voc. πάτερ ; gén. πατέρος, att. et poét. πατρός ; dat. πατέρι, att. et poét. πατρί ; acc. πατέρα ; plur. nom. πατέρες, gén. πατέρων, dat. πατράσι, acc. πατέρας (ὁ) [πᾰ]
   I père, IL. 5, 156, etc. ; OD. 11, 500, etc. ; ATT. etc. ; en parl. de Zeus, père de toutes choses, HOM. ESCHL. Sept. 512 ; SOPH. Ph. 1142, etc. ; πατρὸς πατήρ, IL. 14, 118 ; OD. 19, 180, etc. le père du père, le grand-père, aïeul ; au pl. οἱ πατέρες :
      1 les parents, càd. le père et la mère, PLAT. Leg. 772 b ; DH. 2, 26 ; DS. Exc. 561, 23, etc. ;
      2 les ancêtres, IL. 6, 209 ; OD. 8, 245 ; PD. O. 2, 13 ; EUR. Andr. 766 ; THC. 2, 11, 71, etc. ;
      3 fondateurs d’une race, souche, métropole, HDT. 7, 51 ; 8, 22 ; PLUT. Them. 9, etc. ;
   II p. anal. :
      1 père, titre de respect et d’affection qu’on donnait aux vieillards, AR. Ach. 225 ; OD. 7, 28, 48 ; 8, 145, etc. ;
      2 auteur ou inventeur d’une chose, PD. P. 4, 314, etc. ; PLAT. Tim. 28 c, 41 a, etc. ;
      3 p. ext. ce qui est la source de, particul. capital producteur d’intérêts, PLAT. Rsp. 555 e.

➳ Gén. pl. hom. πατρῶν, OD. 4, 687 ; 8, 245 ; dat. poét. réc. πατέρεσσι, Q. SM. 10, 40.

Étym. indo-europ. *ph₂tēr, père comme chef de famille ; cf. lat. pater, sscr. pitár-, etc.

ὁ, gen. and dat. πατέρος, πατέρι in Ep. and Lyr., Att. πατρός, πατρί (which is also the commoner form in Hom., Hes., and Pi.) ; acc. always πατέρα ; voc. πάτερ ; pl. πατέρες, πατέρας, πατέρων (πατρῶν only Od. 4.687, 8.245) ; dat. πατράσι [α] (cf. Skt. loc. pl. pitṛṣu, no dat. pl. occurs in Hom. or Hes.), late Ep. πατέρεσσι Q.S. 10.40 :
father, Il. 1.98, etc. ; πατρὸς πατήρ grandfather, 14.118, Od. 19.180, X. HG 6.3.4, etc. ; τοῦδε κεκλῆσθαι πατρός S. Fr. 86 ; μητρὸς καλεῖσθαι παῖδα τοῦ π. παρόν ib. 564 ; τὰ πρὸς πατρός by the father΄s side, Hdt. 7.99, cf. SIG 1015.7 (Halic.), etc. ; esp. of God, the father of the Israelites, LXX De. 32.6, al. ; father of men, Ev. Matt. 6.8, al. ; father of Jesus Christ, ib. 7.21, al. esp. as epith. of Zeus, πατὴρ Ζεύς, π. Κρονίδης, π. ἀνδρῶν τε θεῶν τε, Il. 4.235, 21.508, 1.544, al. ; Ζεὺς π. A. Th. 512, etc. ; Ζεῦ πάτερ καὶ θεοί Ar. Ach. 225 ; π. Οὐρανιδᾶν Ζ. Pi. P. 4.194 ; ὁ τῶν ἁπάντων Ζεὺς π. Ὀλύμπιος S. Tr. 275, etc. respectful mode of addressing persons older than oneself, ξεῖνε πάτερ Od. 7.28, 48, 8.145, cf. POxy. 1296.15 (iii AD), etc. ; in addressing an elder brother, UPZ 65.3 (ii BC). metaph, father, author, ἀοιδᾶν π.… εὐαίνητος Ὀρφεύς Pi. P. 4.176 ; χρόνος ὁ πάντων π. Id. O. 2.17, cf. Pl. Ti. 41a ; τοῦ λόγου π. Id. Smp. 177d, cf. Phdr. 257b, etc. ; ὁ π. τῶν φώτων, i.e. God, the father of the stars, Ep. Jac. 1.17 ; οἱ π. τῶν ἀτόμων the authors of the atomic theory, Gal. 1.246 ; of capital, τοῦ πατρὸς ἐκγόνους τόκους Pl. R. 555e. title of a grade in the mysteries of Mithras, IG 14.1272, etc. π. πατρίδος, = Lat. pater patriae, Plu. Cic. 23, BGU 1074.1 (i AD), IG 7.2713.33 (Acraeph., i AD), etc. ; similarly, π. τῆς πόλεως ib. 5(1).1417.11 (Methone). in pl., forefathers, Il. 6.209, etc. ; ἐξέτι πατρῶν from our fathers’ time, Od. 8.245 ; ἐκ πατέρων Pi. P. 8.45.
parents, D.S. 21.17, Alciphr. 3.40, Epigr.Gr. 227 (Teos).
parentnation, opp. colonists, Hdt. 7.51, 8.22, Plu. Them. 9. (Cf. Skt. pitár-, Lat. pater, etc.)

ὁ, gen. πατέρος, att. u. schon bei Hom. u. Hes. viel häufiger πατρός, eben so dat. πατέρι u. πατρί, acc. πατέρα, voc. πάτερ, gen. plur. πατέρων u. πατρῶν, dat. πατράσι, πατέρεσσι, Qu.Sm. 10.40,
der Vater, pater ; εἴπ' ὄνομ' ὅττι σε κεῖθι κάλεον μήτηρ τε πατήρ τε, Od. 8.550 ; πατρὸς δ' ἐξ ἀγαθοῦ καὶ ἐγὼ γένος εὔχομαι εἶναι, Il. 14.113, u. oft, wie bei den Folgdn überall ; πατρὸς πατήρ, der Großvater, 14.118, Od. 19.180. Von den Göttern heißt bes. Zeus πατήρ, auch πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε, Hom. u. A. – Uebh. wie bei uns ehrende Anrede Jüngerer an Aeltere mit dem Ausdruck der Hochachtung u. Liede, Od. 7.48, 8.145 u. sonst. – Uebh. der Urheber wovon, der Erfinder, Jacobs Ach.Tat. p. 493 ; so πατὴρ ἔργων, ἃ δι' ἐμοῦ γιγνόμενα, Plat. Tim. 41a, wie τὸν ποιητὴν καὶ πατέρα τοῦδε τοῦ παντός, 28c ; dah. auch vom Capital, τοῦ πατρὸς ἐκγόνους τόκους πολλαπλασίους κομιζόμενοι, Rep. VIII.555e ; τοῦ λόγου, Symp. 177d, u. öfter, wie Sp. – Im plur. die Väter, die Ahnherren, Vorfahren, Hom. u. Folgde, wie Pind. Ol. 2.7 u. oft ; Eur. Andr. 766 ; Thuc. 2.11, oft ; ἀγαθῶν πατέρων φύντι, Plat. Legg. VI.772e ; ἐκ πατέρων, von den Vätern her, von den Vätern angestammt, Jacobs AP p. 792 ; die Eltern, Vater und Mutter, Dion.Hal. u. Sp., vgl. Schäfer mel. p. 45. – Das Stammvolk, der Mutterstaat im Gegensatz der Colonie, vgl. Valcken zu Her. 7.51, 8.22.

πατήρ, πατρός, -τρί, τέρα, [in LXX chiefly and very freq. for אָב ;]
a father;
__1. prop.,
__(a) of the male parent: Mat.2:22, Luk.1:17, Jhn.4:53; anarth., Heb.12:7 (M, Pr., 82 f.); pl., of both parents (cl.), Heb.11:23; οἱ π. τ. σαρκός, Heb.12:9;
__(b) of a forefather or ancestor (in cl. usually in pl.; Hom., al.): Mat.3:9, Luk.1:73, Jhn.8:39, al.; pl., Mat.23:30, 32 Luk.6:23, 26 Jhn.4:20, 1Co.10:1, al.
__2. Metaph.,
__(a) of an author, originator, or archetype (= αἴτιος, ἀρχηγός, etc.; Pind., Plat., al.): Jhn.8:41-44, Rom.4:11, 12 16.
__(b) as a title of respect or honour, used of seniors, teachers and others in a position of responsible authority (Jdg.17:10, 2Ki.2:12, Pro.1:8, al.): Mat.23:9 Act.7:2 22:1, 1Jn.2:13.
__3. Of God (as in cl. of Zeus) as Father;
__(a) of created things: τ. φώτων, Jas.1:17;
__(b) of all sentient beings: Eph.3:14, 15 Heb.12:9;
__(with) of men, esp. those in covenant relation with Him (freq in OT and later Jewish lit.; see Dalman, Words, 184ff.): Mat.6:4, Luk.6:36, Jhn.4:21, Jas.3:9, al.; ὁ π. ὁ ἐν (τ.) οὐρανοῖς, Mat.5:16, Mrk.11:25; ὁ π. ὁ οὐράνιος, Mat.6:14 15:13; esp. in the Epp., of Christians: Rom.8:15, 2Co.6:18, Gal.4:6, Eph.2:18 4:6, 1Jn.2:1; with genitive qual., τ. οἰκτιρμῶν, 2Co.1:3; τ. δοξῆς, Eph.1:17;
__(d) of Christ (Dalman, Words, 190 ff.);
__(α) by our Lord himself: ὁ π., Mat.11:25-27, Luk.10:2, 22 Jhn.5:20-23, al.; ὁ π. μου, Mat.11:27, al.; ὁ ἐν τ. οὐρανοῖς, Mat.7:11, al.; ὁ οὐράνιος, Mat.15:13; vocat., Jhn.11:41 12:27, 28 17:1, 5, 11, 20, 25 (cf. Abbott, JG., 96 f.);
__(β) by Apostles: Jhn.1:14 (anarth.; see M, Pr., l.with), Rom.15:6, 2Co.1:3 11:31, Eph.1:3, Col.1:3, Heb.1:5, 1Pe.1:3, Rev.1:6 (cf. Westc., Epp. Jo., 27-34).
(AS)