'νόος-νοῦς, νόου-νοῦ (ὁ) :
   I faculté de penser, d’où :
      1 intelligence, esprit, pensée : ἄλλοσ' ὄμμα, θατέρᾳ δὲ νοῦν ἔχειν, SOPH. Tr. 272, avoir les yeux et l’esprit dirigés d’un autre côté, càd. occupés à autre chose ; τὸν νοῦν ἔχειν πρός τινα ou τι, ATT. diriger sa pensée, son attention sur qqn ou qqe ch. ; ἐν νῷ ἔχειν, PLAT. Rsp. 490 a, avoir dans l’esprit, dans la mémoire ; ἐν νῷ ἔχειν τινά, PLAT. Euthyd. 2 b, se souvenir de qqn ; avec ὡς, HDT. 5, 91 ;
      2 p. suite, intelligence, sagacité, sagesse : νόῳ, OD. 6, 320 ; σὺν νόῳ, HDT. 8, 36, 138, avec bon sens, avec intelligence, avec réflexion ; οὐδενὶ ξὺν νῷ, PLAT. Crit. 48 c, sans aucune intelligence ; παρὲκ νόον, IL. 20, 133, sans motif raisonnable ; νοῦ κενός, SOPH. O.C. 931, sans esprit, inintelligent, déraisonnable ; νοῦν ἔχειν, SOPH. Tr. 553 ; AR. Ran. 535, avoir de l’esprit, être intelligent, avisé ; σμικρὸν νοῦν ἔχειν, PLAT. Gorg. 500 c, ou σμικρὸν νοῦ κεκτῆσθαι, PLAT. Leg. 887 e, n’avoir qu’un peu d’esprit ; νοῦν ἴσχειν περί τι, PLAT. Rsp. 534 b, se bien connaître à qqe ch. ; νοῦν ἔχειν avec l’inf. SOPH. El. 1013, avoir l’intelligence de, apprendre à, etc. ; νοῦν οὐκ ἔχει avec l’inf., impers. SOPH. Ant. 68, cela n’a pas le sens commun, cela est absurde, déraisonnable ;
      3 pensée, projet, intention, manière de voir : νόον νοεῖν, IL. 9, 104 ; βουλεύειν, OD. 5, 23, avoir une intention, un dessein ; τρέπειν τινὶ ἐπὶ νόον, HDT. 3, 21, déterminer qqn à ; ποιεῖν τινι ἐπὶ νόον, HDT. 1, 27, mettre à qqn qqe ch. dans l’esprit, lui suggérer une idée ou une résolution ; ἐν νόῳ ἔχειν, avoir dans l’esprit, avoir l’intention de, projeter de, avec l’inf. HDT. 1, 10, 77 ; THC. 4, 8, 85 ; PLAT. Rsp. 344 d ; τί ἐν νῷ ἔχεις ; XÉN. An. 3, 3, 2 ; PLAT. Conv. 215 a, qu’as-tu l’intention de faire ? ;
      4 dans la philosophie d’Anaxagore, νοῦς, l’être intelligent, qui pour la première fois donna le mouvement à la matière, DL. 2, 6 ;
      5 pensée, sens d’un mot, d’un discours, HDT. 7, 162 ; AR. Ran. 1439 ; POL. 5, 83, 4 ; LUC. Pr. 3, Lex. 1 ;
   II.1 âme, cœur : χαῖρε νόῳ, OD. 8, 78, il se réjouit dans son cœur ; κεῦθε νόῳ, IL. 1, 363 ; 16, 19, cache-le dans ton cœur ; χόλος νόον οἰδάνει, IL. 9, 554, la colère gonfle l’âme ;
      2 disposition de l’âme, sentiment, manière de penser, OD. 3, 147, etc. ; ἀνθρώπων νόος, OD. 1, 3, l’esprit des hommes, leur façon de penser ; νοῦν ἔχω τὸν αὐτόν, AR. Pl. 993, je pense encore de même ; p. opp. à ἔπεα, OD. 18, 282 ; à γλῶσσα, SOPH. O.C. 935 ;
      3 volonté, désir, IL. 2, 192 ; νόον τελεῖν τινι, IL. 23, 149, accomplir le vœu de qqn ; ταύτῃ ὁ νόος φέρει, HDT. 9, 120, c’est là que va sa pensée, c’est là l’objet de ses désirs ; κατὰ νοῦν, selon l’esprit, le vœu, le désir, la volonté de qqn, à souhait, HDT. 7, 150 ; THC. 4, 120, etc.

Étym. incert.

