(seul. prés. et impf.) :
   I accomplir un travail pénible, d’où :
      1 intr. travailler péniblement, IL. 24, 124 ; en parl. de serviteurs, OD. 10, 348 ; πένεσθαι περὶ δεῖπνον, OD. 4, 624, être occupé pour un repas, le préparer ;
      2 tr. exécuter, accomplir, préparer, en parl. d’un travail matériel : π. δαῖτα, OD. 2, 322 ; 3, 428, etc. préparer un repas : ὁππότε κεν δὴ ταῦτα πενώμεθα, OD. 13, 394, quand nous accomplirons ou exécuterons cela ; cf. IL. 19, 200 ; OD. 14, 319, etc. ;
   II p. suite, être pauvre, THC. 2, 40 ; ESCHL. Ag. 962 ; EUR. Hec. 1220 ; p. opp. à πλουτεῖν, PLAT. Pol. 293 a ; joint à κάμνειν, PLAT. Gorg. 477 d ; avec un gén. manquer ou avoir besoin de, ESCHL. Eum. 431 ; EUR. Suppl. 210, etc. ; avec l’acc. m. sign. THÉM. 22.

➳ Prés. 2 sg. πένει, ESCHL. l. c. ; sbj. 2 sg. πένηαι, THGN. 929 ; impf. 3 pl. poét. πένοντο, OD. 4, 624 ; 10, 348 ; fut. πενοῦμαι, ESCHL. Suppl. 362.

Étym. R. indo-europ. *(s)penh₁-, tendre, tisser, filer, d’où travailler péniblement ; cf. πόνος, all. spinnen.

used only in pres. and impf., (cf. πενέω) ; intr., toil, work, ἀμφίπολοι…, ἐνὶ μεγάροισι πένοντο Od. 10.348 ; περὶ δεῖπνον ἐνὶ μεγάροισι π.
were busy preparing a meal, 4.624 ; ἀμφ’ αὐτὸν ἑταῖροι ἐσσυμένως ἐπένοντο Il. 24.124. after Hom., (to have to work for one΄s living, hence) to be poor or needy, Sol. 15, E. Hec. 1220, Th. 2.40, etc. ; πλουσία ἢ πενομένη πόλις Pl. R. 577e; πλουτοῦντες ἢ π. Id. Plt. 293a; π. καὶ κάμνειν Id. Grg. 477d. c. gen., to be poor in, have need of, τῶν σοφῶν (i.e. τῆς σοφίας) A. Eu. 431 ; ὡς διαλλαγὰς ἔχοιμεν ἀλλήλοισιν ὧν πένοιτο γῆ E. Supp. 210 ; πάντων Porph. Marc. 27 ; πενόμενον τὴν ψυχὴν τῶν ἐπιβαλλόντων αὐτῇ καλῶν Hierocl. in CA 14 p. 451M. ; c. acc., χρήματα Them. Or. (i.e. Constant. pro Them.) 22b. trans., work at, get ready, δόμον κάτα δαῖτα πένοντο Od. 2.322, cf. 3.428, etc. ; ἔργα Hes. Op. 773; ὁππότε κεν δὴ ταῦτα πενώμεθα when we are a-doing this, Od. 13.394 ; τί σε χρὴ ταῦτα πένεσθαι ; 24.407, cf. Il. 19.200. — On the precise meaning of πένομαι, πενία, cf. Ar. Pl. 551 sqq. (Cf. πένης, πόνος, πονηρός.)

nur praes. u. imperf.,
1) sich anstrengen, abmühen, arbeiten ; ἀμφίπολοι ἐνὶ μεγάροισι πένοντο, Od. 10.348 ; περὶ δεῖπνον, um die Mahlzeit beschäftigt sein, 4.624. Häufiger trans., verrichten, besorgen, fertig machen, δόμον κάτα δαῖτα πένοντο, Od. 2.322, ἄριστον, Il. 24.124 u. öfter ; ἔργα, Hes. O. 775 ; ὁππότε κεν δὴ ταῦτα πενώμεθα, wenn wir dies ausführen werden, Od. 13.394 ; θοίνην πένεσθαι, Eur. El. 785.
2) aus Armut od. Durftigkeit arbeiten, Thuc. 2.40 ; dah. arm sein, Aesch. Ag. 936 ; entbehren, τῶν σοφῶν γὰρ οὐ πένῃ, Eum. 409 ; vgl. Eur. Suppl. 222 ; Plat. Rep. X.607c. Ggstz von πλουτέω, Polit. 293a, wie Theogn. 315 ; πενόμενος καὶ κακῶς πράττων, dem πλούσιος entgegengesetzt, Isae. 5.35 ; Folgde. – Das activ. πένω ist bei Aesch. Ag. 1179 für πνέων χάριν vermutet worden, mit Unrecht. Man vgl. übrigens die abgeleiteten πόνος, πονέομαι.

1. Dep., used in present and imperfect :
2. intransitive to work for one's daily bread ; generally, to toil, work, labour , [Homer (8th/7th c.BC)]
3. to be poor or needy , Solon , [Euripides (Refs 5th c.BC)], etc.
4. with genitive to be poor in, have need of , [Aeschulus Tragicus (6th/5th c.BC), Euripides (Refs 5th c.BC)]
5. transitive to work at, prepare, get ready , δαῖτα πένοντο [Odyssey by Homer (8th/7th c.BC)]; τί σε χρὴ ταῦτα πένεσθα; [Odyssey by Homer (8th/7th c.BC)] (ML)