GRC

φιλοτιμία

download
JSON

Bailly

ας (ἡ) [ῐτῑ]
   I amour de l’honneur, ambition, recherche des honneurs :
      1 en mauv. part, HDT. 3, 53 ; EUR. Ph. 535 ; PLAT. Leg. 344 e ; PLUT. M. 39 e, Lys. 23, etc. ; p. opp. à ἀφιλοτιμία, ARSTT. Nic. 4, 10 ; joint à πλεονεξία, THC. 3, 82 ; à φιλαρχία, PLUT. M. 785 f, Nic. c. Crass. 3 ; à δοξομανία, PLUT. Syll. 7 ; à κενοδοξία, PLUT. M. 57 d, etc. ;
      2 en b. part, XÉN. Mem. 3, 3, 13 ; Hier. 7, 3, etc. ; p. opp. à κακία, ISOCR. 99 c ; joint à φιλοδοξία, PLUT. M. 39 e ; à δόξα, PLUT. Cam. 31, M. 131 a, etc. ; φ. τινός, XÉN. Cyr. 8, 1, 35 ; PLAT. Rsp. 555 a ; ἐπί τινι, PLAT. Conv. 178 d ; ὑπέρ τινος, POL. 1, 52, 4 ; περί τι, POL. 5, 71, 6 ; πρός τι, POL. 6, 55, 4, ambition de qqe ch. ; adv., φιλοτιμίαν, XÉN. Cyr. 1, 4, 3 ; PLAT. Rsp. 586 a ; ὑπὸ φιλοτιμίας, PLAT. Phædr. 257 c, etc. ; φιλοτιμίας ἕνεκα, LYS. 157, 8 ; φιλοτιμίᾳ, DÉM. 23, 9, par ambition ; φιλοτιμίαν φιλοτιμεῖσθαι, LUC. Anach. 14, avoir de l’ambition ; au plur. agissements ou desseins ambitieux, XÉN. Œc. 1, 22 ; joint à ἐπιθυμία, XÉN. Cyr. 8, 1, 35 ; à τόλμη, POL. 2, 53, 4, etc. ;
   II p. suite :
      1 rivalité, jalousie, joint à φιλονεικία, PLAT. Leg. 860 e ; PLUT. Ages. 23, 33 ; au plur. PLAT. Rsp. 548 c ; à ἅμιλλα, PLUT. M. 47 d ; à ἔριδες, PLUT. M. 999 e ; à ζῆλος, PLUT. Popl. 9 ; à φθόνος, ISOCR. 249 ; PLUT. Pomp. 29, etc. ; à ὀργή, POL. 33, 12, 5, etc. ; au plur. αἱ φιλοτιμίαι τῶν συγγραφέων, POL. 3, 21, 10, zèle de parti, partialité des écrivains ; φ. πρός τινα, ISOCR. 30 c, rivalité à l’égard de qqn ;
      2 libéralité née de l’ambition, prodigalité par ambition, PLUT. Dio. 29 ; au plur. PLUT. Nic. 3, etc. ;
      3 sujet ou motif d’ambition, point d’honneur, PLUT. Luc. 32 ; joint à πλοῦτος, PLAT. Leg. 632 c ; à γένος, PLUT. M. 787 d, etc. ; φιλοτιμίαν παρέχειν τινί, XÉN. Hier. 1, 27, procurer à qqn un honneur, une distinction, etc. ; φιλοτιμίαν ἔχειν τινί, DÉM. 18, 22, apporter de l’honneur à qqn ; ἀποστερεῖσθαι τῆς φιλοτιμίας, DÉM. 765, 14 ; ou τῶν ἰδίων φιλοτιμιῶν, DÉM. 410, 24, etc. être privé de ses honneurs ; φιλοτιμίαν παραχωρεῖν τινι, PLUT. Phoc. 20, céder à qqn l’honneur de qqe ch. ; φ. ἔχειν εἴς τι, ARSTD. t. 2, 230 ; περί τι, PLUT. Dem. 13 ; ἐπί τινι, ARSTD. t. 1, 394, 428, avoir l’honneur de qqe ch. ; avec un inf. ARSTD. t. 1, 431 ; avec εἰ, ARSTD. t. 2, 23 ;
   III par jeu de mots, conduite digne d’un Philotimos, CIC. Att. 7, 11.

Étym. φιλότιμος.

