ας [ᾰ]
      1 subst. ἡ π. maîtresse, souveraine, en parl. de déesses ou de mortelles : π. θηρῶν, IL. 21, 470, souveraine des bêtes sauvages ; π. βελέων, PD. P. 4, 380, la reine des traits qui percent, en parl. d’Aphrodite ; π. ἐμά, EUR. Ion 703, ma souveraine ; abs. HH. Ven. 24, Cer. 203, etc. ; EUR. I.T. 533, etc. ; au plur. αἱ π. les souveraines, en parl. des Euménides, ORACL. (HDT. 9, 97) ; SOPH. O.C. 84 ; ou de Dèmèter et de Korè, SOPH. O.C. 1050 ; AR. Th. 1149 ; par ext. en parl. de jeunes filles aimées, ANTH. 5, 270 ;
      2 adj. f. auguste, sainte, sacrée, vénérable, ép. des déesses (dans HOM. Hèra, Artémis, Hèbè, Ényo, Circé, Calypso ; dans HÉS. Hèra, Athèna, Téthys, Peithô, etc.) ; en parl. d’une femme âgée, OD. 18, 5 ; p. ext. en parl. de choses personnifiées (la terre, HOM. Ep. 7, 1 ; ESCHL. Ch. 722 ; SOPH. Ph. 395, etc. ; la nuit, EUR. Or. 174 ; la pudeur, EUR. I.A. 821, etc.) ; mais seul. en parl. de choses divines, sel. ARSTT. Rhet. 3, 24 ; postér. p. anal. au voc. masc. πότνιε, ORPH. H. 10, 20 ; 16, 8.

• Sup. ποτνιωτάτη, CLÉOB. (DL. 1, 93).

➳ La 1^re syllabe brève, THCR. Idyl. 15, 14 (cf. δάφνη, τέχνη). Gén. et dat. sg. et dat. pl. sans exemples ; gén. pl. seul. ion. ποτνιέων, HDT. 9, 97.

Étym. indo-europ. *pot-n-ih₂, dame ; cf. sscr. pátnī, maîtresse, déesse, v. πόσις, πότνα.

ἡ, poet. title of honour, used chiefly in addressing females, whether goddesses or women; as Subst., = δέσποινα (cf. Apion ap. Apollon.Soph. Lex.), mistress, queen (v. sub fin.), πότνιαν ἁγνήν h.Cer. 203; mostly c. gen., πότνια θηρῶν (nom.) queen of wild beasts, of Artemis, Il. 21.470; πότνια βελέων Pi. P. 4.213; τὰν ἐρώτων πότνιαν, of Aphrodite, E. Fr. 781.16 (lyr.); π. λαῶν, τοξοφόρων, Arat. 112, Call. Fr. anon. 338; without a gen., π. Αὔως Sappho 153; πότνι’ Ἐρινύς A. Th. 887 (lyr.), Eu. 951 (anap.); πότνιαν ἐξαπαφὼν ἐμάν E. Ion 704 (lyr.); [Ἱστίην] πότνιαν h.Ven. 24; ναὶ τὰν πότνιαν Theoc. 15.14; in voc., ὦ πότνι’ Ἥρα A. Th. 152 (lyr.); ὦ πότνια (sc. Ἀθηναία) Ar. Eq. 1170, al. ; ὦ πότνι’ E. IT 533, Ar. Pax 445; addressed to a mistress, AP 5.269 (Paul. Sil.). in pl. of the Eumenides, ὦ πότνιαι δεινῶπες S. OC 84; τὸ τῶν ποτνιέων ἱρόν Hdt. 9.97; of Demeter and Kore, S. OC 1050 (lyr.), Ar. Th. 1149 (lyr.); θεσμοφόρους ἁγνὰς π. Inscr.Prien. 196.3. as Adj., revered, august, in Hom. of Hebe, Enyo, Calypso, Circe, Il. 4.2, 5.592, Od. 1.14, 8.448; most freq. of Hera, Il. 1.551, al., cf. Sappho Supp. 6.2; in Hes. of Hera, Tethys, and Peitho, Th. 11, 368, Op. 73; Τριτογένεια Id. Th. 926; Νίκη Bacis ap. Hdt. 8.77, cf. B. 11.5; π. μήτηρ Il. 1.357, al., Od. 6.30, al. ; esp. in invocation, π. γῆ Hom. Epigr. 7.1; ὦ π. χθών A. Ch. 722 (anap.), E. Hec. 70 (anap.); μᾶτερ π., addressed to Earth, S. Ph. 395 (lyr.) (also of a bird, Mosch. 4.24); π. νύξ E. Or. 174 (lyr.); ὦ π. λήθη τῶν κακῶν ib. 213; Ἔνοσι π. Id. Ba. 585 (lyr.); ὦ μεγάλα Θέμι καὶ π. Ἄρτεμι Id. Med. 160 (anap.); ὦ π. αἰδώς Id. IA 821; ὦ π. μοῖρα καὶ τύχη ib. 1136; the phrase π. συκῆ is used by Arist. Rh. 1408a16 as a parody of Cleophon΄s style. — Mostly used in voc. [The first syll. is short in A. Th. 152, Ch. 722, E. Med. 160, Ion 873, al., Theoc. l.c., but elsewh. long, cf. πότμος ; the final syll. always short in nom., voc., and acc. sg.]

ἡ, weiblicher Ehrentitel, bes. in Anreden oder Anrufungen an Göttinnen und sterbliche Frauen ; substantivisch, Herrin, Gebieterin (vgl. πόσις, δεσπότης, wie es Apion auch erklärte, δέσποινα, verwandt mit potis, potens); Ἄρτεμις πότνια θηρῶν, Beherrscherin des Wildes, Il. 21.470 ; βελέων, Pind. P. 4.213, von der Aphrodite ; πότνια λαῶν, γυναικῶν u. dgl., Arat. 112 ; auch πότνια ἐμά, meine Gebieterin, Eur. Ion 704 ; – häufiger adjektivisch ; Hom. u. Hes.; stetes Beiwort der Hera, die erhabene, ehrwürdige Herrin ; u. so Aesch. Spt. 137 ; auch Ἥβη, Il. 4.2 ; Ἐνυώ, 5.592 ; Κίρκη, Καλυψώ, Od. 1.14, 8.448 u. sonst ; u. sehr gewöhnlich πότνια μήτηρ, die ehrwürdige Frau Mutter ; Hes. stets Beiwort einer Göttin, der Hera, Athene, Tethys u. Peitho ; Ἀγλαΐα, Pind. Ol. 14.13 ; μοῖσα, N. 3.1 ; Ὥρα, 8.1 ; Λιβύα, P. 9.55 ; Ἐρινύς, Aesch. Eum. 911, u. öfter ; ὦ πότνια χθὼν καὶ πότνι' ἀκτὴ χώματος, Ch. 711, wie πότνια μᾶτερ, von der Mutter Erde, Soph. Phil. 394 ; auch die Furien heißen ὦ πότνιαι δεινῶπες, O.C. 84 ; u. Demeter u. Kora, 1053 ; πότνι' Ἀρά, El. 111 ; πότνια νύξ, Eur. Or. 174 ; Ἠλέκτρα, 851 ; Ἄρτεμις, Med. 160 ; αἰδώς, I.A. 821 ; auch πότνια τύχη, 1136, u. λίμνης Τριτωνιάδος πότνιαν ἀκτήν, Ion 873 ; Ar. oft, vgl. Eq. 1166, Pax 437, 512, Ran. 337 ; Nike, Orak. des Bakis bei Her. 8.77, bei dem Πότνιαι, gen. Ποτνιέων, 9.97, euphemistische Benennung der Eumeniden ist ; häufiger werden unter Πότνιαι Demeter u. Kora verstanden, Reisig Enarr. Soph. O.C. 1045. – Der superl. ποτνιωτάτη steht als Beiwort der Stadt Lindos in einem Briefe des Kleobulus bei DL. 1.93. – Ein mascul. πότνιος scheint es nie gegeben zu haben ; die VLL erkl. πότνα, δέσποινα, πότνια, σεμνή, ἔντιμος.