ποδός, dat. pl. ποσί (ὁ) :
   I pied (de l’homme et des animaux) :
      1 propr. le pied, càd. la partie inférieure de la jambe, IL. 11, 377 ; HDT. 9, 37, etc. ; au plur. IL. 17, 386, etc. τέγγειν πόδα ou πόδας, mouiller le pied, càd. toucher l’eau, la mer avec les pieds, PLAT. Leg. 866 c ; d’où mettre le pied à l’eau en quittant le rivage pour s’embarquer, EUR. I.T. 1380 ; ἐς πόδας ἐκ κεφαλῆς, IL. 18, 353 ; 23, 169 ; ἀπὸ τᾶς κεφαλᾶς ποτὶ τὼ πόδε, THCR. Idyl. 20, 12, de la tête aux pieds ; ἐκ κεφαλῆς ἐς πόδας ἄκρους, IL. 16, 640, de la tête au bout des pieds ; ἐκ τῶν ποδῶν ἐς τὴν κεφαλήν, AR. Pl. 650, des pieds à la tête ; fig. càd. du commencement jusqu’à la fin ; ἐς κορυφὴν ἐκ ποδός, ANTH. 7, 388, des pieds à la tête ; ἐκ τριχὸς ἄχρι ποδῶν, ANTH. 5, 194, des cheveux, càd. de la tête aux pieds ; particul. avec idée de vitesse : πόδεσσι νικᾶν, IL. 20, 410 ; OD. 13, 261 ; ou ποσσὶ κρατεῖν, PD. N. 3, 89, vaincre à la course ; ὡς ἔχει ποδῶν, PLAT. Gorg. 507 d ; ellipt. ὅπως ποδῶν, ESCHL. Suppl. 837 ; ᾗ ποδῶν ἔχουσιν, EL. V.H. 1, 11 ; ou ὡς ποδῶν εἶχον τάχιστα, HDT. 6, 116, de toute la vitesse de ses pieds, de leurs pieds ; ποσσὶν ἀμφοτέροισιν, IL. 13, 78 ; ἀμφοῖν ποδοῖν, AR. Av. 35 ; ou ἐκ δυοῖν ποδοῖν, ARSTD. t. 1, 117, (aller, fuir, etc.) de ses deux pieds, càd. de toute sa vitesse ; βοηθεῖν καὶ χειρὶ καὶ ποδί, ESCHN. 69, 9, porter secours des pieds et des mains, càd. de tout son pouvoir ; ou ὅλῳ ποδί, ARSTT. H.A. 1, 15, de tout son pied, càd. de toute sa force ; οὐ τὸν ἕτερον πόδα προϐαίνειν, AR. Eccl. 161 ; LUC. H. conscr. 29, etc. ne pas avancer un pied, càd. n’avancer à rien ; p. ext. πούς τινος, EUR. Hipp. 661, etc. le pied d’une personne, pour cette personne même. — Ce mot entre dans un grand nombre de locutions : τὰ πρὸ τῶν ποδῶν, XÉN. Lac. 3, 4, etc. ; ou πρὸ ποδῶν, PLAT. Rsp. 432 d ; τὰ πρὸς ποσίν, SOPH. O.R. 130 ; τὰ πρὸ τοῖν ποδοῖν, LUC. Bis acc. 34, ce qui est devant les pieds, càd. à proximité, présent ; ὁ ἐν ποσί, HDT. 3, 79, le premier venu ; τὰ ἐν ποσί, les choses présentes, LUC. Nigr. 7, etc. cf. SOPH. Ant. 1327 ; ou les choses ordinaires, habituelles, PLAT. Theæt. 175 b ; τὰ παρὰ πόδα, SOPH. Ph. 838 ; ou τὰ παρὰ πόδας, PLAT. Theæt. 174 a ; LUC. Cal. 1, ce qu’on a devant soi, ce qu’on rencontre devant soi, p. ext. les choses ordinaires, communes ou faciles ; d’où sans art. παρὰ πόδα, PLAT. Soph. 242 a, sur le moment ; παρὰ πόδας, tout de suite après, POL. 1, 35, 3, etc. ; ou au moment même, POL. 6, 9, 2 ; ou à portée, LUC. H. conscr. 