ά, όν [ᾰ, v. ci-dessous] ancien, càd. :
      1 âgé, vieux, en parl. de pers. p. opp. à νέος, IL. 14, 108 ; OD. 1, 395 ; joint à γέρων, OD. 13, 432 ; à γρηῦς, OD. 19, 346 ; cf. SOPH. O.C. 112, etc., en parl. de choses (vin, OD. 2, 340, vaisseaux, OD. 2, 293, etc., chaussures, PLAT. Men. 91 d, etc.) ; avec idée de mépris, vieux radoteur, AR. Lys. 988 ;
      2 de vieille date (vieil hôte, vieil ami) IL. 6, 215 ; SOPH. Tr. 263, etc. ;
      3 d’autrefois, ancien, antique, IL. 11, 166 ; OD. 2, 218 ; THC. 1, 4, etc. ; οἱ παλαιοί, THC. 1, 3, etc. les anciens, les hommes des temps passés ; en parl. de choses, OD. 23, 296 ; PLAT. Gorg. 499 c, etc. ; ἀρχαῖα καὶ παλαιά, DÉM. 597, 18, etc. les vieilles et antiques choses (hauts faits, coutumes, etc.) ; adv. τὸ παλαιόν, HDT. 1, 171 ; ESCHL. Pers. 101, etc. ; τό γε παλαιόν, PLAT. Crat. 401 c, etc. autrefois ; ἐκ παλαιοῦ, HDT. 1, 157 ; THC. 1, 2 ; ANT. 115, 23, dès les temps anciens ; particul. avec idée de respect, d’une antiquité vénérable, ANT. 141, 34 ; avec idée de mépris, suranné, ESCHL. Pr. 317 ; SOPH. O.R. 290.

• Cp. παλαίτερος, PD. N. 3, 127 ; HDT. 1, 60 ; • Sup. παλαίτατος, THC. 1, 4, etc. ; EUR. Med. 68, etc.

➳ [αῐ] SOPH. fr. 655 Dind. ; EUR. El. 497 ; lac. παλαιόρ, AR. Lys. 988.

Étym. πάλαι.

