ατος (τὸ) souffle, d’où :
   I souffle du vent, HDT. 7, 61, etc. ; d’où vent, ESCHL. Pers. 110 ; THC. 2, 97 ; XÉN. Hell. 6, 2, 27, etc. ; au plur. ESCHL. Pr. 1086 ; SOPH. Aj. 674 ; PLAT. Crat. 410 c, etc. ; fig. vent de la fortune, souffle de la prospérité, etc. EUR. I.T. 1317, H.f. 216, etc. ; particul. souffle de la faveur (cf. lat. aura) ESCHL. Suppl. 29 ;
   II souffle :
      1 en gén. ἄνθρωπός ἐστι πν. καὶ σκιὰ μόνον, SOPH. fr. 13, l’homme n’est qu’un souffle et une ombre ; cf. PLAT. Phæd. 70 a ;
      2 expiration de l’air aspiré, haleine, ESCHL. Eum. 568 ; ARSTT. H.A. 1, 11 ; p. suite, αὐλῶν πν. EUR. Bacch. 128, souffle de flûtes ; cri, EUR. El. 749 ;
      3 respiration, souffle de vie, en parl. des hommes, ESCHL. Sept. 981, etc. ; EUR. Tr. 751, etc. ; THC. 2, 49 ; PLAT. Tim. 91 c ; en parl. des animaux, ESCHL. Sept. 464 ; PLUT. M. 642 c ; πνεύματος ῥώμη, PLUT. M. 804 b, force de la respiration, càd. de la poitrine ; τὸ πν. ἄνω ἔχειν, MÉN. 4, 74 Meineke être hors d’haleine ; τὸ πνεῦμα γίγνεται ἄνω, EPICRAT. (POLL. 9, 57) l’essoufflement se produit ; μετέωρον πνεῦμα (cf. lat. sublimis anhelitus, HOR. Od. 1, 15, 25), ou abs. πνεῦμα, MÉD. essoufflement, respiration pénible ;
      4 flatuosité, DL. 6, 94 ; DIOSC. 2, 130, 137 ;
   III exhalaison, odeur (d’un parfum, EUR. Hipp. 1391 ; d’un fruit, PLUT. M. 647 a) ;
   IV fig. :
      1 souffle comme signe de force, PLUT. Pyrrh. 16, de passion, de fureur, ESCHL. Pr. 886 ; ANTH. 6, 220, etc. ; particul. au sens religieux, souffle divin, esprit divin, PLAT. Ax. 370 c ; d’où esprit, PLAT. Ax. 605 a ; NT. Luc. 4, 33 ; 1Thess. 5, 19 ; particul. l’Esprit Saint, NT. d’où, dans les écriv. ecclés. en parl. des anges, NT. Hebr. 1, 14, etc. ; ou en mauv. part en parl. des démons, du malin esprit, NT. Ap. 19, 12, 15 ; Apoc. 16, 14, etc. ;
      2 t. de rhét. sorte de période consistant en une succession de propositions avec gradation, RHÉT. 3, 158 W. ;
      3 t. de gr. aspiration, PLUT. M. 1009 e ; d’où signe de l’aspiration, esprit rude ou doux, GRAMM.

Étym. πνέω.

ατος, τό, (< πνέω) blast, wind, first in Anaximen. 2, ὅλον τὸν κόσμον π. καὶ ἀὴρ περιέχει ; freq. in Trag., etc., ἀνέμων πνεύματα πάντων A. Pr. 1086 (anap.), cf. 1047 (anap.); θαλάσσας… πνεύματι λάβρῳ Id. Pers. 110 (lyr.); πνευμάτων ἐπομβρίᾳ Id. Fr. 300.3; τέως δὲ κούφοις πνεύμασιν βόσκου S. Aj. 558; πνεύμασιν θαλασσίοις ἐξωσθέντες E. Cyc. 278 (but πνοή is commoner in Poets; Hom. uses πνοιή)· πνεύματα ἀνέμων Hdt. 7.16. αʹ; τὸ π. κατῄει Th. 2.84; κατὰ πρύμναν ἵσταται τὸ π. ib. 97; τὸ π. λεῖον καὶ καθεστηκὸς λαβεῖν Ar. Ra. 1003; τὸ π. ἔλαττον γίγνεται Id. Eq. 441; εἰ φορὸν π. εἴη X. HG 6.2.27; κατὰ πνεῦμα στῆναι τοῦ ἄρρενος to leeward of him, Arist. HA 560b14; but κατὰ π. προσιόντες down wind, ib. 535a19; πνεύματος ἀνείλησις, ἐκπύρωσις, Epicur. Ep. 2 pp. 44, 45 U. ; as an element, air, Corp.Herm. 1.9, 16; τὸ π. τὸ περὶ τὴν ψυχήν Plot. 2.2.2, cf. Porph. Sent. 29. metaph, θαλερωτέρῳ π. with more genial breeze or influence, A. Th. 708 (lyr.); λύσσης π. μάργῳ Id. Pr. 884 (anap.); αἰδοίῳ π. χώρας with air or spirit of respect on the part of the country, Id. Supp. 29 (anap.); π. ταὐτὸν οὔποτ’… ἐν ἀνδράσιν φίλοις βέβηκεν the wind is constantly changing even among friends, S. OC 612; π. συμφορᾶς E. IT 1317; ὅταν θεοῦ σοι π. μεταβαλὸν τύχῃ Id. HF 216.