13 ; παρὰ ποδός, poét. πὰρ ποδός, à partir du pied, càd. devant le pied, à notre portée, en notre pouvoir, PD. P. 3, 108, etc. ; p. suite, sans réflexion, THGN. 282 ; πὰρ ποδί, PD. O. 1, 118 ; devant le pied, devant les pieds, càd. aussitôt ; ἐκ ποδὸς ἕπεσθαι, POL. 3, 68, 1, etc. ; ou ἀκολουθεῖν, DH. 2, 33, etc. suivre pas à pas, marcher du même pas ; ἐκ. ποδῶν, HDT. 6, 35 ; ATT. c. ἐκποδών ; ἐπὶ πόδα, XÉN. Cyr. 3, 3, 69 ; 7, 1, 34 ; 7, 5, 6, etc. ; ARR. An. 5, 17, 7 ; ou ἐπὶ πόδας, LUC. Pisc. 12, à reculons, en arrière ; κατὰ πόδα, ou κατὰ πόδας, HDT. 5, 98 ; 9, 89 ; THC. 3, 98 ; 4, 126, etc. ; XÉN. Hell. 2, 1, 20 ; PLAT. Soph. 243 d, etc. pied à pied, pas à pas, en suivant de très près, càd. tout de suite, sans retard (ttef. κατὰ πόδας, en courant, grâce à la vitesse, XÉN. Cyr. 1, 6, 40 ; Mem. 2, 6, 9, etc.) ; τῇ κατὰ πόδας ἡμέρᾳ, POL. 1, 12, 1, le jour qui suivit immédiatement ; avec un gén. : κατὰ πόδας τῆς ἐκκλησίας, POL. 3, 45, 5, aussitôt après l’assemblée ; περὶ πόδα, LUC. H. conscr. 14, etc. autour du pied, càd. de manière à bien chausser ; ἔστι μοι τὸ χρῆμα περὶ πόδα, PLAT. COM. 2-2, 687 Mein., l’affaire me chausse, càd. me va, me convient parfaitement ; τινὸς ἔξω πόδα ἔχειν, ESCHL. Pr. 263, ou κομίζειν, ESCHL. Ch. 697, avoir ou porter le pied hors de qqe ch., càd. être débarrassé, délivré de qqe ch., être hors de qqe ch. ; τινὸς ἐκτὸς πόδα ἔχειν, SOPH. Ph. 1260, m. sign. ; ποσσὶ καταστείϐειν, SAPPH. fr. 94 Bgk ; ποδὶ ἐπεμϐῆναι, SOPH. El. 456 ; ὑπὸ πόδας τίθεσθαι, acc. PLUT. M. 1097 c, Æmil. 27, mettre sous son pied, fouler aux pieds, mépriser ;
      2 p. ext. jambe, p. opp. à χείρ, bras, OD. 17, 479 ; λαϐεῖν ποδός, OD. 18, 100, saisir par la jambe ; ἔχειν ποδός, IL. 16, 762, tenir par la jambe ; au plur. IL. 23, 772, etc. ; OD. 4, 149, etc. ; de même, p. anal. π. ξύλινος, HDT. 9, 37, jambe de bois ;
   II p. anal. :
      1 au pl. serres des oiseaux de proie, OD. 15, 526 ;
      2 au pl. tentacules du poulpe, HÉS. O. 522 ;
      3 pied d’un siège, d’une table, etc. XÉN. Cyr. 8, 8, 16 ; AR. fr. 447, etc. ; en parl. des deux traits inférieurs de l’Ω, CALLIAS (ATH. 454 a) ;
      4 pied d’une montagne (cf. lat. radices montis), IL. 2, 824 ; 20, 59 ; PD. N. 4, 88 ; P. 11, 54, etc. ;
      5 t. de mar. bouline, cordage pour la manœuvre des voiles, EUR. I.T. 1135 ; AR. Eq. 436 ; A.RH. 2, 931 ; Q. SM. 9, 438 ; ou sel. qqes-uns, gouvernail d’un navire, OD. 13, 22 ;
      6 pied d’un vers, AR. Ran. 1322 ; PLAT. Rsp. 400 a ; GRAMM. etc. ;
      7 pied, mesure de longueur de 4 palmes ou 16 doigts 11 pouces 8 lignes ⁷⁄₁₀ ou, sel. Boeckh, 9 lignes ¹¹⁄₂₅, HDT. 2, 149 ; d’où proverb. : ὑπὲρ τὸν πόδα, LUC. Im. 18, au delà du pied, càd. de la mesure ;
      8 son ou cri lancé de toute la force des poumons, en parl. de la flûte, de la trompette ou de la voix (p.-ê. son qui part du fond de la poitrine, p. opp. au son émis du bout des lèvres) GAL. 5, 394, etc.

