πονέω-ῶ (f. ήσω, ao. ἐπόνησα, pf. πεπόνηκα) :
   I intr. avoir du mal, de la peine, d’où :
      1 se fatiguer, supporter des fatigues, SOPH. Aj. 38, etc. ; XÉN. Cyr. 3, 3, 50, etc. ; περί τι, HDT. 2, 14 ; τι, ESCHL. Pr. 44 ; PLAT. Rsp. 531 a, etc. se donner de la peine pour qqe ch. ; μάτην π. ESCHL. Pr. 342 ; ἄλλως π. SOPH. O.R. 1151, se donner une peine inutile ; π. ἡδέως εἴς τι, XÉN. Mem. 2, 1, 19, se donner volontiers de la peine pour qqe ch. ;
      2 souffrir, au propre : π. τὴν κεφαλήν, etc. ARSTT. H.A. 5, 31, 5, etc. avoir mal à la tête ; π. τὰ σκέλη, AR. Pax 820, avoir mal aux jambes ; avec πόνον, ou un subst. de sign. analogue : π. πόνους, ESCHL. Pers. 682 ; SOPH. Ph. 1419 ; μόχθους, EUR. Hipp. 1369, etc. éprouver des maux, des peines ; π. τινι, PD. N. 7, 53 ; ESCHL. Pers. 484 ; SOPH. Tr. 681, etc., ou ὑπό τινος, ANT. 116, 25, souffrir de qqe ch. (de la faim, du froid, etc.) ;
      3 être fatigué, usé, avarié, délabré, HPC. V. med. 8 ; ARSTT. P.A. 4, 10, 65 ; DÉM. 293, 4 ; POL. 3, 49, 11 ;
      4 être en détresse, en péril, dans une situation désespérée, en parl. d’armées, de vaisseaux, etc. THC. 5, 73 ; 7, 38 ; XÉN. Cyr. 1, 4, 21, etc. ;
   II tr. :
      1 avec un rég. de chose, accomplir avec effort, venir à bout à force de travail : χρήματα πονεῖν, XÉN. An. 7, 6, 41, amasser péniblement de la fortune, des ressources ; au pass. être accompli péniblement, PD. O. 6, 17 ; 9, 166 ;
      2 avec un rég. de pers. causer de la peine à, affliger, acc. PD. P. 4, 268 ; d’où au pass. être affligé, souffrir, THC. 2, 51 ; SOPH. Tr. 985 ; en parl. de choses personnifiées (ville, etc.) THC. 4, 59 ;

Moy. :
   I intr. :
      1 se donner de la peine, faire effort, IL. 4, 374 ; 7, 442 ; PLAT. Ax. 368 b ; π. τινι, IL. 18, 413 ; OD. 16, 13 ; περί τι, IL. 15, 447 ; 24, 444 ; HDT. 2, 63 ; PLAT. Phil. 58 e, se donner de la peine pour qqe ch. ; rar. et poét. πονεῖσθαί τινος, ARAT. 82, 758, prendre souci de qqn ou de qqe ch. ; avec un part. se donner du mal pour, prendre de la peine à, IL. 10, 117 ;
      2 se débattre, se démener : κατὰ ὑσμίνην, IL. 5, 84, 627, etc. dans un combat, lutter péniblement ; d’où abs. lutter avec effort, IL. 4, 374 ; 13, 288 ;
   II tr. avec un rég. de chose, venir à bout à force de travail : τι, IL. 9, 348 ; 18, 380 ; 23, 245 ; OD. 9, 310 ; 11, 9, etc. ; HÉS. O. 434, de qqe ch. ; τί τινι, A.RH. 2, 263, préparer qqe ch. pour qqn.

➳ Act. prés. ind. 1 pl. dor. πονεῦμες, BION 7, 11. Fut. ion. et réc. πονέσω, HPC. 4, 512 Littré ; SPT. Esaï. 19, 10. Ao. ion. et réc. ἐπόνεσα, HPC. 5, 696, etc. ; SPT. 1Reg. 23, 21 ; 3, 15, 23 ; Prov. 23, 35 ; Jer. 5, 3 ; dor. ἐπόνασα [νᾱ] THCR. Idyl. 15, 80 ; part. dor. πονήσαις, PD. I. 1, 40. — Pass. ao. sbj. dor. ποναθῇ [ᾱ] PD. O. 6, 11. Pf. πεπόναμαι [ᾱ] PD. P. 9, 93 ; THCR. Idyl. 13, 14. Moy. prés. inf. poét. πονέεσθαι, IL. 10, 116 ; part. ion. πονεύμενος, IL. 13, 288. Impf. ion. ἐπονεύμην, ORPH. Arg. 960. Fut. ion. πονέσομαι, LUC. As. 9. Ao. sbj. épq. πονήσομαι, OD. 22, 377. Ao. dor. ἐπονάθην [ᾱ] EUR. Hel. 1509. Pf. 3 pl. ion. πεπονέαται, HDT. 2, 63 ; épq. πεπονείαται (var. -ήαται), ARAT. 82 ; poét. -ήαται, ANTH. 14, 1. Pl.q.pf. 3 pl. ion. πεπονήατο, A.RH. 2, 263 ; sans redoubl. πονείατο, ORPH. Arg. 770, 1160.

