ης (ἡ) :
   I règle ou cordeau dont se servent les ouvriers, IL. 15, 410 ; OD. 5, 245 ; 17, 341 ; 21, 44, 121 ; 23, 197 ; différ. de κανών, XÉN. Ages. 10, 2 ; PLAT. Phil. 56 b, etc. ; prov. : λευκῷ λίθῳ λευκὴ στάθμη, SOPH. fr. 305 Dind. cordeau blanc sur une pierre blanche, càd. qui ne laisse aucune trace ; ou abs. λευκὴ στάθμη, PLAT. Charm. 154 b, cordeau blanc, càd. un homme qui ne sait pas faire de distinction entre les choses ; p. suite :
      1 ligne tirée au cordeau, ligne de démarcation, d’où barrière du stade, ligne d’où les chevaux s’élancent dans la carrière, OPP. H. 4, 102 ;
      2 fig. but, PD. N. 6, 13 ; particul. locut. παρὰ στάθμην, selon la règle, selon le droit, comme il convient, THGN. 939 ; SOPH. fr. 421 ; ou, au contraire, contre la règle, contre la bienséance, ESCHL. Ag. 1045 ;
   II plomb à niveau, ANTH. 6, 103 ; κατὰ στάθμην ἵστασθαι, DÉMOCR. (PLUT. M. 929 c) poser d’aplomb, dans la direction du fil à plomb ; ou φέρεσθαι, ARSTT. Cæl. 2, 14, 6, tomber perpendiculairement ; fig. κατὰ στάθμην, droitement, avec droiture, THCR. Idyl. 25, 194 ; ἀπὸ στάθμης, DH. Comp. 23 ; στάθμῃ, ARÉT. Caus. m. diut. 2, 11, m. sign. ; particul. gros bout d’une lance, DS. 17, 35.

➳ Dor. στάθμα [μᾱ] PD. P. 6, 45, etc.

Étym. ἵστημι.

ἡ, carpenter΄s line or rule, ξέσσε δ’ ἐπισταμένως καὶ ἐπὶ στάθμην ἴθυνεν [δοῦρα] Od. 5.245, cf. 23.197; [πελέκεας] ἐπὶ σ. ἴθ. 21.121; also στάθμη δόρυ νήϊον ἐξιθύνει Il. 15.410; τόρνου καὶ στάθμης καὶ γνώμονος… ἰθύτερον Thgn. 805; ἐπὶ σ. θεῖναι μίαν on a level, Arist. PA 657a10; prop. στάθμη was the line rubbed with chalk or red ochre, being distd. from the rule (< κανών) by Pl. Phlb. 56c, X. Ages. 10.2; κανόσι καὶ στάθμαις Plu. 2.807d, etc. ; λευκὴ σ., v. λευκός II. 1a; metaph, ἀτεχνῶς λευκὴ σ. εἰμὶ πρὸς τοὺς καλούς a white measuring-line, i.e. unable to discriminate, Pl. Chrm. 154b, cf. Plu. 2.513f. παρὰ στάθμην by the rule, εἶμι παρὰ σ. ὀρθὴν ὁδόν Thgn. 945, cf. 543; τέκτονος παρὰ σ. ἰόντος S. Fr. 474; for A. Ag. 1045 v. παρά c. 11.2; κατὰ στάθμην ἵστασθαι, c. gen., in a straight line with, Democr. ap. Plu. 2.929c; κατὰ σ. ἐνόησας you guessed aright, Theoc. 25.194; ὡς ἂν ἀπὸ στάθμης D.H. Comp. 23; στάθμῃ Aret. SD 2.11; πρὸς στάθμῃ πέτρον τίθεσθαι, μή τι πρὸς πέτρῳ στάθμην, i.e. when facts are obstinate, do not relax your standard, Com. (?) ap. Plu. 2.75f (cf. Bergk PLG 3.740); στάθμα πατρῴα perh. the measure [of piety] towards his father, Pi. P. 6.45; στάθμας ἑλκόμενοι περισσᾶς perh. straining at an over-exact measure, ib. 2.90.
verification, certification, τὰς σ. τῶν μέτρων ἀπὸ τοῦ βελτίστου ποιεῖσθαι prob. in PTeb. 5.88 (ii BC).
plummet or plumbline, μολιβαχθής AP 6.103 (Phil.); ῥιπτεῖσθαι ἄνω κατὰ στάθμην to be thrown perpendicularly upwards, Arist. Cael. 296b24. like γραμμή, the line which bounds the racecourse, goal, δραμεῖν ποτὶ στάθμαν, metaph of man΄s life, Pi. N. 6.7; παρ’ οἵαν ἤλθομεν σ. βίου E. Ion 1514.
starting point, ΄scratch΄, στάθμης ὁρμηθέντες ἀπόσσυτοι Oppian. H. 4.102, cf. Eust. 1023.5. metaph, law, rule, ὑπὸ στάθμᾳ νέμεσθαι Pi. Fr. 1.4; Υλλίδος στάθμας ἐν νόμοις, i.e. according to laws of Dorian rule, Id. P. 1.62. δοράτων στάθμαι butt-ends, like σαυρωτῆρες, D.S. 17.35, cf. PCair. Zen. 782 (a).49 (iii BC).

(ἵστημι), ἡ, Richtscheit, Richtschnur der Zimmerleute u. Maurer, bes. um Bauholz nach geraden Linien zu behauen, ὥστε στάθμη δόρυ νήϊον ἐξιθύνει τέκτονος ἐν παλάμῃσι, Il. 15.410, u. öfters ἐπὶ στάθμην ἴθυνε, z.B. 5.245, bei welchen Stellen man sowohl an die Setzwage, eine wagerechte Fläche zu bestimmen, denken kann, als an die mit Kreide od. Rötel bestrichene Schnur, mit der die Zimmerleute eine gerade Linie vorzeichnen ; Xen. Ages. 10.2 sagt καλὸν εὕρημα ἀνθρώποις στάθμη καὶ κανὼν πρὸς τὰ ἀγαθὰ ἐργάζεσθαι ; πρὸς στάθμῃ πέτραν τίθεσθαι, Plut. prof. virt. sent. p. 242. – Dah. die gerade Linie, gerade Richtung, u. sprichwörtl. παρὰ στάθμην, nach der Schnur, genau, nach strengem Recht, Theogn. 534, 939, wie Soph. frg. 421 τέκτονος παρὰ στάθμην ἰόντος ; vgl. auch Eur. παρ' οἵαν ἤλθομεν στάθμην βίου, Ion 1514 ; αὐτὸς κατὰ στάθμην ἐνόησας, du hast es erraten, Theocr. 25.94 ; auch ἐπί, κατά, πρὸς στάθμην ; vgl. πατρῴαν πρὸς στάθμαν ἐβα, Pind. P. 6.45 ; von Gesetzen, Ὑλλίδος στάθμας ἐν νόμοις 1.62, u. στάθμας περισσᾶς ἑλκόμενος 2.90, wie wir sagen »einen großen Maßstab anlegen«, vgl. Dissen zur Stelle ; die Grenze, das Ziel, οἵαν τινὰ ποτὶ στάθμαν, N. 6.7, vgl. Dissen. Aber Aesch. Ag. 1015 ὠμοί τε δούλοις πάντα καὶ παρὰ στάθμην ist = über Gebühr, wider Recht u. Billigkeit. – Λευκὴ στάθμη, eine nicht bestrichene Schnur, die keinen Strich bezeichnet, dah. τοῖς μὲν λόγοις τοῖς σοῖσιν οὐ τεκμαίρομαι, οὐ μᾶλλον ἢ λευκῷ λίθῳ λευκὴ στάθμη, Soph. frg. 307 ; u. λευκὴ στ. sprichwörtlich von einem Menschen, der sich für Nichts bestimmt entscheidet, keinen eigenen Willen zeigt, ἀτεχνῶς λευκὴ στάθμη εἰμὶ πρὸς τοὺς καλούς, Plat. Charm. 154b. – Das Senkblei, u. bes. das Blei an der Setzwage, VLL – Auch der Strick, mit welchem bei den Volksversammlungen der Raum umgrenzt u. im Theater die Plätze abgeteilt waren ; dah. übh. Abgrenzung, Grenze. – Δοράτων στάθμαι, das untere Ende, DS. 17.35.