breathed air, breath, σάλπιγξ βροτείου πνεύματος πληρουμένη A. Eu. 568; αὐλῶν, λωτοῦ π., E. Ba. 128 (lyr.), Ph. 787 (lyr., pl.); π. ἀπέρρηξεν βίου the breath of life, A. Pers. 507; π. ἀπώλεσεν Id. Th. 984 (lyr.); π. ἄθροισον collect breath, E. Ph. 851; π. ἀφεῖναι, ἀνεῖναι, μεθεῖναι, to give up the ghost, Id. Hec. 571, Or. 277, Tr. 785 (anap.); π. δειμαίνων λιπεῖν Id. Supp. 554; π.… δυσῶδες ἠφίει Th. 2.49; πνεύματος διαρροαί the wind-pipe, E. Hec. 567; τὰς τοῦ π. διεξόδους ἀποφράττον Pl. Ti. 91c (v. πνεύμων)· πνεύματος ῥώμη Plu. 2.804b; prov., ἄνθρωπός ἐστι π. καὶ σκιὰ μόνον S. Fr. 13.
breathing, respiration, freq. in Hp., π. πυκνόν, ἀραιόν, ἐκτεῖνον, κατεπεῖγον, Epid. 2.3.7; π. πυκνότερον Acut. 16; π. προσκόπτον checked, difficult breathing, Aph. 4.68; π. ἄσημον indistinct, feeble breathing, Epid. 6.7.8; π. βηχῶδες Coac. 622; π. μετέωρον shallow breathing, Epid. 2.3.1; τὸ π. ἔχειν ἄνω to be out of breath, Men. 23, cf. Sosicr. 1; τὸ π. ἀνήνεγκαν recovered their breath, Hp. Prorrh. 2.12 (so without τὸ π. Aph. 2.43); but ἀναφέρουσιν… κλαίοντά τε καὶ ἐς τὰς ῥῖνας ἀνέλκοντα τὸ π. they sob…, Id. Hebd. 51. pl., of the air imagined as filling the veins, πνευμάτων ἀπολήψιες ἀνὰ φλέβας Id. Acut. (Sp.) 7, al.
flatulence, in pl., Eub. 107.9, Arist. Pr. 948b25, Dsc. 2.112, D.L. 6.94.
breath of life, π. ζωῆς LXX Ge. 6.17, 7.15, cf. Plu. Per. 13, etc. ; π. ἔχειν retain life, Plb. 31.10.4; living being, ἐγὼ Νίνος πάλαι ποτ’ ἐγενόμην π. Phoen. 1.16; οὐ π. πάντα βρότεια σοὶ (sc. Πλούτωνι) νέμεται· IG 14.769 (Naples).
that which is breathed forth or exhaled, odour, ὦ θεῖον ὀδμῆς π. E. Hipp. 1391; π. βαρὺ ἀφιεῖσα, of a tree, Plu. 2.647b.