ά, όν, Aeol. πάλαος Eust. 28.33, Epigr.Gr. 992 (Balbilla); Boeot. παληός EM 32.6; Lacon. παλεός (v. infr.); regul. Comp. and Sup. παλαιότερος Pi. N. 6.53, Th. 1.1 codd., παλαιότατος Pl. Ti. 83a, etc. ; more freq. παλαίτερος, παλαίτατος (from πάλαι), Pi. P. 10.58, N. 7.44, Th. 1.4, etc. [The penult. is sts. short in Poets, S. Fr. 956 (s.v.l.), E. El. 497, Damocr. ap. Gal. 13.1049; παλεός γα ναὶ τὸν Κάστορα ἄνθρωπος Ar. Lys. 988; in these places παλεός (a form mentioned by Hdn. Gr. 2.909, cf. Theognost. Can. 50.3, Sch. Ar. Lys. l.c., Suid., and corroborated by the Pap. (iv BC) of Timotheus (v. παλεομίσημα, παλεονυμφάγονος)) may be retained or restored).]; old in years, mostly of persons, aged, ἢ νέος ἠὲ παλαιός Il. 14.108; νέοι ἠδὲ παλαιοί Od. 1.395, cf. Epicur. Ep. 3 p. 59U. ; παλαιῷ φωτὶ ἐοικώς Il. 14.136; π. γέρων, π. γρηῦς, Od. 13.432, 19.346, cf. Ar. Ach. 676; χρόνῳ π. S. OC 112; ἐν παλαιτέροισι Pi. N. 3.73; ἔνθα δὴ παλαίτατοι θάσσουσι E. Med. 68; in bad sense, a dotard (μωρός Hsch., but σκώπτης Suid.), Ar. Lys. 988. of things, οἶνος Od. 2.340; νῆες… νέαι ἠδὲ π. ib. 293; τρὺξ π. καὶ σαπρά Ar. Pl. 1086; [τριήρεις] π. ἀντὶ καινῶν Lys. 28.4; ὑποδήματα Pl. Men. 91d; σπέρματα Thphr. HP 7.1.6.
of old date, ancient, of persons, ξεῖνος π. an old guest-friend, Il. 6.215, cf. S. Tr. 263, E. Alc. 212; Ἴλου παλαιοῦ Il. 11.166; κέρδεα… οἷ’ οὔ πώ τιν’ ἀκούομεν οὐδὲ παλαιῶν Od. 2.118; Μίνως παλαίτατος ὧν ἀκοῇ ἴς μεν Th. 1.4; οἱ πάνυ π. ἄνθρωποι Pl. Cra. 411b; οἱ π. the ancients, Th. 1.3; π. ἡμερῶν LXX Da. 7.9. of things, λέκτρον Od. 23.296; παλαιά τε πολλά τε εἰδώς 7.157; καινὰ καὶ π. ἔργα Hdt. 9.26; νόμοι A. Eu. 778 (lyr.); κατὰ τὸ νόμιμον τὸ π. καὶ ἀρχαῖον Lys. 6.51; κατὰ τὸν π. λόγον Pl. Grg. 499c; ἡ π. παροιμία Id. R. 329a; παλαί’ ἂν [εἴη], ἐξ ὅτου S. Ph. 493; παλαιᾷ σύντροφος ἁμερᾷ Id. Aj. 622 (lyr.); of places, A. Pers. 17 (anap.), S. El. 4, etc. ; καιροὶ π.
ancient times, PPetr. 2 p. 15 (iii BC); τὸ π. as Adv., anciently, formerly, A. Pers. 102 (lyr.), Hdt. 1.171, Pl. Cra. 401c, etc. ; ἐκ παλαιοῦ from of old, Hdt. 1.157; ἐκ π. ἐχθρὸς ὢν αὐτοῦ Antipho 2.1.5; ἐκ τῶν παλαιῶν Herod. 2.102; ἐκ παλαιτέρου from older time, Hdt. 1.60; ἐκ παλαιτάτου Th. 1.18; also εὐθὺς ἀπὸ παλαιοῦ ib. 2; ἀρχαῖα καὶ παλαιά joined, D. 22.14, cf. Lys. (v. supr.); παλαιὸν δῶρον ἀρχαίου ποτὲ θηρός S. Tr. 555. of things, also, in good sense, venerable, held in esteem, like Lat. antiquus, ἅπερ μέγιστα καὶ παλαιότατα τοῖς ἀνθρώποις Antipho 6.4. in bad sense, antiquated, obsolete, κωφὰ καὶ π. ἔπη S. OT 290. π. δρᾶμα a drama which has been previously acted, SIG 1078 lxxxvii (Athens, iv BC). Adv. παλαιῶς in an old way, τὰ καινὰ π. διδάσκειν Socr. Ep. 30.9; Comp. παλαίτερον at an earlier time, D.H. 8.57, al.