'

νόου, ὁ, Att. contr. νοῦς, gen. νοῦ ; Hom. uses the contr. form once, in nom., Od. 10.240, cf. Hes. Fr. 205 (Hdt. never); Trag. use contr. form, exc. in A. Ch. 742 (iamb.), S. Ph. 1209 (lyr.); Aeol. gen. νῶ Alc. Supp. 9.1; acc. νῶν Sappho ib. 25.2; νόον Ead. 70 (s.v.l.); heterocl. forms are found in NT and later writers, gen. νοός Ep. Rom. 7.23, LXX 4 Ma. 1.35; dat. νοΐ 1 Ep. Cor. 1.10, [Aristid.] Or. 35 (9).26; nom. pl. νόες Ph. 1.86, Plot. 6.7.17, Dam. Pr. 96; acc. pl. νόας Plu. Fr. 7.27, Iamb. Myst. 1.15, Ammon. in Int. 243.3 (v.l.), Dam. Pr. 103; Att. pl. νοῖ, acc. νοῦς, gen. νόων ib. 122, dat. νοῖς ibid., is rare in early writers, as Ar. Fr. 471, but freq. in later philosophy; mind, as employed in perceiving and thinking, sense, wit, οὐ λῆθε Διὸς πυκινὸν ν. Il. 15.461; ν. πολυκερδέα Od. 13.255; ν. ὁρῇ καὶ ν. ἀκούει, τἄλλα κωφὰ καὶ τυφλά Epich. 249, cf. S. OT 371; νόῳ prudently, Od. 6.320; παρὲκ νόον senselessly, Il. 20.133; σὺν νόῳ wisely, Hdt. 8.86, 138; ξὺν νῷ with play on ξυνῷ, Heraclit. 114 (νόῳ codd. Stob.); ξὺν νῷ ἑλομένῳ Pl. R. 619b; οὐδενὶ ξὺν νῷ Id. Cri. 48c; μηδενὶ ξὺν νῷ Ar. Nu. 580; τοῦ νοῦ χωρίς S. OT 550; τοῦ ν. κενός Id. OC 931; νόῳ λαβεῖν τι to apprehend it, Hdt. 3.51; νόῳ σχεῖν, ἔχειν, recall, remember, Id. 5.92. ηʹ, Pl. R. 490a; κοινὸς ν. Phld. Rh. 1.37 S., Arr. Epict. 3.6.8; ἀγαθὸς ν., σπουδαῖος ν., Phld. Rh. 2.61, 1.252 S. νοῦν ἔχειν in two senses, to have sense, be sensible, S. Tr. 553, El. 1013, 1465, Ar. Ra. 535, etc. ; ὁ νοῦς ὅδ’ αὐτὸς ν. ἔχων οὐ τυγχάνει E. IA 1139; so ν. ὀλίγον κεκτημένος Ar. Ec. 747; σμικρὸν νοῦ κεκτῆσθαι Pl. Lg. 887e; impers., τὸ γὰρ περισσὰ πράσσειν οὐκ ἔχει ν. οὐδένα S. Ant. 68, cf. Pl. Ti. 68b; cf. νουνεχόντως. νοῦν or τὸν ν. ἔχειν to have one΄s mind directed to something, ἄλλοσ’ ὄμμα, θητέρᾳ δὲ ν. ἔχειν S. Tr. 272, cf. Sappho Supp. 25.2; τὸν ν. πρὸς αὑτὸν οὐκ ἔχων, ἐκεῖσε δέ E. Ph. 1418; δεῦρο ν. ἔχε Id. Or. 1181; οἴκοι τὸν ν. ἔχειν Id. Ion 251; ποῦ τὸν ν. ἔχεις ; Ar. Ec. 156; τὸν ν. ἔχειν πρός τινα or τι (like προσέχειν τὸν ν.) Th. 7.19, Pl. Grg. 504d; πρός τινι Id. Prt. 324a, etc. ; περί τινος Id. R. 534b; ἐν πέρδιξιν AP 7.206 (Damoch.); conversely, ἐπὶ νοῦν ἐλθεῖν τινι to occur to one, D.H. 3.15, Arr. An. 7.24.3.
mind, more widely, as employed in feeling, deciding, etc., heart, χαῖρε νόῳ Od. 8.78; κεῦθε νόῳ Il. 1.363; [χόλος] οἰδάνει νόον 9.554; ἐνὶ στήθεσσιν ἀτάρβητος ν. ἐστί 3.63; ν. ἔμπεδος, ἀκήλητος, ἀπηνής, 11.813, Od. 10.329, 18.381; ν. εὐμενής, ἄγναμπτος, etc., Pi. P. 8.18, A. Pr. 164 (lyr.), etc. ; πολλῶν ἀνθρώπων νόον ἔγνω Od. 1.3; ἐκ παντὸς νόου with all his heart and soul, Hdt. 8.97; τῷ νῷ… κἀπὸ τῆς γλώσσης in heart as well as tongue, S. OC 936; freq. in phrase κατὰ νόον according to one΄s mind, Hdt. 1.117, 7.104; εἰ τάδ’ ἔχει κατὰ νοῦν κείνῳ S. OC 1768 (anap.); πράξειας κατὰ ν. τὸν ἐμόν Id. Fr. 469 (anap.); κατὰ ν. πράξας Ar. Eq. 549; χωρεῖ κατὰ ν. Id. Pax 940, cf. Pl. Euthphr. 3e.
