ατος (τὸ) :
   I signe, caractère distinctif, marque :
      1 en gén. tout ce qui fait reconnaître ou distinguer qqe ch. IL. 10, 466 ; 23, 455, etc. ; OD. 19, 250 ; 21, 217, etc. ; en parl. des signes qui indiquent le but atteint, IL. 23, 843 ; OD. 8, 192, 195 ;
      2 particul. signe d’en haut, augure, présage, IL. 4, 381 ; 9, 236, etc. ; σήματα φαίνειν, IL. 2, 353, montrer des signes de la volonté des dieux ; σῆμά τινι τιθέναι, IL. 8, 171 ; ou δεικνύναι, IL. 13, 244, produire, montrer à qqn un signe de la volonté divine ; θεοῦ σάμασι πιθέσθαι, PD. P. 4, 355, obéir aux signes de la volonté du dieu ; σ. νίκης, EUR. Ph. 1258, signe de victoire ; en parl. des mots qui contiennent un présage, OD. 20, 111 ; particul. signes célestes, constellations ou étoiles, désignant les changements des saisons et de la température, IL. 22, 30 ; SOPH. fr. 379, 9, etc. ;
      3 le signe auquel on reconnaît une sépulture, tombeau, IL. 2, 814 ; 7, 86, etc. ; σῆμα χέειν, IL. 6, 419, élever un tombeau ; σῆμα χέειν τινί, OD. 2, 222, etc. ; ἐπί τινι, A. PL. 3, 26, 1, élever un tombeau à qqn ; στῆλαι ἀπὸ σημάτων, THC. 1, 93, colonnes funéraires qui se dressent du sol des sépultures ; en gén. tombeau, sépulture (dans un fleuve) IL. 21, 322 ; fig. PLAT. Crat. 400 c ;
      4 signe figuratif, signe de reconnaissance sur des bulletins, IL. 7, 189 ; sur un sceau, SOPH. Tr. 616 ; sur des boucliers, ESCHL. Sept. 387, 398 ; EUR. El. 456, sur des vaisseaux, EUR. I.A. 241, 275 ; particul. signes d’écriture figurative, IL. 6, 168, 176, 178 ; d’où mot d’ordre, cri de guerre, EUR. Rhes. 12, 688 ; signe d’une limite, frontière, DP. 18, 129 ; signe de ressemblance, image, DP. 161 ;
   II signal, OD. 21, 231 ; EUR. Ph. 1377.

➳ Dor. σᾶμα [σᾱ] PD. l. c. ; cf. O. 10, 30, etc.

Étym. inconnue.

Dor. σᾶμα Berl.Sitzb. 1927.161 (Cyrene), etc. ; ατος, τό : — sign, mark, token, Il. 10.466, 23.326, Od. 19.250, etc. ; of the star on a horse΄s forehead, Il. 23.455; ἥβης σήματα γεινομένης Sol. 27.4; νέφος σ. χειμῶνος Archil. 54; esp.
sign from heaven, omen, portent, in phrases, σήματα φαίνω Il. 2.353, cf. 308; κτύπε Ζεύς, σ. τιθεὶς Τρώεσσι 8.171; δεικνὺς σ. βροτοῖσι 13.244; θεοῦ σάμασιν πιθόμενοι Pi. P. 4.200, cf. 1.3; φλογωπὰ σ. A. Pr. 498, cf. Ch. 259; of things heard as well as seen, ἔπος φάτο σ. ἄνακτι Od. 20.111. generally, sign to do or begin something, τόδε σ. τετύχθω 21.231; σ. ἀροτοῖο Hes. Op. 450; esp.
watchword, τί τὸ σῆμα· θρόει E. Rh. 12 (anap.), cf. 688; battle-sign, signal, σ. μάχης Id. Ph. 1378.
sign by which a grave is known, mound, cairn, barrow, Il. 2.814, etc. ; τοῦ δὲ τάφον καὶ σῆμ’ ἀϊδὲς ποίησεν Ἄναυρος Hes. Sc. 477; ἐπὶ σῆμ’ ἔχεεν raised a mound, Il. 6.419, etc. ; σ. κυνός E. Hec. 1273; c. dat. pers., σῆμά τέ οἱ χεύω Od. 2.222; σῆμά τέ μοι χεῦαι… ἀνδρὸς δυστήνοιο 11.75; σάματι πὰρ Πέλοπος Pi. O. 10 (11).24; grave, tomb, Hdt. 1.93, 4.72, Berl.Sitzb. l.c., etc. ; τὸ δημόσιον σ. Th. 2.34; στῆλαι ἀπὸ σημάτων Id. 1.93, cf. Ar. Th. 886, 888, etc. ; ἤδη του… ἤκουσα τῶν σοφῶν ὡς τὸ μὲν σῶμά ἐστιν ἡμῖν σ. Pl. Grg. 493a, cf. Cra. 400c.
mark to show the cast of a quoit or javelin, ὑπέρβαλε σήματα πάντων Il. 23.843; ὑπέρπτατο σ. πάντων Od. 8.192; also, boundary, D.P. 18.
token by which any one΄s identity or commission was certified, μιν ἐρέεινε καὶ ᾔτεε σ. ἰδέσθαι Il. 6.176, cf. 178; σ. λυγρά, of written characters or symbols, ib. 168; mark, token on the lot of Ajax, 7.189; so, device or bearing on a shield, by which a warrior is known, freq. in A. Th., as 387, 404, E. El. 456 (lyr.); of the seal set on a box, τῶνδ’ ἀποίσεις σ. S. Tr. 614; mark made by an illiterate person, PMasp. 163.37 (vi AD).
constellation, mostly in pl., heavenly bodies, S. Fr. 432; also λαμπρότατος μὲν ὅ γ’ ἐστί, κακὸν δέ τε σῆμα τέτυκται, of Sirius, Il. 22.30. (Perh. cogn. with Skt. dhyāti ΄thinks΄.)