➳ Acc. sg. ποῦν, ES. 155 de Furia ; dat. pl. poét. πόδεσι, SOPH. (Cram. t. 4, p. 183) ; épq. et lyr. ποσσί, IL. 8, 443 ; CRAT. (POLL. 7, 171) et πόδεσσι, IL. 16, 809 ; 20, 410 ; OD. 13, 261, etc. ; Q. SM. 9, 438 ; gén. dat. duel homér. ποδοῖϊν, IL. 18, 537. Dor. nomin. πός, POÈT. (EM. 635, 22) etc. conservé dans les compos. ἀρτίπος, πώλυπος, etc.

Étym. indo-europ. *pod-, pied ; cf. πέδον, πεδίον, πέζα, πεζός, etc. ; lat. pēs, th. ped- ; sscr. pā́t, acc. pā́dam, gén. padás.

ὁ, ποδός, ποδί, πόδα (not ποῦν, Thom.Mag. p. 257 R.); dat. pl. ποσί, Ep. and Lyr. ποσσί (also Cratin. 100 (lyr.)), πόδεσσι, once πόδεσι S. Fr. 240 (lyr.); gen. and dat. dual ποδοῖν, Ep. ποδοῖιν Il. 18.537; — Dor. nom. πός (cf. ἀρτίπος, πούλυπος, etc.) Lyr.Adesp. 72, but πούς Tab.Heracl. 2.34 (perh. Hellenistic); πῶς· πός, ὑπὸ Δωριέων, Hsch. (fort. πός· πούς, ὑ. Δ.); Lacon. πόρ, Id. (on the accent v. Hdn. Gr. 2.921, A.D. Adv. 134.24) : — foot, both of men and beasts, Il. 7.212, 8.339 (both pl.), etc. ; in pl., also, a bird΄s talons, Od. 15.526; arms or feelers of a polypus, Hes. Op. 524; properly the foot from the ankle down wards, Il. 17.386; ταρσὸς ποδός 11.377, 388; ξύλινος π., of an artificial foot, Hdt. 9.37; but also of the leg with the foot, as χείρ for the arm and hand, Il. 23.772, Od. 4.149, Luc. Alex. 59.
foot as that with which one runs, πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς Il. 1.215, al. ; or walks, τῷ δ’ ὑπὸ ποσσὶ μέγας πελεμίζετ’ Ὄλυμπος 8.443; freq. with reference to swiftness, περιγιγνόμεθ’ ἄλλων πύξ τε… ἠδὲ πόδεσσιν Od. 8.103; ποσὶν ἐρίζειν to race on foot, Il. 13.325, cf. 23.792; πόδεσσι πάντας ἐνίκα 20.410, cf. Od. 13.261; ἀέθλια ποσσὶν ἄροντο Il. 9.124, etc. ; ποδῶν τιμά, αἴγλα, ἀρετά, ὁρμά, Pi. O. 12.15, 13.36, P. 10.23, B. 9.20; ἅμιλλαν ἐπόνει ποδοῖν E. IA 213 (lyr.); the dat. ποσί (< ποσσί, πόδεσσι) is added to many Verbs denoting motion, π. βήσετο, παρέδραμον, Il. 8.389, 23.636; π. θέειν, πηδᾶν, σκαίρειν, πλίσσεσθαι, ib. 622, 21.269, 18.572, Od. 6.318; ὀρχεῖσθαι Hes. Th. 3; ἔρχεσθαι Od. 6.39; πάρος ποσὶν οὖδας ἱκέσθαι 8.376; νέρθε δὲ ποσσὶν ἤϊε μακρὰ βιβάς Il. 7.212; also emphatically with Verbs denoting to trample or tread upon, πόσσι καταστείβοισι Sappho 94; ἐπεμβῆναι ποδί S. El. 456; πόδα βαίνειν, v. βαίνω A. 11.4; πόδα τιθέναι to journey, Ar. Th. 1100; metaph, νόστιμον ναῦς ἐκίνησεν πόδα started on its homeward way, E. Hec. 940 (lyr.); νεῶν λῦσαι ποθοῦσιν οἴκαδ’… πόδα ib. 1020; χειρῶν ἔκβαλλον ὀρείους πόδας ναός, i.e. oars, Tim. Pers. 102; φωνὴ τῶν π. τοῦ ὑετοῦ sound of the pattering of rain, LXX 3 Ki. 18.41. as a point of measurement, ἐς πόδας ἐκ κεφαλῆς from head