Étym. πόνος.

πονέομαι, in early Greek only Med. πονέομαι, inf. -έεσθαι Il. 10.116; impf. ἐπονεῖτο, Ep. πονεῖτο 9.12; fut. πονήσομαι 23.159, Hp. Mul. 1.4, later πονέσομαι Luc. Asin. 9; aor. ἐπονησάμην, Ep. πονήσατο Il. 9.348, (δια-) Pl. Lg. 966c, X. Eq. 5.10; ἐπονήθην f.l. in E. Hel. 1509 (lyr.), (δια-) Isoc. 15.267; pf. πεπόνημαι, Ion. 3 pl. — -έαται Hdt. 2.63, Ep.-ήαται Arat. 82, Att. -ηνται Pl. Phlb. 58e; plpf. πεπόνητο Il. 15.447, Ep. 3 pl. -ήατο A.R. 2.263; abs., work hard, ὡς ἐπονεῖτο Il. 2.409; ὄφελεν πονέεσθαι λισσόμενος he ought to suffer toil in praying, 10.117; ὅπλα…, τοῖς ἐπονεῖτο with which he did his work, of Hephaestus, 18.413, cf. Od. 16.13; περὶ δόρπα… πονέοντο were busied about their supper, Il. 24.444, cf. Hdt. 2.63, Pl. Phlb. 58e; so πεπόνητο καθ’ ἵππους was busy with the horses, of a charioteer, Il. 15.447; πονέοντο κατὰ κρατερὴν ὑσμίνην were toiling in the fight, 5.84, etc. ; hence πονεῖσθαι alone = μάχεσθαι, 4.374, 13.288; π. τινός to be busy with…, Arat. 82, cf. 758.
suffer from illness, be sick, Th. 2.51. c. acc., work hard at, make or do with pains or care, τύμβον Il. 23.245; ταῦτ’ ἐπονεῖτο ἰδυίῃσι πραπίδεσσι 18.380; ὅπλα… πονησάμενοι κατὰ νῆα Od. 11.9; πονησάμενος τὰ ἃ ἔργα 9.250, cf. Il. 9.348, Hes. Op. 432 (sc. ἄροτρα)· πονεύμενος ἕρκος ἀλωῆς Mosch. 4.100; πεπονήατο δαῖτα γέροντι A.R. 2.263. after Hom., the act. form πονέω prevails; fut. πονήσω A. Pr. 344, Pl. R. 410b, Hp. Mul. 1.2, 5; later πονέσω Arist. Mech. 856b9, Lyr.Alex.Adesp. 37.3, LXX Is. 19.10, al., and in codd. of Hp. Aph. 4.32; aor. ἐπόνησα, Dor. -ασα, E. Hipp. 1369 (anap.), Pl. R. 462d, Hp. Acut. 46, Theoc. 15.80; poet. πόνησα Pi. N. 7.36; later ἐπόνεσα LXX 1 Ki. 23.21, al., Ph. Bel. 58.1, al., Polyaen. 3.10.6, etc., and in codd. of Hp. Coac. 489, Morb. 1.4, 14; pf. πεπόνηκα Ar. Pax 820, X. Cyr. 4.5.22, Hp. Vict. 2.66; later πεπόνεκα PMich. Zen. 104.3 (iii BC); plpf. ἐπεπονήκει Th. 7.38; — Pass., aor. ἐπονήθην (ἐξ-) Id. 6.31; Dor. subj. ποναθῇ Pi. O. 6.11; pf. πεπόνημαι S. Tr. 985 (anap.), Pl. Phdr. 232a (v. infr. 1.3); intr., toil, labour, περὶ λήϊον Hdt. 2.14; ἐς ἄκαιρα πονεῖν Thgn. 919; πόνει μετ’ εὐκλείας Anon ap. Stob. 3.1.173 = JHS 27.63 (Cyzicus, iv/iii BC); ἄλλως, μάτην π., labour in vain, S. OT 1151, E. HF 501; c. acc., τὰ μηδὲν ὠφελοῦντα μὴ πόνει μάτην do not labour at…, A. Pr. 44; ἀνήνυτα π. Pl. R. 531a; rarely of things, τίς… αἶνος ἐπ’ ἀνδρὶ θείῳ… πονήσει· A. Ag. 1550 (lyr., dub., leg. αἶνον). c. acc. cogn., π. πόνον go through, suffer toil, Id. Pers. 682, E. Hec. 779, cf. S. Ph. 1419, E. Hipp. 1369 (anap.), Pl. R. 410b, etc. ; περὶ τῶν παθημάτων ὧν νοσέουσί τε καὶ πονέουσι Hp. VM 2, etc. ; ἅμιλλαν ποδοῖν E. IA 212 (lyr.); π. πολλά Id. Supp. 577; with modal words, π. τινί suffer in or by a thing, Pi. N. 7.36; δίψῃ A. Pers. 484; ὑπὸ χειμῶνος Antipho 2.2.1; τῇ κυήσει Arist. HA 570b3; εἰρεσίᾳ Polyaen. l.c. ; c. acc. partis, πεπόνηκα… τὼ σκέλει mylegs ache, Ar. Pax 820; π. τὰς κεφαλάς, τοὺς ὀφθαλμούς, τὰ γόνατα, have a pain in…, Arist. HA 557a10, Pr. 959b21, 882b25; with modal dat. added, π. πλευρὰν πικρᾷ γλωχῖνι S. Tr. 681; abs., labour under sickness, suffer, Hp. VM 8; suffer damage, ἅπαν ἂν συμπαθὲς ἦν ἑνὸς μορίου πονήσαντος Arist. PA 690b4; also, suffer pain, ἀεὶ π. τὸ ζῷον Anaxag. ap eund. EN 1154b7; of an army, to be hard-pressed, suffer, Th. 5.73, X. Cyr. 1.4.21, etc. ; of ships, Th. 7.38; of implements, arms, etc., to be worn out, spoilt, or damaged, D. 18.194, Plb. 3.49.11, Inscr.Délos 442 B 204, al. (ii BC); τὰ σπαρτία ἧττον πονέσει Arist. Mech. l.c. ; ῥίζαι πεπονηκυῖαι Thphr. HP 3.7.1; of buildings, to be dilapidated, PEnteux. 6.3 (iii BC), etc. Pass., impers., οὐκ ἄλλως αὐτοῖς πεπόνηται, = πεπονήκασι, Pl. Phdr. 232a. trans., c. acc. pers., afflict, distress, Pi. P. 4.151, cj. in Anacreont. 33.14; — Pass., to be afflicted or worn out, suffer greatly, πεπονημένος ὀδύναις S. Tr. 985 (anap.); πόλεως πονουμένης τῷ πολέμῳ Th. 4.59; τόν τε θνῄσκοντα καὶ τὸν πονούμενον Id. 2.51. Pass., to be trained or educated, δοκεῖ ὁ κατ’ ἀλήθειαν πολιτικὸς πεπονῆσθαι περὶ [τὴν ἀρετήν] Arist. EN 1102a8; πεπονημένην ἔχειν τὴν ἕξιν Id. Pol. 1335b8, cf. Theoc. 13.14; πεπονημένον ὑπό μου though he owes his training to me, PCair. Zen. 378.16 (iii BC). c. acc. rei, gain by toil or labour, [χρήματα] X. An. 7.6.41; — Pass., to be won or achieved by toil, καλὸν εἴ τι ποναθῇ Pi. O. 6.11, cf. P. 9.93. Pass., of meats, to be dressed, cooked, Ptol.Euerg. 9J., Phld. Mort. 24; ἄρτος πεπονημένος specially prepared, Sor. 1.94. — The rule of Choerob. in Theod. 2.137 H., EM 130.3, that when πονέω means toil, the fut. and aor. are πονήσω, ἐπόνησα, when suffer pain, πονέσω, ἐπόνεσα, is not borne out by the examples (v. supr.). — The fut. Med. καταπονήσομαι is used as trans. by D.S. 11.15; so aor. Pass. πονήθη in IG 9(1).867.6 (Corc., vii/vi BC); and the intr. and trans. senses are united in Anacreont. 33.14 (cj.), 15.

