(f. ξανῶ [ᾰ] ao. ἔξηνα ; pass. ao. ἐξάνθην, pf. ἔξασμαι ou ἔξαμμαι) :
   I gratter, d’où :
      1 carder, peigner, acc. OD. 22, 423 ; SOPH. (PLUT. M. 34 d) ; AR. Eccl. 89, 92 ; LUC. Fug. 12 ; fig. AR. Lys. 579 ;
      2 tisser, filer, EUR. Or. 12 ; AR. Av. 827 ;
   II sillonner, déchirer : κατὰ τοῦ νώτου πολλάς, DÉM. 403, 4, sillonner de coups le dos de qqn ; μάστιξι τὸ σῶμα, DH. 3, 30 ; ῥάϐδοις, DH. 9, 39 ; PLUT. Popl. 6, déchirer de coups de fouet, de verges, le corps (de qqn) ; παρειὰς δάκρυσιν, ANTH. 7, 464, fig. sillonner les joues de larmes.

Étym. p.-ê. R. indo-europ. *ksn-ie/o-, cf. ξέω, ξύω.

fut. ξανῶ Ar. Av. 827 ; aor. ἔξηνα E. Or. 12 ; — Pass., aor. ἐξάνθην (v. infr.) ; pf. ἔξασμαι (κατ-) Hp. Ulc. 24, (ἀν-) Gal. ap. Orib. 51.57.3, ἔξαμμαι Thphr. CP 3.23.2, Gp. 3.1.7, (κατ-) D.S. 17.71 : — scratch, comb, esp. of wool, card, εἴριά τε ξαίνειν Od. 22.423 ; στέμματα ξ., of Fate, E. l.c. ; abs., dress wool, Trag.Adesp. 9, Ar. Lys. 536, Ec. 89, 92, Pl. Sph. 226b, etc. ; c. gen. partit., τῶν ἐρίων ξ. Ar. Fr. 717, CratesTheb 3 ; metaph, ξ. εὔνοιαν εἰς καλαθίσκον Ar. Lys. 579 ; ξ. εἰς πῦρ, prov. of labour in vain, Pl. Lg. 780c. of cloth, full, dress it, ξ. τὸν πέπλον Ar. Av.l.c. metaph, thresh, ἡνίκ’ ἂν ξανθῇ στάχυς dub. in A. Fr. 304.7 (leg. ἡνίκ’ ἐξανθῇ); fret, mangle, of waves, ξανθὲν ὑπὸ σπιλάδι AP 6.223 (Antip.), cf. 23 ; ὕδωρ ξαινόμενον fretted into foam, A.R. 4.1266 ; of bodies, mangle, lacerate, ξαινόμενος περὶ τῇ γῇ D.H. 3.30 ; esp. of flogging, ξ. τὸ σῶμα μάστιξι ibid. ; ῥάβδοις ἔξαινον τὰ σώματα Plu. Publ. 6, cf. Ach.Tat. 6.20 (Pass.) ; c. acc. cogn., ξ. κατὰ τοῦ νώτου πολλὰς (sc. πληγάς) D. 19.197 ; μελεϊστὶ ξ. Philostr. Her. 19.18 ; also ξαίνουσα παρειὰς δάκρυσιν AP 7.464 (Antip.) ; of the throat, in Pass., to be irritated, sore, Antyll. ap. Orib. 10.34.8 ; of the mind, fret, worry, ξαίνεσθαι τὴν ψυχὴν φροντίδι J. AJ 1.1.4.

(*ξάω, ξέω), kratzen, kämmen, bes. die Wolle krempeln, um sie dann zu spinnen, ἔρια ξαίνειν, Od. 22.423 u. Sp., ohne ἔρια Soph. frg. 497 ; Ar. Lys. 536 ; Plat. Polit. 308d καθάπερ ὑφαντικὴ τοῖς τε ξαίνουσι καὶ τοῖς τἆλλα προπαρασκευάζουσιν ὅσα πρὸς τὴν πλέξιν αὐτῆς ; Luc. Fugit. 12 sagt ἔρια ξαίνειν ὡς εὐεργὰ εἴη ταῖς γυναιξί. – Man sagte auch ξαίνειν τῶν ἐρίων, Poll. 7.30 aus Ar.; spinnen u. weben, τὸν πέπλον, Ar. Av. 827, Eccl. 89 ; Arist. Pol. 5.10. – Uebtr., schlagen, prügeln, durchwalken, περιρρήξας τὸν χιτωνίσκον ὁ οἰκέτης ξαίνει κατὰ τοῦ νώτου πολλάς, Dem. 19.197 ; Sp., ῥάβδοις ἔξαινον τὰ σώματα, Plut. Popl. 6 ; vgl. Dion.Hal. 3.30, 7.69 ; auch vom Anschlagen des Meeres an das Gestade, die Küsten peitschen (vgl. ἁλίξαντος); Antip.Sid. 104 (VII.464) sagt sogar ξαίνουσα παρειὰς δάκρυσιν ; auch ἡνίκ' ἀν ξανθῇ στάχυς Aesch. fig. 300, – sprichwörtlich war εἰς πῦρ ξαίνειν, Plat. Legg. VI.780c, Aristid.

comb, clean (of wool; MAT.6:28 - variant א*) (MT)