Gramm., breathing with which a vowel is pronounced, ib. 1009e (pl.), A.D. Adv. 147.18; π. δασύ, ψιλόν, Id. Pron. 78.6, Adv. 148.9.
divine inspiration, ἄγρια… πνεύματα θευφορίης AP 6.220.4 (Diosc.); εἰ μή τι θεῖον… ἐνῆν π. τῇ ψυχῇ Pl. Ax. 370c; τὸ ἱερὸν καὶ δαιμόνιον ἐν μούσαις π. Plu. 2.605a; καθαρὸν δίκαιον… π. θεοῦ σωτῆρος BMus.Inscr. 1062 (Cyrene, ii AD). the spirit of God, π. θεοῦ LXX Ge. 1.2, etc. ; freq. in NT, τὸ π. τὸ ἅγιον Ev. Marc. 3.29, al.
spirit of man, εἴτ’ ἐστὶ τοῦτο π. θεῖον εἴτε νοῦς Men. 482.3; in NT, opp. ψυχή, 1 Ep. Thess. 5.23, cf. Ep. Rom. 8.2; τῷ π., opp. τῷ σώματι, 1 Ep. Cor. 5.3; also, opp. γράμμα, Ep. Rom. 2.29.
spiritual or immaterial being, angel, Ep. Hebr. 1.14, Apoc. 1.4; τὰ ἄχραντα π., τὰ κακὰ π., Iamb. Myst. 3.31; π. πονηρόν, ψευδές, LXX Jd. 9.23, 3 Ki. 22.21, cf. Act. Ap. 19.12, 15, Apoc. 16.14, Porph. ap. Eus. PE 4.23, etc. ; ἀλάλου καὶ κακοῦ π. οὖσα πλήρης (sc. ἡ Πυθία) Plu. 2.438b.
Rhet., sentence declaimed in one breath, Hermog. Inv. 3.10, 4.4, al.

τό, Hauch, Wind, Luft ; zuerst bei Her., ἀνέμων, 7.61 ; das Schnauben der Rosse, Aesch. Spt. 446 ; λύσσης πνεύματι μάργῳ, Prom. 886 ; auch σάλπιγξ βροτείου πνεύματος πληρουμένη, Eum. 538 ; u. vom Hauche des Windes, Prom. 1049, Pers. 110 ; der Lebensatem, σωθεὶς δὲ πνεῦμ' ἀπώλεσεν, Spt. 966 ; auch, wie aura, Gunst, δέξαιθ' ἱκέτην τὸν θηλυγενῆ στόλον αἰδοίῳ πνεύματι χώρας, Suppl. 29 ; vgl. Soph. O.C. 618 ; ὀξυτόνου διὰ πνεύματος, Soph. Phil. 1082, u. öfter vom Winde, ἐπεὶ ἀφῆκε πνεῦμα, Eur. Hec. 571 ; πνεῦμ' ἀνεὶς ἐκ πνευμόνων, Or. 277, u. öfter ; πνεῦμα λεῖον καὶ καθεστηκός, Ar. Ran. 1001 ; u. in Prosa, Atem. πνεῦμα ἄτοπον καὶ δυσῶδες ἠφίει, Thuc. 2.49 ; τὰς τοῦ πνεύματος διεξόδους ἀποφράττον, Plat. Tim. 91c ; πότερον τὸ πνεῦμα ψυχρὸν φήσομεν, Theaet. 152b, u. öfter ; Wind, κονιορτοῦ ὑπὸ πνεύματος φερομένου, Rep. VI.496d ; ἡ βία τοῦ πνεύματος, πνεῦμα ἀντίον, Pol. 1.44.4, 60.6 ; τὸ πνεῦμα ἔχειν διά τινα, d.i. Einem sein Leben verdanken, 31.18.4 u. Sp., wie Plut. u. Luc.; ἀφῆκε τὸ πνεῦμα, NT, er gab seinen Geist auf ; – τὸ πνεῦμα ἄνω ἔχειν, außer Atem sein, auch τὸ πνεῦμα γίγνεται ἄνω, Meineke quaest. Men. p. 12 ; Epicrat. bei Poll. 9.57 ; eben so μετέωρον πνεῦμα, Hippocr., Atemlosigkeit, wobei der Atem oben am Ende der Luftröhre zu sitzen scheint. Auch belebtes Wesen, ἐγὼ Νίνος πάλαι ποτ' ἐγενόμην πνεῦμα, νῦν δ' οὐκέτ' οὐδέν, ἀλλὰ γῆ πεποίημαι, Phoenix Coloph. bei Ath. XII.530f. – Im plur., Atemzüge, Medic. – In der Jägersprache, die Witterung des Wildes.
Bei den Gramm. das Hauchzeichen, spiritus.

πνεῦμα, -τος, τό,
[in LXX chiefly and very freq. for רוּחַ ;]
__1. of air in motion;
__(a) wind: Jhn.3:8; pl., Heb.1:7 (LXX);
__(b) breath: π. ζωῆς, Rev.11:11; π. τοῦ στόματος, figuratively, 2Th.2:8 (cf. Ps 32 (33)6).
__2. Of the vital principle, the spirit (Arist., Polyb., al.): Luk.8:55, Jhn.19:30, Act.7:59, al.; opp. to σάρξ, Mat.26:41, Mrk.14:38, 1Co.5:5, al.; to σῶμα, Rom.8:10, 1Co.6:17 7:34, 1Pe.4:6; to ψυχή, Php.1:27, Heb.4:12; τὸ π. καὶ ἡ ψ. καὶ τ. σῶμα, 1Th.5:23 (M, Th., in l.); dative, τῷ π., in spirit, Mrk.2:8 8:12, Jhn.11:33 13:21, Act.18:25, Rom.12:11, 1Co.7:34, 1Pe.3:18, al.; of the human spirit of Christ, Rom.1:4, 1Ti.3:16.
__3. spirit, i.e. frame of mind, disposition, influence: Luk.1:17, Rom.8:15, 1Co.4:21, Gal 6:1, Eph.2:2, 2Ti.1:7, 1Jn.4:6, al.
__4. An incorporeal being, a spirit: Luk.24:37, 39 Act.23:8; π. ὁ θεός, God is spirit, Jhn.4:24; πατὴρ τῶν π., Heb.12:9; of disembodied human beings, Heb.12:23, 1Pe.3:19 (ICC, in l.; DB, iii, 795); of angels. Heb.1:14; of demons or evil spirits, Mat.8:16, Mrk.9:20, Luk.9:39, al.; π. πύθυωνα, Act.16:16; πνεύματα δαιμονίων, Rev.16:14; π. δαιμονίου ἀκαθάρτου, Luk.4:33; π. ἀσθενείας (Bl., §35, 5), Luk.13:11; π. ἀκάθαρτον, Mat.10:1, Mrk.1:23, Luk.4:36, Act.5:16; π. ἄλαλον (καὶ κωφόν), Mrk.9:17, 25; πονηρόν, Luk.7:21, Act.19:12, al.
__5. Of the Holy Spirit, π. ἅγιον, τὸ ἅ. π., τὸ π. τὸ ἅ. τὸ π., π. (the article as a rule being used when the Spirit is regarded as a Person or a Divine Power, and omitted when the reference is to an operation, influence or gift of the Spirit; see WM, 151:5; Bl., §46, 7): anarth., Mat.1:18 3:11, 16 4:1, Mrk.1:8 (Swete, in l.), ib.10, Luk.1:15, Jhn.7:39, Act.19:2, Rom.5:5, 1Co.2:4, al.; with art., Mat.4:1 12:31, 32 Mrk.1:10 3:29, Luk.2:26, Jhn.7:36 14:26, Act.4:31 5:3, Rom.8:16, al.; (τὸ) π. (τοῦ) θεοῦ, Mat.3:16, Rom.8:9, Eph.3:16, 1Jn.4:2, al.; τὸ π. τ. πατρός, Mat.10:20; π. θεοῦ ζῶντος, 2Co.3:3; (τὸ) π. τοῦ κυρίου, Luk.4:18, Act.5:9 8:39; τὸ π. Ἰησοῦ, Act.16:7; Χριστοῦ, Rom.8:9; Ἰησοῦ Χριστοῦ, Php.1:19; τὸ π. τ. ἀληθείας, Jhn.15:26 16:13, 1Jn.4:6; λείγει (μαρτυρεῖ) τὸ π. (τὸ ἅγιον), Act.21:11 28:25, 1Ti.4:1, Heb.3:7 10:15, Rev.14:13; before τ. ἐκκλησίαις, Rev.2:7, 11 17, 29, 3:6, 12, 22; ἐν τ. π., Luk.2:27; κατὰ πνεῦμα, Rom.8:4, 5; ἐξ ὕδατος καὶ π., Jhn.3:5, διὰ πνεύματος αἰωνίου, Heb.9:14; ἐν ἁγιασμῷ πνεύματος, 2Th.2:13, 1Pe.1:2; ἓν π., 1Co.12:13, Eph.2:18 4:4; ὁ δὲ κύριος τὸ π. ἐστιν, 2Co.3:17; of that which is effected or governed by the Spirit, opp. to γράμμα, Rom.2:29 7:6, 2Co.3:6.
SYN.: νοῦς, which in NT is contrasted with π. as 'the action of the understanding in man with that of the spiritual or ecstatic impulse' (DB, iv, 612); ψυχή — the usual term in cl. psychology—in NT, 'expresses man as apart from God, a separate individual, π. expresses man as drawing his life from God' (DB, 1-vol., 872). (AS)