ατος (τὸ) :
   I manière d’être, d’où :
      1 forme, figure, extérieur d’une personne, ESCHL. Sept. 489 ; EUR. Med. 1071, etc. ; HPC. 17, 40, etc. ; d’un animal, XÉN. Eq. 1, 8 ; 7, 10, etc. ; d’une chose (de la bouche, ARSTT. Poet. 20, 4 ; du visage, ARSTT. Poet. 10, 27, 4 ; d’un rocher, SOPH. Ph. 952 ; d’une armée rangée en bataille, XÉN. An. 1, 10, 10) ; fig. σχ. πόλεως, THC. 6, 89 ; πολιτείας, PLAT. Pol. 291 d, forme de l’État, constitution politique ; σχ. νούσου, HPC. Epid. 6, 8, 43, forme d’une maladie ;
      2 p. suite, attitude extérieure, manière d’être extérieure, maintien : τύραννον σχῆμα ἔχειν, SOPH. Ant. 1169, avoir l’air d’un roi ; ταπεινὸν σχ. XÉN. Cyr. 5, 1, 15, air humble ; ὑπηρέτου σχ. DÉM. 690, 21, air d’un serviteur ; au plur. attitudes du corps, gestes, XÉN. Conv. 9, 5 ; Mem. 3, 10, 5 ; joint à ὄμμασι καὶ βαδίσματι, XÉN. Ap. 27 ; σχήματα λέξεως, ARSTT. Poet. 19, 7, caractères extérieurs du discours, càd. exposition du discours par le débit et le geste ; σχήματα κωμῳδίας, ARSTT. Poet. 4, 12, forme caractéristique de la comédie ; σχῆμα λέξεως ἔμμετρον, ARSTT. Rhet. 3, 8, forme métrique de l’expression ; abs. figure géométrique, ARSTT. An. 2, 3, 5, etc. ; figure de rhétorique, PLAT. Ion 536 c ; CIC. Brut. 37, etc. ; t. de log. figure du syllogisme, ARSTT. An. pr. 1, 22, etc. ; p. ext. ἐν σχήματι, selon la forme, à la façon de : ἐν τείχους σχήματι, HDN 2, 11, 16, à la façon d’un mur ; ἐν σχήματι πατρός τε καὶ μητρός, PLAT. Leg. 859 a, à la façon d’un père et d’une mère : ἐν σχήματι νόμου, PLAT. Leg. 718 b, en forme de loi ;
      3 particul. maintien imposant, extérieur grave, LUC. D. mort. 10, 8, etc. ; d’où noblesse, dignité, ALCIPHR. 1, 34 ; κατὰ σχῆμα, POL. 3, 85, 9, etc. ; PLUT. M. 44 a, etc. avec bienséance, avec dignité, dignement ; p. suite, magnificence, éclat, EUR. Alc. 911, Hec. 619, Andr. 1 ; PLAT. Leg. 685 c ; d’où rang élevé, POL. 3, 85, 9, etc. ;
      4 habillement, costume, XÉN. Cyr. 5, 1, 5 ; Œc. 2, 4 ; AR. Ach. 64, Eq. 1331 ; THCR. Idyl. 10, 35 ;
      5 maintien, posture, position, en gén. HPC. Off. 744 ; particul. attitude d’un athlète, ISOCR. Antid. § 183 ; maintien, position d’un danseur, figure de danse, AR. Vesp. 1485 ; PLAT. Leg. 669 d ; au plur. figures, poses, gestes, EUR. Cycl. 221 ; AR. Pax 323 ; XÉN. Conv. 2, 15 ; 7, 5 ; 16, 22 ;
   II extérieur, p. opp. à l’intérieur, càd. apparence, d’où :
      1 simple apparence, forme sans réalité, ombre, EUR. Eol. 25, 3 Nauck ;
      2 figure ou attitude de convention, rôle d’acteur, rôle, PLAT. 1 Alc. 135 d ;
      3 faux-semblant, prétexte, PLAT. Epin. 989 a ; PLUT. Dio. 16, Galb. 16.

Étym. σχεῖν, v. ἔχω ; cf. lat. habēre et habitus.

ατος, τό, (< ἔχω, σχεῖν) form, shape, figure, E. Ion 238, Ar. V. 1170, Pl. R. 601a, Thphr. Ign. 52, etc. ; καθ’ Ἡρακλέα τὸ σ. καὶ τὸ λῆμ’ ἔχων Ar. Ra. 463; διερεισαμένη τὸ σ. τῇ βακτηρίᾳ Id. Ec. 150; Ἱππομέδοντος σ. καὶ μέγας τύπος A. Th. 488; in Trag. freq. in periphr., ὦ σ. πέτρας, = πέτρα, S. Ph. 952; σ. καὶ πρόσωπον εὐγενὲς τέκνων E. Med. 1072; σ. δόμων Id. Alc. 911 (anap.), cf. Hec. 619; Ἀσιάτιδος γῆς σ. Id. Andr. 1; in pl., of one person, φωτὸς κακούργου σχήματ’ Id. Fr. 210; μορφῆς σχῆμα or σχήματα, Id. Ion 992, IT 292, cf. IG 3.1417.14; τὴν αὐτὴν τοῦ σ. μορφήν Arist. PA 640b34 (but ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπάρχων, opp. σχήματι εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος, Ep. Phil. 2.6 and 8); τὰ σ. καὶ χρώματα Pl. R. 373b; σχήμασι καὶ χρώμασι μιμεῖσθαι Arist. Po. 1447a19; κατὰ χρόαν ἢ ὄγκον ἢ σ. [τοῦ προσώπου] Gal. 18(2).309; ὅσα παθήματα γίνεται ἀπὸ σχημάτων caused by peculiar conformations, Hp. VM 22.
atom, imagined as differing from other atoms mainly in shape, ἐκ περιφερῶν συγκεῖσθαι σχημάτων Democr. ap. Thphr. Sens. 65; ἐκ μεγάλων σ. καὶ πολυγωνίων ib. 66, cf. 67, al., Od. 64.
appearance, opp. the reality, οὐδὲν ἄλλο πλὴν… σ. a mere outside, E. Fr. 25, cf. 360.27, Pl. R. 365c; show, pretence, ἦν δὲ τοῦτο… σ. πολιτικὸν τοῦ λόγου Th. 8.89; οὐ σχήμασι, ἀλλὰ ἀληθείᾳ Pl. Epin. 989c; σχήματι ξενίας under the show of…, Plu. Dio 16, etc.
bearing, air, mien, Hdt. 1.60; τύραννον σ. ἔχειν S. Ant. 1169; ἄφοβον δεικνὺς σ. X. Cyr. 6.4.20; ταπεινὸν σ. ib. 5.1.5; ὑπηρέτου σ. D. 23.210; τῷ σχήματι, τῷ βλέμματι, τῇ φωνῇ Id. 21.72; ὄμμασι καὶ σχήμασι καὶ βαδίς ματι φαιδρός gestures, X. Ap. 27, cf. Mem. 3.10.5; esp.
outside show, pomp, τὸ τῆς ἀρχῆς σ. Pl. Lg. 685c; dignity, rank, οὐ κατὰ σ. φέρειν τι in a manner not dignified or seemly, Plb. 3.85.9, cf. 5.56.1, Plu. 2.44a, 631c, Luc. Peregr. 25; πρεσβείας, ἱερείας σ., Aristid. 1.490 J., Inscr.Olymp. 941; ἔχει τι σ., c. inf., there΄s something to be said for…, E. Tr. 470, cf. IA 983; of the stately air of a horse, X. Eq. 1.8, 7.10.
fashion, manner, ἑτέρῳ σ. ζητεῖν Hp. VM 2; σ. μὲν γὰρ Ἑλλάδος στολῆς ὑπάρχει fashion of dress, S. Ph. 223; σ. τοῦ κόσμου E. Ba. 832, 1 Ep. Cor. 7.31; σ. βίου, μάχης, E. Med. 1039, Ph. 252 (lyr.); τούτῳ… κατῴκουν τῷ σ. Pl. Criti. 112d.
dress, equipment, ἀρχαίῳ σ. λαμπρός Ar. Eq. 1331; βαβαιὰξ τοῦ σ. Id. Ach. 64, cf. X. Oec. 2.4, Theoc. 10.35, App. BC 1.16; τὸ τῆς πορφύρας σ., = Lat. latus clavus, IGRom. 3.1422 (Prusias); ἐν τῷ σ. ἱερέ[ως] ib. 69.17 (ibid., cf. Glotta 14.80), cf. Sammelb. 7449.10 (V AD), PLond. 5.1729.25 (vi AD).
character, role, μεταβαλεῖν τὸ σ. Pl. Alc. 1.135d; πάντα σ. ποιεῖν Id. R. 576a; ἐν μητρὸς σχήματι Id. Lg. 918e, cf. 859a; ἀπολαβεῖν τὸ ἑαυτῶν σ. to recover their proper character, X. Cyr. 7.1.49.