to foot, Il. 18.353; ἐκ κεφαλῆς ἐς πόδας ἄκρους 16.640; and reversely, ἐκ ποδῶν δ’ ἄνω… εἰς ἄκρον κάρα A. Fr. 169; ἐκ τῶν ποδῶν ἐς τὴν κεφαλήν σοι Ar. Pl. 650; also ἐκ τριχὸς ἄχρι ποδῶν AP 5.193 (Posidipp. or Asclep.); ἐς κορυφὰν ἐκ ποδός ib. 7.388 (Bianor). πρόσθε ποδός or ποδῶν, προπάροιθε ποδῶν, just before one, Il. 23.877, 21.601, 13.205; τὸ πρὸ ποδὸς… χρῆμα Pi. I. 8 (7).13; αὐτὰ τὰ πρὸ τῶν ποδῶν ὁρᾶν X. Lac. 3.4, cf. An. 4.6.12, Pl. R. 432d. παρά or πὰρ ποδός off-hand, at once, ἀνελέσθαι πὰρ ποδός Thgn. 282; γνόντα τὸ πὰρ ποδός Pi. P. 3.60, cf. 10.62; πὰρ ποδί close at hand, Id. O. 1.74; but παραὶ ποσὶ κάππεσε θυμός sank to their feet, Il. 15.280; παρὰ πόδα in a moment, S. Ph. 838 (lyr.), Pl. Sph. 242a; close behind, Νέμεσις δέ γε πὰρ πόδας (leg. πόδα) βαίνει prov. ap. Suid. ; also παρὰ πόδας immediately afterwards Plb. 1.35.3, 5.26.13, Gal. 5.272; παρὰ π. οἱ ἔλεγχοι Luc. Hist. Conscr. 13, cf. Aristid. 2.115 J. ; τὰ ἔμπροσθεν αὐτοῦ καὶ παρὰ πόδας at his very feet, Pl. Tht. 174a; περὶ τῶν παρὰ πόδας καὶ τῶν ἐν ὀφθαλμοῖς ib. c; τὸ πλησίον καὶ παρὰ π. Luc. Cal. 1. ἐν ποσί in one΄s way, close at hand, τὸν ἐν π. γινόμενον Hdt. 3.79, cf. Pi. P. 8.32; τἀν ποσὶν κακά S. Ant. 1327, cf. E. Andr. 397; τοὐν ποσὶν κακόν Id. Alc. 739; τὴν ἐν ποσὶ [κώμην] αἱρεῖν Th. 3.97; τὰ ἐν ποσὶν ἀγνοεῖν everyday matters, Pl. Tht. 175b, cf. Arist. Pol. 1263a18, etc. τὸ πρὸς ποσί, = τὸ ἐν ποσί, S. OT 130. all these phrases are opp. ἐκ ποδῶν out of the way, far off, written ἐκποδών Hdt. 6.35, etc. ; also, βίαια πάντ’ ἐκ ποδὸς ἐρύσαις Pi. N. 7.67. to denote close pursuit, ἐκ ποδὸς ἕπεσθαι follow in the track, i.e.
close behind, Plb. 3.68.1, cf. D.S. 20.57, D.H. 2.33, etc. ; ἐκ ποδῶν διώξαντες Plu. Pel. 11. in earlier writers κατὰ πόδας on the heels of a person, Hdt. 5.98, Th. 3.98, 8.17, X. HG 2.1.20, LXX Ge. 49.19 (also κατὰ πόδα ὑπολαβεῖν on the moment, Pl. Sph. 243d); ἡ κατὰ πόδας ἡμέρα the very next day, Plb. 1.12.1 (but κατὰ πόδας αἱρεῖν catch it running, X. Cyr. 1.6.40, cf. Mem. 2.6.9); c. gen. pers., κατὰ πόδας τινὸς ἐλαύνειν, ἰέναι, march, come close at his heels, on his track, Hdt. 9.89, Th. 5.64; τῇ κατὰ π. ἡμέρᾳ τῆς ἐκκλησίας on the day immediately after it, Plb. 3.45.5; κατὰ π. τῆς μάχης Aristid. 1.157J., etc. various phrases; ἀνὰ πόδα backwards, Hsch. ἐπὶ πόδα backwards facing the enemy, ἐπὶ π. ἀναχωρεῖν, ἀνάγειν, ἀναχάζεσθαι, to retire without turning to fly, leisurely, X. An. 5.2.32, Cyr. 3.3.69, 7.1.34, etc. ; also ἐπὶ πόδας Luc. Pisc. 12; but γίνεται ἡ ἔξοδος οἷον ἐπὶ πόδας the offspring is as it were born feetforemost, Arist. GA 752b14. περὶ πόδα, properly of a shoe, round the foot, i.e.