u. in der ältesten Sprache nur dep. med. πονέομαι (vgl. πένομαι),
1) arbeiten ; abs., sich anstrengen, sich's sauer werden lassen, Il. 2.409, körperlich u. geistig, sich bekümmern, wie αὐτὸς μετὰ πρώτοισι πονεῖτο, 9.12 ; ὄφελεν πονέεσθαι λισσόμενος, sich als Bittender es sauer werden lassen, sich viel Mühe geben mit Bitten, 10.117 ; – mit Präpositionen bestimmt, περί τι, um Etwas, Il. 24.444 ; πεπονέαται περὶ τὤγαλμα, Her. 2.63 ; vgl. ὅσαι περὶ ταῦτα πεπόνηνται, Plat. Phil. 58e ; οἱ περὶ λόγον πονούμενοι, S.Emp. adv.phys. 2.249 ; πεπόνητο καθ' ἵππους, Il. 15.447 ; πονεῖσθαι κα τὸ ὑσμίνην, sich's in der Schlacht sauer werden lassen, mit Anstrengung kämpfen, 5.84, 627 u. sonst ; auch ohne Zusatz = μάχεσθαι, Il. 4.374, 13.288 ; – τινί, sich mit Etwas beschäftigen, ὅπλα, τοῖς ἐπονεῖτο, Il. 18.413, Od. 16.13 ; – trans., durch Anstrengung zu Stande dringen, mit Mühe oder Sorgfalt verrichten, betreiben, bewerkstelligen, τύμβον, Il. 23.245, ὄφρ' ὅγε ταῦτ' ἐπονεῖτο, 18.380 ; ὄφρ' ἂν ἐγὼ κατὰ δῶμα πονήσομαι, ὅττεό με χρή, Od. 22.377 ; πολλὰ πονήσατο, Il. 9.348 ; πονησάμενος τὰ ἃ ἔργα, Od. 9.250, 310 ; ὅπλα ἕκαστα πονησάμενοι κατὰ νῆα, 11.9, u. öfter ; Hes. O. 434 ; πονεύμενος ἕρκος ἀλωῆς, Mosch. 4.100. So auch pass., εἰ καλόν τι ποναθῇ, Pind. Ol. 6.11 ; τὸ ἐν ξυνῷ πεποναμένον εὖ, P. 9.93 ; aber κεῖμαι πεπονημένος ἀλλήκτοις ὀδύναις ist = erschöpft, Soph. Trach. 981 ; τὰ μηδὲν ὠφελοῦντα μὴ πόνει μάτην, Aesch. Prom. 44. So auch im act., οὓς εἰκὸς πονεῖν τάδε, Soph. O.C. 343 ; oft τινί, für Einen, vgl. Aj. 1345, 1359, 1394 ; οὐκοῦν πονεῖν με χρή· πονοῦντα δ' ἄξιον μισθὸν φέρεσθαι, Eur. Rhes. 161 ; ἅμιλλαν ἐπόνει ποδοῖν, I.A. 213 ; ἀνήνυτα πονοῦσι, Plat. Rep. VII.531a ; οὐκ ἄλλως αὐτοῖς πεπόνηται, Phaedr. 232a ; ἃ ἂν πονήσωσιν εἰς ἀδυνάτους, Arist. Oec. 1.8 ; vgl. πονεῖν ἡδέως εἰς τὰ τοιαῦτα, Xen. Mem. 2.1.19 ; καὶ κινδυνεύειν, Hell. 5.1.16 ; χρήματα, ἃ ἡμεῖς ἐπονήσαμεν, die wir erarbeitet, erworben haben, An. 7.6.41.