mind, resolve, purpose, ἀγαθῷ νόῳ, i.e. kindly, Hdt. 1.60; τί σοι ἐν νόῳ ἐστὶ ποιέειν ; what do you intend to do? ib. 109; ἡμῖν ἐν ν. ἐγένετο εἰπεῖν Id. 9.46; ἐν ν. ἔχειν c. fut. inf., to intend…, Id. 1.10 (v.l.); c. pres. inf., ib. 27, Pl. R. 344d; ποιέειν τι ἐπὶ νόον τινί to put into his mind to do…, Hdt. 1.27; ἐπὶ νόον τρέπειν τινί… Id. 3.21; ταύτῃ <ὁ> ν. ἔφερε Id. 9.120.
reason, intellect, νόου φρενί Xenoph. 25, cf. Parm. 16.2, etc. ; θεῖος ν. Democr. 112, cf. Id. ap. Arist. de An. 404a28; opp. δόξα, Pl. Ti. 51d, cf. Arist. de An. 428a5. Mind as the active principle of the Universe, Anaxag. 12, etc. ; Θαλῆς νοῦν τοῦ κόσμου τὸν θεόν Placit. 1.7.11; ἡ τοῦ κόσμου γένεσις ἐξ ἀνάγκης καὶ νοῦ συστάσεως Pl. Ti. 48a, cf. Sph. 249a, Phlb. 30c, Arist. Metaph. 1072b20, de An. 430a17, Zeno Stoic. 1.28, Plot. 5.1.4.
act of mind, thought, ἡμῖν δ’ οὔ τις τοῦδε νόος καὶ μῆτις ἀμείνων Il. 15.509; οὐ γάρ τις νόον ἄλλος ἀμείνονα τοῦδε νοήσει 9.104; οὐ γὰρ δὴ τοῦτον μὲν ἐβούλευσας νόον αὐτή Od. 5.23.
purpose, design, νόον τελεῖν τινι Il. 23.149; σάφα οἶσθ’ οἷος ν. Ἀτρεΐωνος 2.192.
sense, meaning of a word, etc., οὗτος ὁ νόος τοῦ ῥήματος Hdt. 7.162, cf. Ar. Ra. 1439, Plb. 5.83.4, Phld. Rh. 1.106 S., etc. ; ὁ νόος τῆς θυσίης cj. for νόμος in Hdt. 1.216; meaning of a work of art, Philostr. VA 4.28; πολὺς ν. ἐν ὀλίγῃ λέξει συνέσταλται Plu. 2.510e; πρὸς τὸν αὐτὸν νοῦν to the same effect, Str. 15.3.7; πρὸς νοῦν οὐδὲν λέγοντες to the point, Phld. Mus. p. 96K. ; οὐδὲ νοῦν ἔχον senseless, Id. Po. 5.29. Pythag. name for μονάς, Theol.Ar. 6. (Etym. dub. ; the pr. n. ΠολυνόϜα IG 9(1).870 hardly proves νόϜος.)

ὁ, zsgzn νοῦς, so immer im Att., bei Hom. nur einmal, Od. 10.240 ; Hes. frg. 48.2 ; bei Her. nie zusammengezogen ; bei späteren Schriftstellern, bes. im NT u. bei K.S. findet sich auch, nach der 3. Declination gebildet, gen. νοός, dat. νοΐ, acc. νόα, plur. νόες, vgl. Lobeck Phryn. 453;
eigtl. das geistige Wahrnehmen :
   a) Sinn, Gesinnung, Sinnesart in sittlicher Beziehung ; Od. 1.3 ; εἰπὲ δέ μοι μνηστῆς ἀλόχου βουλήν τε νόον τε 11.177 ; ἐμοὶ νόος ἐστὶν ἐναίσιμος, 5.190 ; θεουδής, 6.121 u. öfter ; ἐν στήθεσσιν ἀκήλητος νόος, 10.329, vgl. 20.388 ; oft unserm »Herz«, »Seele« entsprechend, χαῖρε νόῳ, er freute sich im Herzen, 8.78, κεῦθε νόῳ, Il. 1.366, vgl. 16.19 ; χόλος νόον οἰδάνει, Zorn schwellt die Seele, 9.554 ; νόος ἔμπεδος, fester, unerschütterlicher Sinn, 11.813 ; – εὐμενεῖ νόῳ, Pind. P. 8.19 ; θερμαίνει νόον, Ol. 11.91 ; νόον ἰαίνει φθονερῶν, P. 2.89 ; νοῦν ἔχοντ' ἀνδρῶν φίλον, 3.5 ; ἐπικότως ἀεὶ τιθέμενος ἄγναμπτον νόον, Aesch. Prom. 103 ; εὐφρανεῖ νόον, Ch. 731 ; οὐκ ