 572, m. sign.

➳ Le prés. χαίρομαι est un barbarisme fait à dessein par AR. Pax 291. Act. prés. impér. 3 pl. att. χαιρόντων, EUR. H.f. 575 ; inf. éol. χαίρην, SAPPH. 86 ; part. fém. dor. χαίροισα, THCR. Idyl. 2, 163 ; BION 6, 11. Impf. épq. χαῖρον, IL. 14, 156 ; impf. itér. χαίρεσκον, IL. 18, 259. Fut. χαρῶ, NT. Apoc. 11, 10 ; fut. réc. χαρήσομαι [ᾰ] SIB. 6, 20 ; LUC. Philops. 24 ; ou χαροῦμαι, SPT. Prov. 1, 26 ; dor. χαρησοῦμαι, PYTHAG. Epist. 4 ; épq. κεχαρήσω [ᾰ], d’où inf. κεχαρησέμεν, IL. 15, 98 ; et κεχαρήσομαι, OD. 23, 266 ; THCR. Idyl. 16, 73. Ao.1 épq. 3 sg. χήρατο, IL. 14, 270 ; part. χηράμενος, ANTH. 7, 198. Pf. part. épq. acc. κεχαρηότα, IL. 7, 312 ; HÉS. fr. 223 Göttling ; part. poét. κεχαρμένος, EUR. Or. 1122, Tr. 529, Cycl. 367. Pl.q.pf. 3 sg. épq. κεχάρητο, HÉS. Sc. 65 ; 3 pl. κεχάρηντο, HH. Cer. 458. Moy. ao.2 épq. 3 pl. χάροντο, Q. SM. 6, 315 ; κεχάροντο, A.RH. 2, 1159 ; opt. 3 pl. κεχαροίατο, IL. 1, 256.

Étym. R. indo-europ. *ǵ^her(H)-, désirer, se réjouir ; cf. χάρις, χαρά, δυσχερής, lat. horior, sscr. háryati, prendre plaisir.

'

Il. 7.191, etc. ; 3 pl. imper. χαιρόντων E. HF 575; impf., Ep. χαῖρον Il. 14.156, Ion. χαίρεσκον 18.259; fut. χαιρήσω 20.363, Hdt. 1.128, Ar. Pl. 64, And. 1.101, Arr. An. 5.20.6; Ep. redupl. inf. κεχαρησέμεν Il. 15.98; later χαρῶ v.l. in Apoc. 11.10; aor. ἐχαίρησα Plu. Luc. 25; pf. κεχάρηκα Ar. V. 764, part. -ηκώς Hdt. 3.42, etc., Ep. acc. κεχαρηότα, pl. -ότας, Il. 7.312, Hes. Fr. 77; — Med. (in same sense), χαίρομαι, noted as a barbarism in Ar. Pax 291 (v. Sch.), but found in BCH 36.622 (Perinthus, written χέρ-), Alex.Aphr. Pr. 1.20, al. ; fut. χαρήσομαι Ps.-Luc. Philopatr. 24, (συγ-) Plb. 30.18.1, D.S. 31.15; Dor. χαρησοῦμαι Pythag. Ep. 3.7; χαροῦμαι LXXZa. 4.10, (κατα-) ib. Pr. 1.26; Ep. κεχαρήσομαι Od. 23.266; aor.1 part. χαιρησάμενος BGU 742 ii 3 (ii AD); Ep. aor.1 χήρατο Il. 14.270; ἐχ- Opp. C. 1.509, etc. ; part. χηράμενος AP 7.198 (Leon.); Ep. redupl. aor.2, 3 pl. κεχάροντο Il. 16.600 (χάροντο Q.S. 6.315); opt. 3 sg. and pl. κεχάροιτο, οίατο, Od. 2.249, Il. 1.256; — Pass. (in same sense), aor.2 ἐχάρην [α] 7.54, etc., Ep. 3 sg. χάρη 5.682, 13.609; subj. χαρῇς Pl. R. 606c; opt. χαρείη Il. 6.481; inf. χαρῆναι Simon. 164; part. χαρείς Il. 10.541, Sappho 118, Pi. I. 6 (5).10, Ar. Th. 981 (lyr.), etc. ; pf. κεχάρημαι h.Bacch. 