2) im act., τινά, Einem Mühe und Not, Schmerz machen, οὔ με πονεῖ τεὸν οἶκον ταῦτα πορσύνοντ' ἄγαν, Pind. P. 4.151 ; u. so im pass., πόλεως πονουμένης μάλιστα τῷ πολέμῳ, Thuc. 4.59 ; οἱ πονούμενοι, die Kranken, 2.51. Auch intr., Schmerzempfinden, leiden (in welcher Bdtg fut. πονέσω bei Sp. lautete, B.A. 1411), τᾷ πόνησαν Δαναοί, Pind. N. 7.36 ; ὁ πονήσαις, I. 1.40 ; beide Bedeutungen scheint Anacr. 33.15 zu verbinden, εἰ τὸ κέντρον πονεῖ μελίσσης, πόσον πονοῦσιν, ὅσους βάλλεις, wenn man nicht das zweite auch von den Pfeilen des Eros verstehen will ; δίψει πονοῦντες, Aesch. Pers. 476 ; auch τίνα πόλις πονεῖ πόνον, welche Not leidet sie, 668 ; πόνους, Soph. Phil. 1405, wie Eur. Or. 1615 ; von einer Wunde, πονῶν πλευρὰν πικρᾷ γλωχῖνι, Soph. Tr. 667 ; πονεῖν τὼ σκέλη, Ar. Pax 786 ; πονεῖν πόνους, Nub. 1032, wie in Prosa öfter, z.B. Plat. Symp. 208c, Rep. III.410b ; οἱ τοῦ σώματος πόνοι βίᾳ πονούμενοι, VII.536e ; πονεῖν ὑπὸ χειμῶνος, Antiph. 2 β 1 ; οἱ πονήσαντες, absolut, Dem. Lept. 87 ; πονησάντων αὐτῷ τῶν σκευῶν ἢ καὶ συντριβέντων ὅλως, von Schiffen im Sturme, 18.194 ; und so nennt Pol. πεπονηκότα ὅπλα abgenutzte Waffen, 3.49.11, wie πονοῦντα ξύλα, schadhaftes Holz, Plut., vgl. ad princ. inerud. 7 : τῶν κενῶν ἀγγείων οὐκ ἂν διαγνοίης τὸ ἀκέραιον καὶ πεπονηκός ; a.Sp., wie Luc. πεπονηκέναι αὐτοῖς τὰ σώματα, Merced. cond. 6 ; δίκελλα πεπονηκυῖα, Tim. 58 ; τὰς πεπονηκυίας ναῦς κατεσκεύασε, DS. 13.47. – Vom Heere, bedrängt werden von den Feinden, leiden, Xen. Cyr. 1.4.21 ; vgl. Thuc. 5.73, u. öfter ; Plut. u. A.

1. in early Greek only as Dep.
2. absolute to work hard, do work, suffer toil , [Homer (8th/7th c.BC)]; περὶ δόρπα πονέοντο were busied about their supper, [Iliad by Homer (8th/7th c.BC)]; so, πεπόνητο καθ᾽ ἵππους was busy with the horses, of a charioteer, [Iliad by Homer (8th/7th c.BC)]
3. metaphorically to be in distress, to distress oneself , [Iliad by Homer (8th/7th c.BC)]:—; to suffer, be sick , [Thucydides (Refs 5th c.BC)]
4. with accusative to work hard at, to make or do with pains or care , [Homer (8th/7th c.BC), Hesiod (8th/7th c.BC)]
5. after [Homer (8th/7th c.BC)], the active form prevails
6. intransitive to toil, labour , [Theognis Elegiacus (Refs 6th c.BC), Herdotus Historicus (Refs 5th c.BC)], attic; μάτην π. to labour in vain, [Sophocles Tragicus (Refs 5th c.BC)]; with accusative, τὰ μηδὲν ὠφελοῦντα μὴ πόνει do not labour at things that profit not, [Aeschulus Tragicus (6th/5th c.BC)]
7. with accusative cognate, π. πόνον, μόχθους to go through, suffer them, [variant datesTragica Adespota; also with accusative partis, πονεῖν τὰ σκέλη [Aristophanes Comicus (5th/4th c.BC)]
8. absolute to labour, be hard-pressed, suffer , [Thucydides (Refs 5th c.BC), Xenophon Historicus (5th/4th c.BC)]: to be worn out, spoilt , [Demosthenes Orator (Refs 4th c.BC)]
9. Pass., impersonal, οὐκ ἄλλως αὐτοῖς πεπόνηται = πεπονήκασι, [Plato Philosophus (5th/4th c.BC)]
10. transitive,
11. with accusative pers. to afflict, distress , [Pindar (Refs 5th c.BC)]:—;Pass. to be worn out, to suffer greatly , [Sophocles Tragicus (Refs 5th c.BC), Thucydides (Refs 5th c.BC)]
12. Pass., also, to be trained or educated , [Aristotle Philosopher (Refs 4th c.BC), Theocritus Poeta Bucolicus (Refs 3rd c.BC)]
13. with accusative rei, like ἐκπονεῖν, to gain by toil or labour , χρήματα [Xenophon Historicus (5th/4th c.BC)]: Pass. to be won or achieved by toil , [Pindar (Refs 5th c.BC)] (ML)