character, characteristic propetry of a thing, [πόλεως] Th. 6.89; πολιτείας Pl. Plt. 291d; βάσιλείας σ. ἔχει the form of monarchy, Arist. EN 1160b25; τὸ σ. τῆς λέξεως δεῖ μήτε ἔμμετρον εἶναι μήτε ἄρρυθμον Id. Rh. 1408b21 (but τὰ σ. τῆς λέξεως the forms (modes) used in poetry, such as entreaty, threat, command, Id. Po. 1456b9); τὰ τῆς κωμῳδίας σ. its characteristic forms, ib. 1448b36; ἐν σχήματι νόμου in form of law, Pl. Lg. 718b; ἐν ἀπολογίας σ. Isoc. 15.8; ἐν μύθου σ. Arist. Metaph. 1074b2, cf. Pl. Ti. 22c; τὸ τῆς διαίτης σ. Gal. 15.582; αἱ κατὰ σχήματα πυρετῶν διαφοραί Id. 19.183. a figure in Dancing, Ar. V. 1485; mostly in pl., figures, gestures (cf. σχημάτιον), E. Cyc. 221, Ar. Pax 323, Pl. Lg. 669d, Epigr. ap. Plu. 2.732f, etc. ; σχήματα πρὸς τὸν αὐλὸν ὀρχεῖσθαι X. Smp. 7.5; ἐν… μουσικῇ καὶ σχήματα… καὶ μέλη ἔνεστι figures and tunes, Pl. Lg. 655a; also of the postures of an athlete, Isoc. 15.183; generally, posture, position, Hp. Off. 11, al., Ar. Ra. 538 (lyr.), Thphr. Lass. 3, 14; of the foetus, Sor. 2.55; τὸ τῆς κατακλίσεως σ. the patient΄s attitude as he lies in bed, Gal. 16.578, cf. 665; cf. σχηματίζω II. 3. Rhet., figure of speech, Pl. Ion 536c, Cic. Brut. 37.141, etc. ; [ἡ τοῦ Θουκυδίδου φράσις] πλήρης σχημάτων D.H. Pomp. 5, cf. Amm. 2.2; for σ. Πινδαρικόν, etc., v. Hdn. Fig. p. 100S. in Logic, figure of a syllogism, Arist. APr. 26b33, al., Thphr. Fr. 59. τὸ σ. τῆς λέξεως, both the grammatical form of a sentence, Arist. SE 166b10, cf. Gal. 16.709, etc. ; and its rhythmical form, Arist. Rh. l.c. supr. 6, etc. grammatical form of a word, Hp. Vict. 1.23, D.T. 635.21, A.D. Pron. 17.25, al.
geometrical figure, Arist. de An. 414b20, al., Onos. 10.28; μονωτάτη πάντων ἀριθμῶν δυὰς σχήματος οὐκ ἔστιν ἐπιδεκτική Theol.Ar. 7.
phase of the moon, Ptol. Tetr. 21, Vett.Val. 106.28.
Astrol., aspect, Plot. 2.3.1, Man. 3.5, 212, al.
configuration of birds in augury, τοῖς τῶν γυναικῶν σχήμασι σῷ ζεσθαι to be saved by the configurations (of birds) appropriate to women, Gal. 15.445.
in Tactics, military formation, X. An. 1.10.10.
= τὸ αἰδοῖον LXX Is. 3.17.

τό, wie das lat. habitus,
a) Haltung, Stellung, Miene, Gestalt ; Aesch. Spt. 479 ; θηρός, Eur. Rhes. 209 ; λεαίνης, Hel. 385 ; μορφῆς σχήματα, I.T. 292 ; τρίγωνον, Pol. 1.42.3 ; die Schlachtordnung, Xen. An. 1.10.10.
b) übh. die ganze Art zu sein, sich zu zeigen, der äußere Anstand, der Aufzug, σχῆμα μὲν γὰρ Ἑλλάδος στολῆς ὑπάρχει, Soph. Phil. 223 ; τύραννον σχῆμ' ἔχων, Ant. 1154 ; auch ὦ σχῆμα πέτρας δίπυλον, 940 ; ἐς ἄλλο σχῆμ' ἀποστάντες βίου, Eur. Med. 1039 ; Ar. u. in Prosa : σχῆμα πολιτείας, Plat. Polit. 291d ; τὸ τῆς θεοῦ σχῆμα καὶ ἄγαλμα, Critia. 110b, u. öfter ; ἄφοβον σχῆμα δεικνύναι, Xen. Cyr. 6.4.20 ; bes. auch vornehme, stolze Haltung, edler, würdevoller Anstand, Prunk, τῆς ἀρχῆς, Plat. Legg. III.685c ; τὸ σὸν σχῆμα ὃ σὺ περιβέβλησαι, Xen. Oec. 2.4 ; οὐ κατὰ σχῆμα φέρειν τι, nicht mit Anstand tragen, Pol. 3.85.9. – Dah. der äußere Schein, Vorwand, Thuc. 8.89 ; σχήματι ξενίας, Plut. Dion 16 ; die Rolle, μεταβαλεῖν τὸ σχῆμα, Plat. Alc.I, 135d ; von Dingen, Zustand, πόλεως, Thuc. 6.89.
Bei Tieren = Rüstung, Geschirr, Zeug, Xen. u. A.
Bei den Rhett. und Gramm. rhetorische u. grammatische Figur, Rede- und Wortfigur ; die Darstellung einer Versart durch die Länge- und Kürzezeichen. – Uebh. Grundriß, Entwurf, Plat. Rep. II.365c.

σχῆμα, -τος, τό
(< ἔχω), [in LXX: Isa.3:17 (פֹּת) * ;]
figure, fashion: 1Co.7:31, Php.2:8.†
SYN.: see: μορφή (AS)