'σύμ·πας, anc. att. ξύμ·πας, -πασα, -παν [πᾱ, πᾱ, πᾰ] tout ensemble, tout entier, d’où :
   I au plur. tous ensemble ; d’ord. sans art. IL. 1, 241, etc. ; ESCHL. fr. 281 ; PLAT. Conv. 197 e ; p. opp. à εἷς ἕκαστος, SOL. fr. 10, 8, etc. ; joint à un n. de n. : ξ. τετρακισχίλιοι καὶ μύριοι, THC. 1, 107, quatorze mille en tout ; en ce sens, qqf. avec l’art. : πέντ' ἦσαν οἱ ξ. SOPH. O.R. 752, ils étaient cinq en tout ; cf. XÉN. An. 1, 2, 9 ; PLAT. Prot. 317 c, etc. ;
   II au sg. :
      1 avec un n. collect. avec ou sans art. : ὁ σ. στρατός, HDT. 7, 82 ; SOPH. Ph. 1257 ; στρατὸς σ. SOPH. Ph. 387, Aj. 1055, l’armée tout entière ; ξ. πόλις, THC. 2, 60, etc. ; σ. ἡ πόλις, PLAT. Rsp. 423 d, l’État tout entier ;
      2 avec un subst. exprimant une idée génér. de lieu, de temps : σ. ἡ ὁδός, XÉN. An. 7, 8, 25, la route tout entière ; ἡ ξ. (s.-e. γῆ), SOPH. fr. 360 Dind. le pays tout entier ; χρόνος σ. PD. O. 6, 94, le temps tout entier ; cf. EUR. Hec. 757 ;
      3 avec un n. abstr. ξ. γνώμη, THC. 1, 22, le sens d’ensemble, le sens général (d’un discours) ; σ. ἀρετή, PLAT. Leg. 630 b, la vertu dans son ensemble ;
      4 t. d’arithm. total, PLAT. Rsp. 525 a, etc. ;
      5 subst. τὸ σύμπαν, la totalité, l’ensemble, HDT. 7, 143, etc. ; p. opp. à μέρος, PLAT. Phædr. 246 c ; ou l’univers, ISOCR. 223 c ;
      6 adv., τὸ ξύμπαν, en totalité, en somme, THC. 4, 63 ; τὸ ξ. εἰπεῖν, THC. 7, 49, en un mot.

Étym. σ. πᾶς.

'

σύμπασα, σύμπαν, Att. ξύμπας (ξύμπαντα in Od. 7.214, 14.198, though the metre does not require it) : — all together, all at once, mostly (in Hom. always) in pl. ; υἷας Ἀχαιῶν σύμπαντας Il. 1.241, etc. ; σύμπασιν δ’ ὑμῖν, opp. εἷς ἕκαστος, Sol. 11.6; ξύμπαντά τ’ εἰπών A. Fr. 350.3; αἱ σ. ἡμέραι Antipho 6.44; σ. τε θεῶν καὶ ἀνθρώπων Pl. Smp. 197e; συμπάντων κεφάλαιον IG1². 91.23; in Att. the Art. is usually added in the case of Numerals, πέντ’ ἦσαν οἱ ξ. S. OT 752, cf. X. An. 1.2.9, Pl. Prt. 317c; but also without Art., ξ. ἐγένοντο τετρακισχίλιοι Th. 1.107. in sg. with collective Nouns, the whole, ὁ σ. στρατός Hdt. 7.82; στρατὸς σ. S. Ph. 387; στρατῷ ξ. Id. Aj. 1055; τῷ σ. στρατῷ Id. Ph. 1257; ξ. λαός ib. 1243; πόλις ξύμπασα the state as a whole, Th. 2.60, 3.62; ὁ σ. δᾶμος IG 12(1).847.15 (Lindus); τὴν σ. Ἑλλάδα Sor. Vit. Hippocr. 5; σ. ὁ φόρος IG1². 64.8; σ. ἡ πόλις Pl. R. 423d, al. ; also with some other Nouns, χρόνῳ σύμπαντι Pi. O. 6.56; αἰῶνα τὸν σύμπαντα E. Hec. 757; ἡ σ. (sc. γῆ) S. Fr. 411, cf. Ar. Nu. 204; ξ. γνώμη the general scope (of a speech), Th. 1.22; σ. ἡ ὁδός X. An. 7.8.26; σ. ἀρετή, σ. πονηρία, Pl. Lg. 630b, Grg. 477c; σ. ἀριθμός Id. R. 525a; σ. κεφάλαιον IG1². 313.148; κεφάλαιον τόκου ξύμπαντος ib. 324.101; τὸ σ. πλάτος Sor. 1.68, cf. 2.89; but, in Arithm., ὁ σύμπας the sum, Dioph. Polyg. 4 (c. gen., ibid.). — For the Att. position of the Art., v. πᾶς B. τὸ σ. the whole together, the sum of the matter, τὸ σ. εἶπαι Hdt. 7.143, cf. Th. 7.49; the universe, Isoc. 11.12; the whole, opp. τὸ μέρος, Pl. Phdr. 246c, Arist. Top. 135a22. τὸ σύμπαν as Adv., altogether, on the whole, in general, Th. 4.63, Isoc. 2.17, etc. ; so σύμπαντα Pl. Lg. 679e; σύμπαν in all, with numerals, POxy. 289.3 (i AD), etc. Cf. συνάπας.