τό, das Zeichen, Kennzeichen, Wahrzeichen, Merkmal, woran man Etwas erkennt, unterscheidet ;
   a) ein von einer Gottheit gesendetes Zeichen, Vorzeichen, Anzeichen ; ἔνθ' ἐφάνη μέγα σῆμα, δράκων, Il. 2.308 ; von Zeus heißt es ἐναίσιμα σήματα φαίνων, 353, vgl. 4.381, 9.236 ; τρὶς δ' ἄρ' ἀπ' ᾿Ιδαίων ὀρέων κτύπε Ζεύς, σῆμα τιθεὶς Τρώεσσι, 8.171 ; ἀστεροπῇ δεικνὺς σῆμα βροτοῖσιν, 13.244 ; vom Sirius λαμπρότατος μὲν ὅδ' ἐστί, κακὸν δέ τε σῆμα τέτυκται, 22.30, weil er die Hitze andeutet ; θεοῦ σήμασι πιθέσθαι, Pind. P. 4.199, vgl. 1.3 ; πέμπειν ἔχοις ἂν σήματ' εὐπειθῆ βροτοῖς, Aesch. Ch. 257 ; Soph. O.C. 1508.
   b) ein Zeichen, woran man ein Grab erkennt, Grabmal, Grabhügel ; ἐπὶ σῆμ' ἔχεεν, Il. 6.419, 7.86 u. öfter ; vgl. πρίν γ' ἐνὶ Πάτροκλον θέμεναι πυρί, σῆμά τε χεῦαι, 23.45, u. σῆμά τέ οἱ χεῦαι καὶ ἐπὶ κτέρεα κτερεΐξαι, Od. 2.222 ; u. so bei Folgenden übh. Grabmal, ἀρχαίῳ παρὰ σάματι Πέλοπος, Pind. Ol. 11.24, Ar. Eccl. 1108, ἐς τὸ δημόσιον σῆμα τιθέασιν, Thuc. 2.34 ; Plat. Gorg. 493a, Crat. 400b ; Dem. u. Folgde ; Sp. auch der Leichenstein mit der darauf befindlichen Grabschrift.
   c) Malzeichen, bezeichneter Zielpunkt, wie beim Wettwerfen, Il. 23.843, Od. 8.192 ff.; Grenzzeichen, Dion.Per. 18.
   d) anderweitige Zeichen, Etwas zu erkennen, z.B. eine Art von Zeichen, welche die noch ungebräuchliche Schrift vertrat, Il. 6.166, 176, 178 ; Wahrzeichen, auf dem Schilde, eine Art Wappen, Aesch. Spt. 369, 414 u. öfter in diesem Stück ; ἀσπίδος ἐν κύκλῳ τοιάδε σήματα τετύχθαι, Eur. El. 456. – Auch die Sterne, himmlische Zeichen, Soph. fr. 379.