Bailly 2020 Hugo Chávez Gérard Gréco, André Charbonnet, Mark De Wilde, Bernard Maréchal & contributeurs / Licence Creative Commons Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification — « CC BY-NC-ND 4.0 »

LSJ

Ion. -ίη, ἡ, love of honour or distinction, ambition, freq. in bad sense in early writers, Pi. Fr. 210, E. IA 527, Ar. Th. 383, Arist. EN 1125b22; κακίστη δαιμόνων Φ. E. Ph. 532; ἄκαιρος Isoc. Ep. 2.9; πλεονεξία καὶ φ. Th. 3.82; with φιλονικία, Pl. Lg. 860e; also in good sense, Isoc. 5.110, X. Mem. 3.3.13, Hier. 7.3, Pl. R. 553c; the object is added in gen., φ. τῶν καλῶν ib. 555a, cf. X. Cyr. 8.1.35; also φ. ἐπὶ τοῖς καλοῖς Pl. Smp. 178d; ὑπὲρ τῶν ὅλων, περί τι, Plb. 1.52.4, 5.71.6; πρὸς τὰ καλά Id. 6.55.4, cf. Pl. Lg. 834b; but φ. πρός τινα ambitious rivalry with him, ἡ πρὸς ἀλλήλους φ. καὶ στάσις Plb. 4.87.7 (but αἱ πρὸς σφᾶς αὐτοὺς φ. is f.l. for φιλονικίαι (ap. Stob.) in Isoc. 3.18); φ. ἐμβάλλειν τινί, ὅπως… X. Cyr. 8.1.39; freq. with Preps., διὰ φιλοτιμίαν Pl. R. 586c, Isoc. 5.86, etc. ; φιλοτιμίας ἕνεκα Lys. 19.56; ὑπὸ φιλοτιμίας Pl. Phdr. 257c, etc. ; simply φιλοτιμίᾳ D. 2.18; φ. τινὶ καὶ φιλονεικίᾳ Plu. 2.856a; pl., jealousies, rivalries, κατ’ ἰδίας φ. Th. 8.89; φιλονικίαι καὶ φ. Pl. R. 548c, etc. ; αἱ φ. τῶν συγγραφέων party-feelings, Plb. 3.21.10.
conceited obstinacy, ἡ φ. κτῆμα σκαιόν Hdt. 3.53; ὑπὸ φιλοτιμίας, ἣν ὀνομάζουσιν οἱ νῦν Ἕλληνες κενοδοξίαν Gal. 6.415.
ambitious display, ostentation, πλούτου Lys. 33.2; but freq.
lavish outlay for public purposes, munificence, ἡ πρὸς ὑμᾶς φ. Aeschin. 3.19, cf. POxy. 1153.16 (i AD), Dacia 1.273 (Tomi), BCH 51.99 (Panamara), etc. ; pl., occasions for munificence, Plu. Nic. 3. the object coveted, honour, distinction, credit, ἔστιν τὸ γράμμα ἐκείνῳ μὲν φ. πρὸς ὑμᾶς D. 20.69; φ. παρέχειν τινί X. Hier. 1.27; ἐκείνῳ ἔχει φ. is to his credit, D. 2.3; ψευδῆ φ. κτᾶται Aeschin. 3.45; ἑνὶ τὴν φ. συνεχώρησεν Plu. Phoc. 20; both in sg. and pl., ἀποστερεῖσθαι τῆς φιλοτιμίας or τῶν φιλοτιμιῶν, D. 24.210, 19.223, cf. 24.91 (pl.); στέφανος φιλοτιμίας διὰ βίου, as an honour, Rev.Arch. 22 (1925).62 (Callatis); φιλοτιμίας χρυσίον charitable fund, ib. 34 (1931).347 (Stobi). punningly, the conduct of one Philotimus, Cic. Att. 6.9.2, 7.1.1.
Liddell-Scott-Jones, Greek-English Lexicon (9th ed., 1940)

Pape

[τῑ], ἡ, das Wesen, die Sinnesart des φιλότιμος, Ehrliebe, Ehrgeiz, Wetteifer, alle daraus entspringenden Eigenschaften, Neigungen, Leidenschaften, eifrige und angestrengte Bemühung, auch Prunksucht, Prahlerei ; rühmlich, φιλοτιμίαν ἔχει αὐτῷ, es ist für ihn rühmlich, Dem. 2.3 ; der δόξα entsprechend, 16, ἡ ἀπὸ τούτων φιλοτιμία, der Ruhm davon, 2.16 ; auch Freigebigkeit, τὰς πατρῴας οὐσίας εἰς τὴν πρὸς ὑμᾶς ἀνήλωκε φιλοτιμίαν Aesch. 3.19, vgl. Dem. 20.82 ; Plut. oft ; – getadelt, Her. 3.53 ; τί τῆς κακίστης δαιμόνων ἐφίεσαι, φιλοτιμίας Eur. Phoen. 535 ; φιλοτιμίᾳ ἐνέχεται I.A. 527 ; Ar. Th. 383, Plut. 192 ; Plat. oft, ἐπὶ τοῖς καλοῖς Symp. 178d ; φιλοτιμία καὶ ἐπιθυμία τοῦ λαμβάνειν Xen. Cyr. 8.1.35 ; Pol. u. Sp.
Pape, Griechisch-deutsches Handwörterbuch (3. Aufl., 1914)
memory