fitting exactly, ὡς ἔστι μοι τὸ χρῆμα τοῦτο περὶ πόδα Pl.Com. 197, cf. 129; c. dat., ὁρᾷς ὡς ἐμμελὴς ἡ ἀρχὴ καὶ περὶ πόδα τῇ ἱστορίᾳ Luc. Hist. Conscr. 14, cf. Ind. 10, Pseudol. 23. ὡς ποδῶν ἔχει as he is off for feet, i.e. as quick as he can, ὡς ποδῶν εἶχον [τάχιστα] ἐβοήθεον Hdt. 6.116; ἐδίωκον ὡς ποδῶν ἕκαστος εἶχον Id. 9.59; φευκτέον ὡς ἔχει ποδῶν ἕκαστος Pl. Grg. 507d; so, σοῦσθε… ὅπως ποδῶν <ἔχετε> A. Supp. 837 (lyr.). ἔξω τινὸς πόδα ἔχειν keep one΄s foot out of a thing, i.e. be clear of it, ἔξω κομίζων πηλοῦ πόδα Id. Ch. 697; πημάτων ἔξω πόδα ἔχει Id. Pr. 265; ἐκτὸς κλαυμάτων S. Ph. 1260; ἔξω πραγμάτων E. Heracl. 109; without a gen., ἐκτὸς ἔχειν πόδα Pi. P. 4.289; opp. εἰς ἄντλον ἐμβήσῃ πόδα E. Heracl. 168; ἐν τούτῳ πεδίλῳ… πόδ’ ἔχων Pi. O. 6.8. ἀμφοῖν ποδοῖν, etc., to denote energetic action, Ar. Av. 35, cf. Il. 13.78; συνέχευε ποσὶν καὶ χερσὶν 15.364; χερσίν τε ποσίν τε καὶ σθένει 20.360; τιμωρήσειν χειρὶ καὶ ποδὶ καὶ πάσῃ δυνάμει Aeschin. 2.115, cf. 3.109; τερπωλῆς ἐπέβημεν ὅλῳ ποδί with all the foot, i.e.
entirely, A.R. 4.1166, cf. D.Chr. 13.19 (prob.); καταφεύγειν ἐπὶ τὴν πόλιν ὥσπερ ἐκ δυοῖν ποδοῖν Aristid. 1.117J. ; opp. οὐκ ἂν προβαίην τὸν πόδα τὸν ἕτερον Ar. Ec. 161; οὐκ ἂν ἔφασκεν ἐξελθεῖν οὐδὲ τὸν ἕτερον πόδα Din. 1.82. τὴν ὑπὸ πόδα [κατάστασιν] just below them, Plb. 2.68.9; ὑπὸ πόδας τίθεσθαι trample under foot, scorn, Plu. 2.1097c; οἱ ὑπὸ πόδα those next below them (in rank), Onos. 25.2; ὑπὸ πόδα χωρεῖν recede, decline, of strength, Ath. Med. ap. Orib. inc. 21.16. for ὀρθῷ ποδί, v. ὀρθός II. 1. ἁλιεῖς ἀπὸ ποδός prob. fishermen who fish from the land, not from boats, BGU 221.5 (i1/iii AD); ποτίσαι ἀπὸ ποδός perh. irrigate by the feet (of oxen turning the irrigation-wheel), PRyl. 157.21 (ii AD); τόπον… ἀπὸ ποδὸς ἐξηρτισμένον dub.sens. in POsl. 55.11 (ii/iii AD). ἀγγεῖον… τρήματα ἐκ τῶν ὑπὸ ποδὸς ἔχον round the bottom, Dsc. 2.72. πούς τινος, as periphr. for a person as coming, etc., σὺν πατρὸς μολὼν ποδί, i.e. σὺν πατρί, E. Hipp. 661; παρθένου δέχου πόδα Id. Or. 1217, cf. Hec. 977, HF 336; χρόνου πόδα Id. Ba. 889 (lyr.), Ar. Ra. 100; also ἐξ ἑνὸς ποδός, i.e. μόνος ὤν, S. Ph. 91; οἱ δ’ ἀφ’ ἡσύχου π., i.e. οἱ ἡσύχως ζῶντες, E. Med. 217. metaph, of things, foot, lowest part, esp.
foot of a hill, Il. 2.824, 20.59 (pl.), Pi. P. 11.36, etc. ; of a table, couch, etc., Ar. Fr. 530, X. Cyr. 8.8.16, etc. ; cf. πέζα· of the side strokes at the foot of the letter Ω, Callias ap. Ath. 10.454a; = ποδεών II. 1, ἀσκοῦ… λῦσαι π. E. Med. 679. in a ship, πόδες are the two lower corners of the sail, or the ropes fastened therelo, by which the sails are tightened or slackened, sheets (cf. ποδεών II. 4), Od. 5.260; χαλᾶν πόδα ease off the sheet, as is done when a squall is coming, E. Or. 707; τοῦ ποδὸς παρίει let go hold of it, Ar. Eq. 436; ἐκδοῦναι ὀλίγον τοῦ ποδός Luc. Cont. 3; ἐκπετάσουσι πόδα ναός (with reference to the sail), E. IT 1135 (lyr.); opp. τεῖναι πόδα haul it tight, S. Ant. 715; ναῦς ἐνταθεῖσα ποδί a ship with her sheet close hauled, E. Or. 706; κὰδ’ δ’… λαῖφος ἐρυσσάμενοι τανύοντο ἐς πόδας ἀμφοτέρους A.R. 2.932; ἱστία… ἐτάνυσσαν ὑπ’ ἀμφοτέροισι πόδεσσι Q.S. 9.438. perh. of the rudder or steering-paddle, αἰεὶ γὰρ πόδα νηὸς ἐνώμων Od. 10.32 (cf. Sch. ad loc.); πὰρ ποδὶ ναός Pi. N. 6.55.
a foot, as a measure of length, = 4 palms (< παλασταί) or 6 fingers, Hdt. 2.149, Pl. Men. 82c, etc.
foot in Prosody, Ar. Ra. 1323 (lyr.), Pl. R. 400a, Aristox. Harm. p. 34 M., Heph. 3.1, etc. ; so of a metrical phrase or passage, ἔκμετρα καὶ ὑπὲρ τὸν π. Luc. Pr. Im. 18; of a long passage declaimed in one breath, κήρυκες ὅταν τὸν καλούμενον πόδα μέλλωσιν ἐρεῖν Gal. 4.459, cf. Luc. Demon. 65, Poll. 4.91.
boundary stone, Is. Fr. 27. (Cf. Lat. pes, Goth. fotus, etc. ΄foot΄; related to πέδον as noted by Arist. IA 706a33.)

ὁ, ποδός, dat. plur. ποσί, ep. ποσσί u. πόδεσσι, der Fuß, sowohl von Menschen als von Tieren, Hom. u. Folgde ; λαβὼν ποδός, ἕλκε ποδός, ἔχεν ποδός, am Fuß, Il. 10.490, 11.258, 16.763 ; βάλεν ταρσὸν ποδός, 11.377 ; λὰξ ποδί, öfter ; ἐρίγδουποι πόδες ἵππων, 11.152, u. sonst ; bei Hom. u. Att. nicht selten ποδί, ποσὶ στῆναι, βῆναι, ἱκέσθαι, ἐλθεῖν, δραμεῖν, πηδᾷν u. dgl., wo es uns pleonastisch erscheint, aber sinnlich anschaulicher ist. – Auch die Krallen des Raubvogels, Od. 15.526 ; die Arme oder Fänger des Polypen, Hes. O. 526. – Il. 17.386 steht γούνατά τε κνῆμαί τε πόδες θ' ὑπένερθεν, also der untere Teil des Beines, vom Knöchel abwärts ; aber auch überh. das ganze Bein ; oft χεῖρες καὶ πόδες, πόδας καὶ χεῖρας ὕπερθεν verbunden ; der vom Leibe getrennte, abgehauene Fuß, Od. 20.299, 22.290 ; ξύλινος πούς, ein hölzerner, Stelzfuß, Her. 9.37 ; ἐς πόδας ἐκ κεφαλῆς, vom Kopf bis zu den Füßen, Bezeichnung der ganzen Leibeslänge, Il. 18.353, 23.169 ; auch ἐκ κεφαλῆς ἐς πόδας ἄκρους, 16.640 ; danach komisch τὰ πράγματα ἐκ τῶν ποδῶν ἐς τὴν κεφαλήν σοι πάντ' ἐρῶ, Ar. Plut. 649. – Auch Fußtritt, Gang, τῷ δ' ὑπὸ ποσσὶ μέγας πελεμίζετ' Ὄλυμπος, unter seinen Füßen, seinen Tritten, Il. 8.443, vgl. 13.19, 14.285 ; bes. Lauf, Wettlauf, οἱ ἀέθλια ποσσὶν ἄροντο, sie erlangten Kampfpreise mit den Füßen, d.i. im Wettlauf, Il. 9.124, 266, 22.160, Od. 8.103, 206, 353. Daher ποσὶν ἐρίζειν, mit den Füßen wetteifern, Wettlauf halten, Il. 13.325, 23.792, ποσὶ νικᾷν, mit den Füßen, im Wettlaufe siegen, 20.410, Od. 13.261 ; so τιμὰ ποδῶν Pind. Ol. 12.15 ; αἴγλα ποδῶν, 13.36 ; ἀρετά, P. 10.23 ; ποσσὶ κράτεσκε, N. 3.52 ; ἔλαβε ποσίν, holte ein, 3.81, u. öfter ; ποδοῖν κλοπὰν ἀρέσθαι, heimlich entfliehen, Soph. Aj. 243 ; σύντεινε ποδὸς ὁρμάν, Eur. El. 112 ; ἅμιλλαν ἐπόνει ποδοῖν, I.A. 213 ; πόδα τιθέναι, gehen, Ar. Th. 1100. – Das Zunächstvorliegende wird oft bezeichnet als πρόσθεν ποδός oder ποδῶν, προπάροιθε ποδῶν, was vor den Füßen ist ; παρὰ ποδός, sogleich, Theogn. 282 ; πρὸ ποδός, das Gegenwärtige, dem Raum u. der Zeit nach, Pind. I. 7.13 ; auch τὸ πὰρ ποδός, P. 3.60 ; φροντίδα τὰν πὰρ ποδός, 10.62 ; πὰρ ποδὶ σχεδόν, Ol. 1.74. Anders ist παραὶ ποσὶν ἔκπεσε θυμός, vor die Füße entfiel ihnen der Mut, Il. 15.280. – Πημάτων ἔξω πόδα ἔχειν, Aesch. Prom. 263, wie ἔξω κομίζων ὀλεθρίου πηλοῦ πόδα, Ch. 686, vgl. Eur. Bacch. 110, d.i. entronnen sein, wie ἐκτὸς κλαυμάτων Soph. Phil. 1260 ; – βράχιστα γὰρ κράτιστα τἀν ποσὶν κακά, Ant. 1309, wie ἡ Σφὶγξ τὸ πρὸς ποσὶ σκοπεῖν μεθέντας ἡμᾶς τἀφανῆ προσήγετο, O.R. 130 ; τοὐν ποσὶν οἰστέον κακόν, Eur. Alc. 742 ; τὰ ἐν ποσὶν ἀγνοῶν, Plat. Theaet. 175b ; Sp., wie Luc. Nigr. 7 ; – κατὰ πόδα, auf dem Fuße, so schnell die Füße können, auf dem Fuße folgend, Her. 9.89 ; Thuc. 3.98, 8.17 ; κατὰ πόδας αὐτῶν ἰέναι, auf dem Fuße folgen, 5.64 ; Xen. Mem. 2.6.9 ; ἕπεσθαι, Plat. Legg. XI.918a ; ὑπέλαβες, Soph. 243e ; Sp., wie Pol. 2.49.4 ; τῇ κατὰ πόδας ἡμέρᾳ, am folgenden Tage, 1.12.1 ; τῷ κατὰ πόδας ἐνιαυτῷ, 2.20.4, u. öfter ; – so auch ἐκ ποδὸς ἕπεσθαι, 3.68.2, vgl. 14.8.13 ; und so ὅσον ἐκ ποδός, = ὅσον ἤδη, 2.68.9 ; u. παρὰ πόδας, sogleich, in kurzem, 1.7.5 u. öfter ; – aber ἐκ ποδῶν ist = fern, weit ab, Her. 6.35, s. ἐκποδών ; – ἐπὶ πόδα ἀνάγειν, Xen. Cyr. 3.3.69, wie ἐπὶ πόδα ἀναχωρεῖν, An. 5.2.32, werden durch B.A. 72.31 χωρεῖν ἐπὶ σκέλος, τὸ ὀπίσω ἀναχωρεῖν μὴ δόντα τοῖς ὑπεναντίοις τὰ νῶτα erklärt, also sich so zurückziehen, daß man gegen die Feinde Front macht ; vgl. bes. Xen. Cyr. 7.5.6, ἀπῄεσαν, ἕως μὲν ἐξικνεῖτο τὰ βέλη ἀπὸ τοῦ τείχους, ἐπὶ πόδα, um den Schild zum Decken gebrauchen zu können, ἐπεὶ δὲ ἔξω βελῶν ἐγένοντο, στραφέντες, und Arr. An. 5.17.12, wo es mit πρύμναν κρούεσθαι zusammen steht ; vgl. noch Pol. 2.30.4, 68.4, 18.8.4 ; – περὶ πόδα, um den Fuß, passend, angemessen, ἔστι