7.10, E. IA 200 (lyr.), Ar. V. 389 (anap.); part. κεχαρμένος E. Or. 1122, Tr. 529 (lyr.), Cyc. 367 (lyr.); plpf. 3 sg. and pl. κεχάρητο, -ηντο, Hes. Sc. 65, h.Cer. 458 : — rejoice, be glad, Il. 3.111, 21.347, etc. ; γραῦς ἥδε οἰνοφόρος κεχαρημένη ὧδε κάθηται IG 12(8).679 (Scyros, ii BC); χ. θυμῷ Il. 7.191, al. ; ἐν θυμῷ 24.491, Od. 22.411; φρεσὶν ᾗσι Il. 13.609; φρένα 6.481; χ. νόῳ to rejoice in wardly, Od. 8.78; χαίρει δέ μοι ἦτορ Il. 23.647; αὐτὰρ ἐμὸν κῆρ χ. Od. 4.260; χ. καὶ γελᾶν S. El. 1300; ἥδομαι καὶ χαίρομαι κεὐφραίνομαι Ar. Pax 291; opp. λυπεῖσθαι, A. Fr. 266.3, S. Aj. 555, etc. ; opp. ἀλγεῖν, Id. Tr. 1119. — Constr., c. dat. rei, rejoice at, take pleasure in a thing, νίκῃ Il. 7.312; φήμῃ Od. 2.35; δώρῳ Hes. Op. 358; μόλπᾳ Sappho Supp. 25.5, cf. S. OT 1070, Pl. Mx. 238d, etc. ; c. dat. pers., χαῖρε… ἀνδρὶ δικαίῳ Od. 3.52; with a part. added, χάρη δ’ ἄρα οἱ προσιόντι Il. 5.682, cf. 24.706, Od. 19.463; with Preps., χαίρειν ἐπί τινι S. Fr. 926, X. Mem. 2.6.35, Cyr. 8.4.12, Isoc. 2.30, Pl. Lg. 739d, etc. ; πρὸς τοῖς παιδικοῖς Eup. 327; with a part. added, ἐπ’ ἐξεργασμένοις κακοῖσι χ. E. Ba. 1040, cf. 1033; rarely ἔν τινι A. Eu. 996 (lyr.), S. Tr. 1119; also c. dat. modi, χ. γέλωτι express one΄s joy by laughter, X. Cyr. 8.1.33. of a plant, χαίρει ὑφάμμοις χωρίοις Thphr. HP 6.5.2; also ἡ κύστις χ. τῇ χολῇ Gal. 19.646. rarely c. acc., with a part. added, χαίρω δέ σ’ εὐτυχοῦντα E. Rh. 390; τοὺς γὰρ εὐσεβεῖς θεοὶ θνῄσκοντας οὐ χ. Id. Hipp. 1340; χαίρω σ’ <ἐλθόντα> Id. Fr. 673 (this usage is said to be Oropian, EM 808.4). with a neut. Adj., ταὐτὰ λυπεῖσθαι καὶ ταὐτὰ χαίρειν τοῖς πολλοῖς D. 18.292; c. acc. cogn., ἁπλῆν χαίρειν ἡδονήν Arist. EN 1154b26; χ. ἀνδραπόδων τινὰ χαράν Plu. 2.1091e. c. part., χαίρω… τὸν μῦθον ἀκούσας I rejoice at having heard, am glad to hear, Il. 19.185, cf. 7.54, 11.73; χαίρουσιν βίοτον νήποινον ἔδοντες Od. 14.377, cf. 12.380, Hes. Op. 55; χαίρω… κόμπον ἱείς Pi. N. 8.49; χαίρεις ὁρῶν φῶς, πατέρα δ’ οὐ χαίρειν δοκεῖς· E. Alc. 691; χαίρω φειδόμενος Ar. Pl. 247; θωπευόμενος χαίρεις Id. Eq. 1116 (lyr.), cf. Pl. Smp. 191e, etc. c. part. pres., delight in doing, to be wont to do, χρεώμενοι χαίρουσι Hdt. 7.236, cf. S. Ph. 449, Ar. V. 764, Pl. Prt. 318d, 346c, 358a. χαίρειν ὅττι or ὅτι…, Od. 14.51, 526, Pi. N. 5.46; ἐχάρην καὶ ἐθρασυνάμην ὅτι ἔμαθον… Metrod. Fr. 42; χ. οὕνεκα… Od. 8.200. with negat., esp. with fut., οὐ χαιρήσεις thou wilt or shalt not rejoice, i.e.
thou shalt not go unpunished, shalt repent it, Ar. Pl. 64; οὐ χαιρήσετον Id. Eq. 235; so οὐδέ τιν’ οἴω Τρώων χαιρήσειν Il. 20.363, cf. 15.98, Od. 2.249, Ar. V. 186; ἀλλ’ οὐδ’ ὣς Κῦρός γε χαιρήσει Hdt. 1.128; with an interrog., σὺ… χαιρήσειν νομίζεις· Plu. Alex. 51; rarely with other tenses, ὅπως ἂν μὴ χαίρωσιν. D. 19.299; οὐκ ἐχαίρησεν Plu. Luc. 25; for a similar use of the part., v. infr. IV. 2. freq. in imper. χαῖρε, dual χαίρετον, pl. χαίρετε, as a form of greeting, at meeting, hail, welcome (esp. in the morning, acc. to D.C. 69.18, cf. Luc. Laps.), Il. 9.197, Od. 13.229, etc. ; χαῖρε, ξεῖνε, παρ’ ἄμμι φιλήσεαι 1.123; strengthd., οὖλέ τε, καὶ μάλα χαῖρε, θεοὶ δέ τοι ὄλβια δοῖεν 24.402; χαῖρέ μοι Il. 23.19, cf. S. OC 1137; repeated, A. Eu. 996, 1014 (both lyr.), S. Aj. 91, etc. ; χαῖρ’ ὡς μέγιστα, χαῖρε Id. Ph. 462; in greeting one΄s native land, the sun, etc., A. Ag. 508, 22, S. Ph. 1453 (anap.). sts. implied in the use of χαίρω, κῆρυξ Ἀχαιῶν, χαῖρε… Answ. χαίρω I accept the greeting, A. Ag. 538; νῦν πᾶσι χαίρω, νῦν με πᾶς ἀσπάζεται I hear the word χαῖρε from all, S. OT 596; so in inf., τὸ χαίρειν dub.l. in Pl. Chrm. 164e; χαίρειν δὲ τὸν κήρυκα προὐννέπω I bid him welcome, S. Tr. 227; προσειπών τινα χ. οὐκ ἀντιπροσερρήθη X. Mem. 3.13.1; but χαίρειν τἄλλ’ ἐγώ σ’ ἐφίεμαι I bid thee have thy pleasure, S. Aj. 112. inf. alone at the beginning of letters, Κῦρος Κυαζάρῃ χαίρειν (sc. λέγει) X. Cyr. 4.5.27, cf. Theoc. 14.1; used by Alexander the Great to Phocion as a mark of respect, Duris 51J. at leavetaking, fare-thee-well, Od. 5.205, 13.59, 15.151; χαῖρε πόλλ’ ὦδελφέ Ar. Ra. 164; pl., χαίρετε πολλάκι Theoc. 1.144; freq. put into the mouth of the dying, S. Aj. 863, Tr. 921, Pl. Phd. 116d, etc. ; hence in sepulchral inscriptions, IG 7.203, etc. hence, imper. χαιρέτω, χαιρόντων, have done with…, away with…, εἴτ’ ἐγένετο ἄνθρωπος εἴτ’ ἐστὶ δαίμων, χαιρέτω Hdt. 4.96; χαιρέτω βουλεύματα τὰ πρόσθεν E. Med. 1044, χαιρόντων πόνοι Id. HF 575; cf. Pl. Smp. 199a, Lg. 636d, 886d. ἐᾶν χαίρειν τινά or τι dismiss from one΄s mind, put away, renounce, Hdt. 6.23, 9.41, Ar. Pl. 1187, Pl. Phd. 63e, Prt. 348a, X. An. 7.3.23, etc. ; συχνὰ χ. ἐᾶν τινα Pl. Phlb. 59b; ἐλευθερίαν μακρὰ χ. ἐᾶν Luc. Apol. 3; μακρὰ χ. εἰποῦσα Ael. VH 12.1; πόλλα μοι τὰν Πωλυανάκτιδα παῖδα χαίρην Sappho 86; τὴν Κύπριν πόλλ’ ἐγὼ χαίρειν λέγω E. Hipp. 113, cf. 1059, Pl. Tht. 188a; χ. κελεύων πολλὰ τοὺς Ἀχαρνέας Ar. Ach. 200; εἰπεῖν χαίρειν τινά Ath.Mitt. 56.131 (Milet., Hellenistic), cf. Luc. Dem. Enc. 50; χαίρειν προσαγορεύειν Ar. Pl. 322 (metaph in Pl. Lg. 771a); χαίρειν προσειπεῖν Eup. 308; less freq. c. dat. pers. (never with ἐᾶν χ.), πολλὰ χαίρειν ξυμφοραῖς καταξιῶ A. Ag. 572 (nisi leg. ξυμφοράς)· φράσαι… χαίρειν Ἀθηναίοισι Ar. Nu. 609 (troch.); πολλὰ εἰπόντα χ. τῷ ἀληθεῖ Pl. Phdr. 272e, cf. Phd. 64c, R. 406d, X. HG 4.1.31 (codd., fort. ἀλλήλους), Jul. ad Them. 255a. on other occasions, as in comforting, be of good cheer, Od. 8.408; at meals, 4.60, 18.122; χαῖρε, γύναι, φιλότητι good luck be on our union, 11.248; εὐχωλῇς χαίρετε 13.358; χαῖρε ἀοιδῇ h.Hom. 9.7. part. χαίρων glad, joyful, Il. 1.446, etc. ; χαίροντα φίλην ἐς πατρίδ’ ἔπεμπον εἰς Ἰθάκην Od. 19.461; χαίροντι φέρειν… χαίρων 17.83; λυπούμενοι καὶ χαίροντες in sorrow and in joy, Arist. Rh. 1356a16; also pf. part. κεχαρηκώς Hdt. 3.27, 42, etc. joined with another Verb, safe and sound, with impunity, χαίροντα ἀπαλλάσσειν ib. 69, cf. 9.106, D. 24.153; more freq. with a neg., οὐ χαίρων to one΄s cost, οὐ χαίροντες γέλωτα ἐμὲ θήσεσθε Hdt. 3.29; οὔ τι χαίρων… ἐρεῖς S. OT 363, cf. Ant. 759, Ph. 1299, E. Med. 398, Ar. Ach. 563, Pl. Grg. 510d; οὐ γὰπ… χαίρων τις… τοὐμὸν ἀλγυνεῖ κέαρ Eup. 90; οὔτε χαίροντες ἂν ἀπαλλάζαιτε X. An. 5.6.32; also οὔτι χαιρήσων γε σύ Ar. V. 186; cf. supr. II. in the same sense as imper. (supr. III), σὺ δέ μοι χαίρων ἀφίκοιο fare-thee-well, and may΄st thou arrive, Od. 15.128, cf. Theoc. 2.163; χαίροισ’ ἔρχεο go thy way rejoicing, Sappho Supp. 23.7; ἀλλ’ ἑρπέτω χαίρουσα let her go with a benison, S. Tr. 819; χαίρων ἴθι fare-thee-well, E. Alc. 813, Ph. 921; χαίρουσα… στεῖχε Id. Hipp. 1440. τὸ χαῖρον τῆς ψυχῆς Plu. 2.136c, 1089e.
Astrol., of a planet, occupy the position appropriate to another of its own αἵρεσις, Serapio in Cat.Cod.Astr. 8(4).230, Ptol. Tetr. 51, Vett.Val. 63.6, Man. 2.348. (Cf. Skt. háryati ΄take pleasure in΄, Umbr. heriest ΄will wish΄, Lat. horior.)

fut. χαιρήσω, Il. 20.363, u. im Att. geläufig, aor. ἐχάρην, Hom. u. Folgde, χαρείη Il. 6.481, χαρέντες 10.451 ; perf. mit Präsensbdtg κεχάρηκα, bes. Her.; u. davon synkop. part. κεχαρηώς, ότος, Il. 7.312 ; Hes. frg. 49 ; gew. κεχάρημαι, partic. κεχαρημένος, H.h. 6.10 ; auch κέχαρμαι, κεχαρμένος, Eur. Cycl. 367, Troad. 529 u. öfter ; aor. 1. med. ἐχηράμην, nur ep., χήρατο Il. 14.270, χηράμενος Leon.Tar. 65 (VII.198); vgl. Plut. Rom. 17, Opp. Cyn. 1.508, 533 ; aor.2. κεχάροντο, κεχάροιτο u. κεχαροίατο, Hom., woran sich auch das reduplizierte fut. κεχαρησέμεν Il. 15.98 u. κεχαρήσεται Od. 23.266 schließt ; bei Sp. auch χαρήσομαι üblich ; der aor. act. ἐχαίρησα findet sich bei Plut. Lucull. 25 ; vgl. Lobeck Phryn. 740 ; dagegen war das praes. χαίρομαι ein berüchtigter Barbarismus, Ar. Pax 291, vgl. Schol.
Sich freuen, vergnügt, fröhlich sein ; Hom. oft mit dem Zusatze θυμῷ u. ἐν θυμῷ, auch φρεσὶν ᾗσιν, Il. 13.609 ; φρένα 6.481, sich im Herzen, von Herzen freuen ; Od. 8.28 ist χαῖρε νόῳ, er freute sich im Herzen, so Viel wie im Stillen, er äußerte seine Freude nicht ; vgl. ἐν θυμῷ, γρηῦ, χαῖρε, καὶ ἴσχεο 22.411 ; Ggstz δακρύεσθαι Aesch. Spt. 796, λυπεῖσθαι Eur. I.A. 31, wie Plat. Gorg. 498a ; ἐχάρη τε καὶ ἥσθη Her. 7.101 ; – τινί, sich worüber freuen, sein Vergnügen, Wohlgefallen woran haben, χαίρουσι δέ τ' ἀνέρες ἄγρῃ Od. 22.306 ; χαῖρε δὲ τῷ ὄρνιθι Il. 10.277 ; vgl. 7.312, 24.706, Od. 2.35, 249, 3.52, 13.358, 18.117 ; Hes. O. 360 ; Soph. El. 1335, Trach. 761, O.R. 596, 1070 ; εὐπραγίᾳ Pind. P. 7.18, vgl. 10.36, Ol. 2.72 ; Aesch. Ag. 1211 ; Eur., z.B. ἡδοναῖς κεχαρημένον I.A. 200, wie in Prosa, τῷ καταμανθάνειν χαίροντες Plat. Rep. V.475d ; Dem. 11.9 u. sonst. – So auch übertr., sich womit genügen lassen, womit zufrieden gestellt sein, u. übh. gern haben, lieben, z.B. von einer Pflanze, χαίρει ὑφάμμοις χωρίοις, sie liebt etwas sandige Gegenden, Theophr. Bei den Att. gew. ἐπί τινι, wie Eur. ἐπὶ τοῖς ἐμοῖς χαίρεις κακῶς πράσσουσι δεσπόταις, Bacch. 1032 ; u. in Prosa, Plat. Legg. V.739d, Xen. Mem. 2.6.35. – Auch ἔν τινι, Soph. Trach. 1109 u. Sp., wie Antip.Sid. 28 (IX.72); auch in Prosa, Plat. Rep. X.603c. – Seltener c. accus., vgl. Valcken Hipp. 339 ; χαίρει δέ μιν ὅστις ἐθείρει Il. 21.147, wo Andere μιν von ἐθείρει abhangen lassen ; χαίρω δέ σ' εὐτυχοῦντα Eur. Rhes. 390 (s. weiter unten); ταὐτὰ χαίρειν τοῖς πολλοῖς Dem. 18.192. – C. partic., χαίρω ἀκούσας, ich freue mich zu hören, höre gern, Il. 19.185 ; χαίρουσιν βίοτον νήποινον ἔδοντες Od. 14.177 ; vgl. Hes. O. 55 ; Valcken Her. 7.216 ; Soph. Trach. 292 ; Pind. N. 8.78 ; χαίρεις ὑβρίζουσ' εἰς ἐμέ Eur. Hec. 1257 ; χαίρω φειδόμενος, ich freue mich der Sparsamkeit, Ar. Plut. 247 ; χαίρεις θωπευόμενος Eq. 1112, vgl. Eccl. 228 ; ἐγὼ τοῖς καλῶς ἐρωτῶσι χαίρω ἀποκρινόμενος, ich antworte gern, Plat. Prot. 118d ; so 158a u. öfter ; vgl. noch Soph. 259c, Euthyd. 288b, Crat. 400e, Apol. 11c. – Spätere brauchten auch acc. c. partic. statt inf., χαίρω σε ἐληλυθότα, ich freue mich, daß du gekommen bist, s. Valcken Phoen. 