alt, hochbejahrt ; ἢ νέος ἠὲ παλαιός, Il. 14.108 u. öfter ; παλαιῷ φωτὶ ἐοικώς, einem alten Manne ähnlich, 14.136 ; παλαιὸς γέρων, παλαιὴ γρηῦς, Od. 13.432, 19.346 ; auch νῆες πολλαί, νέαι ἠδὲ παλαιαί, 2.293 ; auch οἶνος, alter Wein, 2.340 ; – auch alt = aus der Vorzeit, von Menschen, die vor Alters gelebt haben, παλαιῶν, τάων αἲ πάρος ἦσαν, Od. 2.118 ; παρ' Ἴλου σῆμα παλαιοῦ, Il. 11.116 ; von Alters her, ἦ ῥά νύ μοι ξεῖνος πατρώϊός ἐσσι παλαιός, 6.215 ; Pind. οἶνος, Ol. 9.52 ; ῥήσιες, 7.54 ; πόνοι δόμων νέοι παλαιοῖσι συμμιγεῖς, Aesch. Spt. 722 ; παλαιὸν ἄγκαθεν λαβὼν βρίτας, Eum. 80 ; πῶς οὖν παλαιὰ παρὰ νεωτίρας μάθω, Ch. 169 ; • τὸ παλαιόν, adv., vor Alters, Pers. 103 ; ὁ πρὶν παλαιὸς ὄλβος, Soph. O.R. 1282, öfter ; Λαΐου παλαιὰ θέσφατα, O.R. 907 ; oft bei Eur., Ar. u. in Prosa, dem νέος u. καινός entgeggstzt ; Her. braucht häufig τὸ παλαιόν wie τὸ πάλαι adverbialisch, sonst, vor Alters, ehemals, 1.171, 4.12 ; τὸ παλαιὸν καὶ τὸ νέον, 9.26 ; vgl. Plat. Crat. 401c ; ὥσπερ τὸ παλαιόν, Euthyd. 288 ; τό γε παλαιόν, Crat. 420b ; Xen. An. 3.4.7. wie Pol. 6.7.4 ; νῦν μέν – τὸ παλαιὸν δέ, Arist. H.A. 8.36 ; παλαιός τίς ἐστι λόγος οὗτος οὗ μεμνήμεθα, eine alte Rede, Plat. Phaed. 70c ; κατὰ τὸν παλαιὸν λόγον, Gorg. 499c, wie διασῴζοντες τὴν παλαιὰν παροιμίαν, Rep. I.329a ; μήτε τῶν παλαιῶν, μήτε τῶν νῦν ὄντων, Symp. 221c ; ἐκ παλαιοῦ, Antiph. 2 α 5 ; Xen. Mem. 3.5.8 ; mit ἀρχαῖος vrbdn, dem πρῴην entgeggstzt, Dem. 22.14. – Veraltet, vor Alter unbrauchbar geworden, καὶ μὴν τάγ' ἄλλα κωφὰ καὶ παλαί' ἔπη, Soph. O.R. 290, Schol. erkl. σαθρά, vgl. Aesch. Prom. 317 ; aber auch = durch Alter ehrwürdig, εἴργεσθαι ἱερῶν, θυσιῶν, ἀγώνων, ἅπερ μέγιστα καὶ παλαιότατα τοῖς ἀνθρώποις, Antiph. 6.4. – Komparat. u. superlat. teils regelmäßig, παλαιότερος, Pind. N. 6.55, Plat. Prot. 341a, Euthyd. 286c u. immer so, teils παλαίτερος, Pind. P. 10.58, ἄλσει παλαιτάτῳ, N. 7.44 ; so Aesch. Ch. 639, Eum. 691 ; Eur. Herc.F. 769, Med. 68 ; ἐκ παλαιτέρου, von alten Zeiten her, Her. 1.60 ; μίνως παλαίτατος ὧν ἀκοῇ ἴσμεν, Thuc. 1.4 ; in späterer Prosa gewöhnlich so.
[Die mittlere Silbe ist bei den Attikern zuweilen kurz, Eur. El. 497 u. in der Anth.; vgl. Jacobs AP p. 518 u. Gaisford Hephaest. p. 216.]

παλαιός, -ά, -όν
(< πάλαι), [in LXX: Lev.25:22 26:10, Sng.7:13 (14) (יָשֵׁן), יָשֵׁן), Jos.9:4-5, Jer.38:11 (בָּלֶה), etc. ;]
old, ancient; opp. to νέος, καινός: οἶνος, Luk.5:3; διαθήκη, 2Co.3:14; ἐντολή, 1Jn.2:7; ζύμη, 1Co.5:7-8; ὁ π. ἄςθρωπος (for similar phrases, see Westc., Eph., 68), Rom.6:6, Eph.4:22, Col.3:9; neut. pl., καινὰ καὶ π., Mat.13:52; of things not merely old, but worn by use (as Jo, l.with, LXX), Mat.9:16-17, Mrk.2:21-22, Luk.5:36-37.†
SYN.: see: ἀρχαῖος (AS)