[ᾱ], σύμπᾱσα, σύμπαν : allesammt, alle zusammen ; Ἀχιλλῆος ποθὴ ἵξεται υἷας Ἀχαιῶν σύμπαντας, Il. 1.241, vgl. 2.567 ; κακὰ πόλλ' ἔρεξεν, ὅσ' οὐ σύμπαντες οἱ ἄλλοι, 22.380 ; in der Od. 7.214, 14.198, ὅσσα γε δὴ ξύμπαντα, wo ohne Versbedürfnis sich ξ für σ erhalten hat ; Folgde, gew. im plur., πέντ' ἦσαν οἱ ξύμπαντες, Soph. O.R. 752, fünf zusammen, auch in Prosa öfter.
Bei kollektivischen Begriffen auch im sing., χρόνῳ σύμπαντι, Pind. Ol. 6.56 ; στρατός τε σύμπας, Soph. Phil. 387, 1210 ; Aj. 1034 ; ξύμπας Ἀχαιῶν λαός, Phil. 1227 ; αἰών, Eur. Hec. 757 ; σύμπας στρατός, Her. 7.82 ; ἀριθμός, Plat. Rep. VII.425a ; ἡδονή, Phil. 53b ; πόλις, Rep. IV.423d ; βίος, 442b, u. öfter ; ἡ σύμπασα ἀργία, Pol. 3.81.4 ; τὸ σύμπαν, das Ganze zusammengenommen, die Hauptsache, Her. 7.143 ; bei den Folgdn auch das Weltall ; – τὸ σύμπαν adverbial, im Ganzen, überhaupt genommen, Thuc. 4.63 Xen. An. 1.5.9 u. A.; auch im plur., ξύμπαντα δικαιότεροι, Plat. Legg. III.679c.
[Auch im neutr. scheint α zuweilen lang gebraucht zu sein, s. Draco p. 29.26.]

1. all together, all at once, all in a body , [Homer (8th/7th c.BC), Herdotus Historicus (Refs 5th c.BC)], attic; in attic, the Art. is often added in the case of Numerals, πέντ᾽ ἦσαν οἱ ξύμπαντες [Sophocles Tragicus (Refs 5th c.BC)]
2. with collective nouns, the whole , ὁ ς. στρατός [Herdotus Historicus (Refs 5th c.BC)]; στρατὸς ς. [Sophocles Tragicus (Refs 5th c.BC)]; ξύμπασα πόλις the state as a whole , [Thucydides (Refs 5th c.BC)]; ξ. γνώμη the general scope (of a speech), [Thucydides (Refs 5th c.BC)]
3. τὸ σύμπαν the whole together, the sum of the matter, [Herdotus Historicus (Refs 5th c.BC)]; τὸ ξύμπαν εἰπεῖν [Thucydides (Refs 5th c.BC)]
4. τὸ σύμπαν, as adverb altogether, on the whole, in general , [Thucydides (Refs 5th c.BC)], etc. (ML)