711 ; τοὺς εὐσεβεῖς θεοὶ θνήσκοντας οὐ χαίρουσιν Eur. Hipp. 1340. – In diesen Vrbdgn nimmt es auch, wie φιλέω, die Bdtg »pflegen«, »gewohnt sein« an, Antiphan. bei Ath. IV.169f. – Es folgt auch ὅτι, Pind. N. 5.16 u. Folgde ; οὕνεκα Od. 8.205. – Οὐ χαιρήσεις ist ein milderer Ausdruck statt es soll dir übel bekommen, es soll dich schwer gereuen, οὐδέ τιν' οἴω Τρώων χαιρήσειν, ich meine, es soll sich kein Troer freuen, es soll allen übel bekommen, Il. 20.363 ; οὐ χαιρήσετον Ar. Eq. 235, vgl. Plut. 64 ; s. auch das unten über das partic. Gesagte. – Der imperat. χαῖρε ist eine sehr gebr. Form des Segenswunsches u. Grußes, Freude dir, schon bei Hom., auch im dual. u. plur. χαίρετον, χαίρετε ; verstärkt οὖλέ τε καὶ μέγα χαῖρε, Od. 24.402 ; χαῖρε, γυνή, φιλότητι, gedeihe dir die Umarmung zum Heil, 11.248 ; bes. beim ersten Zusammentreffen als Bewillkommnung, sei gegrüßt, Il. 9.197, Od. 13.229 ; so Pind. u. Tragg., Aesch. Pers. 152, Ag. 22, 494, 524 u. öfter, wie Soph. u. Eur., u. in Prosa ; auch beim Abschiede, lebe wohl, Od. 5.205, Aesch. Pers. 826, Eum. 745 ; u. in Prosa, Plat. Phaed. 116c ; χαίρειν καταξιῶ, wie valere iubeo, Aesch. Ag. 558 ; Soph. Aj. 850 u. öfter ; χαίρειν προσαγορεύω Ar. Plut. 322 ; so auch χαίρειν λέγω, προσειπών τινα χαίρειν, Einem den Gruß χαῖρε erteilend, ihn mit dem Gruße bewillkommnend, Xen. Mem. 3.13.1. – Zu Anfang der Briefe stand gew. der inf. allein, z.B. Ξενοφῶν Γρύλλῳ χαίρειν, sc. λέγει, Xenophon entbeut dem Gryllus seinen Gruß, wie Xenophon Gryllo salutem. – Daran reiht sich, bes. bei der dritten Person χαιρέτω, der Ausdruck der Geringschätzung u. Verachtung u. des von sich Weisens, weg damit, zum Henker damit u. vgl., also gleichbedeutend mit ἐρρέτω, Her. 4.96 ; χαιρέτω βουλεύματα τὰ πρόσθεν Eur. Med. 1044 ; χαιρόντων πόνοι Herc.Fur. 575 ; vgl. noch Plat. Symp. 199a ; so auch χαίροιτε ἡμῖν, Anacr. 23.10. Dah. χαίρειν ἐᾶν od. κελεύειν, einer Person od. Sache Lebewohl sagen, ihr entsagen, sie gut sein lassen, nicht danach fragen, sie vernachlässigen, od. stärker, sie verwünschen, s. Valcken zu Her. 9.41 u. zu Eur. Hipp. 133, wie Schaefer mel. p. 34 ; vgl. Plat. Prot. 347e, Phaedr. 230a, Gorg. 458b ; τὴν αὐλητρίδα χαίρειν ἐᾶν Symp. 176e ; τὸ διαρριπτεῖν εἴα χαίρειν Xen. An. 7.3.23 ; χαίρειν ταύτην τὴν εὐδαιμονίαν κελεύω Cyr. 7.5.42. So auch πολλὰ χαίρειν εἰπεῖν τινι, μακρὰν χαίρειν φράσαι τινί u. ä. Vielleicht ist so Soph. Aj. 112 χαίρειν, Ἀθάνα, τἄλλ' ἐγώ σ' ἐφίεμαι zu nehmen, wo Andere, wie Lobeck, es zu stark findend, χαίρειν durch contentam esse übersetzen ; τὴν σὴν Κύπριν πόλλ' ἐγὼ χαίρειν λέγω Eur. Hipp. 113 ; πολλὰ εἰπόντα χαίρειν τῷ ἀληθεῖ Plat. Phaedr. 272e ; Phaed. 64c ; τὰ δ' ἄλλα ἐπιτηδεύματα χαίρειν χρὴ προσαγορεύειν Legg. VI.771a. – Das partic. χαίρων ist = froh, freudig, Hom. öfter ; Her. gew. so κεχαρηκώς ; in Vrbdgn mit andern Zeitwörtern durch gern, willig zu übersetzen ; aber χαίρων ἀπαλλάττει ist = er kommt glücklich, ungestraft, wie wir sagen »mit heiler Haut«, »mit blauem Auge« davon, Her. 3.69, 9.106 ; οὐδὲ χαίρων ταῦτα τολμήσει λέγειν Ar. Ach. 537 ; οὔτι χαιρήσων Vesp. 185 ; Ran. 843 ; Soph. O.R. 363 οὔ τι χαίρων δίς γε πημονὰς ἐρεῖς ; Ant. 755, Phil. 1283 ; χαίροντα πρός τινος ἀπαλλάττειν Her. 9.106 ; τοῦτον οὐδεὶς χαίρων ἀδικήσει, nicht ungestraft, Plat. Gorg. 510d ; Xen. An. 5.6.32 ; εἰ χαίρων ἀπαλλάξει Dem. 24.153 ; οὐ χαίρων ἀπαλλάξεις, du sollst nicht ungestraft davon kommen, sollst übel wegkommen ; Sp., wie οὐ χαίροντες ἄπιτε Luc. Tim. 34. – Aber ἑρπέτω χαίρουσα ist so viel wie χαιρέτω, sie mag gehen, Soph. Trach. 816. – Τὸ χαῖρον ist auch = die Freude, vgl. Schaefer zu Dion.Hal. C.V. p. 205.

χαίρω
[in LXX for שָׂמַח (Gen.45:16, al.), גִּיל (Pro.2:14, al.), etc.; inf., as greeting (see infr.), Isa.48:22 57:21 שָׁלוֹם), 1Ma.10:18, 2Ma.1:1 and freq. in these books ;]
__1. to rejoice, be glad: Mrk.14:11, Luk.15:5, 32 19:6, 37 22:5 23:8, Jhn.8:56 20:20, Act.5:41 8:39 11:23 13:48, 2Co.6:10 7:7 13:9, Php.2:17, 28, Col.2:5, 1Th.5:16, 1Pe.4:13, 3Jn.3; χ. καὶ ἀγαλλιᾶσθαι, Mat.5:12; κ. σκιρτᾶν, Luk.6:23; opp. to κλαίειν, Rom.12:15, 1Co.7:30; to κλαίειν κ. θρηνεῖν Jhn.16:20; to λύπην ἔχειν, Jhn.16:22; with cogn. accusative, χ. χαρὰν μεγάλην, Mat.2:10; χαρᾷ χ. (B1., § 38, 3; Dalman, Words, 34 f.), Jhn.3:29; ἡ χαρὰ ᾗ χαίρομεν, 1Th.3:9; with prep. (Bl., 38, 2), ἐπί, with dative (simple dative in cl.), Mat.18:13, Luk.1:14 13:17, Act.15:31, Rom.16:19, 1Co.13:6 16:17, 2Co.7:13, Rev.11:10; διά, Jhn.3:29 11:15, 1Th.3:9; ἐν, Php.1:18; ἀπό, 2Co.2:3; with accusative (Dem.), Php.2:18; before ὅτι, Jhn.14:28, 2Co.7:9 7:16, 2Jn.4; ἐν τούτῳ ὅτι, Luk.10:20; with dative, Rom.12:1; ἐν κυρίῳ, Php.4:10
__2. In salutations, imperat., χαῖρε, χαίρετε,
__(a) at meeting, hail: Mat.26:49 27:29, Mrk.15:18, Luk.1:28, Jhn.19:3; pl., Mat.28:9; so χχαίρειν λέγω, to give greeting, II Jn 11; in letters, χαίρειν (sc. λέγει; 81, 1), greeting: Act.15:23 23:26 Jas.1:1;
__(b) at parting, farewell: 2Co.13:11;
__(with) on other occasions, be of good cheer: ἐν κυρίῳ, Php.3:1 4:4 (cf. συν-χαίρω).†
(AS)