μοι τοῦτο περὶ πόδα, das ist mir sehr gelegen, eben recht, eigtl. ein Schuh, der genau um den Fuß anschließt, Hesych. u. Sp., wie Luc.; – ὡς ποδῶν ἔχει, wie er zu Fuß ist, so schnell er kann, Plat. Gorg. 507d u. sonst, vollständiger ὡς ποδῶν εἶχον τάχιστα ἐβοήθεον, Her. 6.116, vgl. 9.59 ; – φεύγειν ἀμφοῖν ποδοῖν, auch ἐκ δυοῖν ποδοῖν, mit beiden Füßen, aus allen Kräften fliehen ; – βοηθεῖν χειρὶ καὶ ποδί oder ὅλῳ ποδί, mit Hand und Fuß, mit aller Macht beistehen ; so bei Aesch. 3.109 ὤμοσαν βοηθήσειν τῷ θεῷ καὶ χειρὶ καὶ ποδὶ καὶ πάσῃ δυνάμει ; vgl. Suid.; übertr. sagt Ap.Rh. 4.1165 οὔποτε φῦλ' ἀνθρώπων τερπώλης ἐπέβησαν ὅλῳ ποδί, sie traten nicht mit ganzem Fuße auf, d.h. sie haben keine reine, ungemischte Freude. – Die Tragg. brauchen auch πούς τινος als Umschreibung einer Person, Hermann Soph. Ant. 43 ; Eur. Hipp. 661.
Uebertr. von leblosen Dingen, der Fuß, das untere Fußende, bes. der Fuß, der untere Teil eines Berges, Il. 2.824, 20.59, – Fuß eines Tisches, Bettes u. dgl., Xen. Mem. 2.1.30 u. Sp. – Bei Ath. X 454a wird Ω beschrieben : πόδας ἔχων βραχεῖς δύο. – Am Schiffe sind πόδες die beiden untern, Zipfel des Segels, auch die an ihnen befestigten Taue, mit denen das Segel gedreht und gespannt wird, Od. 5.260, 10.32, an welcher letzteren Stelle Einige den sing. vom Steuerruder verstanden haben. Allgemeiner ist Eur. Hec. 940 zu nehmen : ἐπεὶ νόστιμον ναῦς ἐκίνησε πόδα, während ἐκπετάσουσι πόδα ναός I.T. 1136 auf das Segel geht ; τοῦ ποδὸς παριέναι, Ar. Eq. 434, wo der Schol. bemerkt, daß es ein vom Einziehen der Segel entlehnter Ausdruck sei, πόδας καλοῦσιν οἱ ναῦται τοὺς παρ' ἑκάτερα τὰ μέρη κάλως ἐκδεδεμένους τῆς ὀθόνης. Vgl. noch Ap.Rh. 2.931 ; Qu.Sm. 9.438 u. Schol. Ap.Rh. 1.567. – Fuß als Längenmaß, 4 Palmen Od. 16 Finger, 11 Zoll 87/10 Linien rheinländisch, Her. 2.149 u. Folgde. Daher ὑπὲρ τὸν πόδα, über das Maß. – In der Metrik ein Versfuß, Gramm., Scholl. – Von Flötenbläsern, Trompetern u. Ausrufern, ein lauter, mit vollem Ausatmen verbundener Ruf, Galen.
[Πούς ist die von den alten Gramm. allein anerkannte Akzentuation, nicht ποῦς, EM. p. 686.16 Arcad. 126.6, B.A. 554.31, 1196 ; vgl. Lobeck Phryn. 765.]

πούς, ποδός, ὁ
[in LXX chiefly for רֶגֶל ;]
a foot, both of men and beasts: Mat.4:6 (LXX), Mrk.9:45, Luk.1:79, Jhn.11:44, Act.7:5, al.; ὑπο τοὺς π., Rom.16:20, 1Co.15:25 15:27 Eph.1:22, Heb.2:8; ὑποκάτω τῶν π., Mat.22:44 (LXX); πρὸς (παρὰ) τοὺς π., Mrk.5:22, Luk.8:41, al.; figuratively, Mat.15:30, Luk.10:39, Act.5:2, al.; ἔμπροσθεν τῶν π., Rev.3:9 19:10, al.; ἐπὶ τοὺς π., Act.10:25. By meton., of a person in motion (Psa.119:101): Luk.1:79, Act.5:9, Rom.3:15 10:15, Heb.12:13
(AS)