*πτύξ (ἡ) seul. aux cas suiv. : gén. πτυχός, dat. πτυχί, acc. rare πτύχα ; plur. régul., sauf au dat. (on emploie πτυχαῖς de πτυχή) ce qui se plie :
      1 pli d’une étoffe, HH. Cer. 176 ; SOPH. fr. 437 Dind. ; EUR. Suppl. 979, etc. ;
      2 cuir ou lame de métal recouvrant un bouclier, IL. 7, 247 ; 18, 481 ; 20, 269 ; HÉS. Sc. 143 ;
      3 tablette ou feuillet pour écrire, ESCHL. Suppl. 947 ; SOPH. fr. 150 Dind. ; EUR. I.A. 98 ;
      4 repli ou anfractuosité d’une montagne, IL. 20, 22 ; HH. Ap. 269, Merc. 555 ; d’ord. au plur. IL. 11, 77 ; OD. 19, 432 ; PD. P. 6, 18, etc. ; SOPH. O.R. 1026 ; EUR. Suppl. 757, etc. ; p. ext. au pl. replis, profondeur du ciel, EUR. Or. 1631, Ph. 84, etc. ; fig. πτύχα ὕμνων, PD. O. 1, 170, inflexions ou modulations de la pensée du poète.

➳ πτυχός et πτυχί seuls cas du sg. usités dans HOM., HÉS., A.RH. ; acc. πτύχα, seul. EUR. Suppl. 969.

Étym. πτύσσω.

ἡ (nom. only Gramm., Hdn. Gr. 1.396, Hsch.), dat. πτυχί Il. 20.22; pl. πτύχες, πτύχας, 7.247, al., Hes. Sc. 143, etc. ; after Hom. πτυχή, ῆς, which prevails in Pi. (v. infr. II) and Trag. ; the metre requires acc. sg. πτύχα in E. Supp. 979 (lyr.), but acc. pl. πτυχάς in S. Fr. 144; in other places either πτύχας or πτυχάς will suit the metre; — poet. word, layer, plate, mostly in pl., σάκεος πτύχες plates of metal or leather, in strong shields, Il. 18.481, cf. 7.247, 20.269, Hes. Sc. 143.
fold (i.e.
folded piece) of a garment, in pl., first in h.Cer. 176, then in S. Fr. 494, E. Supp. 979 (lyr.); of the entrails, κατὰ σπλάγχνων πτυχάς ib. 212; εἰς τὰς πτυχάς Arist. HA 549a17; coats of the stomach, Gal. 2.556; layers of muscles, Id. 18(2).944. writing tablets, ἐν πτυχαῖς βίβλων κατεσφραγισμένα A. Supp. 947; γραμμάτων πτυχὰς ἔχων S. Fr. 144; ἐν δέλτου πτυχαῖς E. IA 98, cf. IG 9(1).880.10 (Corc.). in hilly country, folds, glens, κατὰ πτύχας Οὐλύμποιο Il. 11.77; πτύχες ἠνεμόεσσαι (from the wind that rushes down narrow mountain-clefts), Od. 19.432; also in sg., πτυχὶ Οὐλύμποιο, Παρνησοῖο, Il. 20.22, h.Ap. 269, h.Merc. 555; πτυχαὶ Κρισαῖαι, Πίνδου, Πέλοπος, Pi. P. 6.18, 9.15, N. 2.21; ἐν Κιθαιρῶνος πτυχαῖς S. OT 1026, cf. E. Supp. 757, Ba. 62, Andr. 1277; Αὐλίδος κατὰ πτυχάς Id. IT 1082, cf. 9; also of the sky, πτυχαὶ αἰθέρος, οὐρανοῦ, Id. Or. 1631, Hel. 44, Ph. 84; sg., μέχρις οὐρανοῦ πτυχός Ezek. Exag. 69. metaph, ὕμνων πτυχαί folds of song, i.e. sinuous songs, Pi. O. 1.105. acc. pl. πτυχάς or πτύχας leaves of a folding door, metaph, ὁ κλείσας οὐρανοῦ δισσὰς π. PMagPar. 1.190; nom. πτύχες, = θύραι, σανίδες, Poll. 10.24. πτυχή, ἡ, the part of a ship on which her name was inscribed, Sch. A.R. 1.1089; cf. πτυχίς.

ἡ, πτυχός, u. nachhom. Form πτυχή, alles mehrfaltig über einander Gelegte ; gew. im plur., Falte, Schicht, Lage, Tafel, insofern mehrere über einander liegen ; πέντε δ' ἄρ' αὐτοῦ ἔσαν σάκεος πτύχες, Il. 18.481, vgl. 7.247, Lagen des Schildes von Metall od. Leder, bei starken Schilden bis fünf od. sechs übereinandergelegt, vgl. 20.269 ; Hes. Sc. 143. – Von Kleiderfalten, H.h. Cer. 176 ; εἵματος διὰ πτυχῶν, Soph. frg. 437 ; δάκρυσι νοτερὰν πέπλων πτύχα τέγξω, Eur. Suppl. 979 ; ἡ δ' ἐκραγέντων χλανιδίων ὑπὸ πτύχας ἔφαινε μηρόν, Chairemon bei Ath. XIII.608e ; ἐν πτυχαῖς βίβλων, Aesch. Suppl. 925, wie γραμμάτων πτυχὰς ἔχων, Soph. frg. 150 ; δέλτου, Eur. I.A. 98 ; vgl. πτυκτός. – Nach Poll. auch αἱ θύραι καὶ σανίδες. – Von Tiefen eines Gebirges, Schluchten, Täler, Windungen u. Krümmungen, κατὰ πτύχας Οὐλύμποιο, Il. 11.77, wie h.Merc. 326 ; τάχα δ' ἵκανον πτύχας ἠνεμοέσσας, die windigen, stürmischen Schluchten des hohen Gebirges, Od. 19.432 ; auch im sing., Il. 20.22 ; h.Apoll. 269, h.Merc. 555 ; so bei Pind. Κρισαίαισιν ἐν πτυχαῖς, P. 6.18 ; Πίνδου, 9.15 (s. πτυχή); ναπαίαις ἐν Κιθαιρῶνος πτυχαῖς, Soph. O.R. 1026 ; εἶμι Πηλίου πτύχας, Eur. Andr. 1278, u. öfter, der auch sagt ὦ φαεινὰς οὐρανοῦ ναίων πτύχας, Phoen. 84, πρὸς αἰθέρος πτύχας, Hel. 611, vgl. Or. 1631 ; κατὰ σπλάγχνων πτύχας, Suppl. 212 ; ἢ γῆς ἢ πόντου ἐν πτυχαῖς, Plat. Ep. II.312d. – Nach Schol. Ap.Rh. 1.1089 ist πτυχή am Schiffe ὅπου τὸ τῆς νεὼς ἐπιγράφεται ὄνομα, also eine Tafel mit dem Namen des Schiffes ; nach Poll. 1.86 auch πτυχίς.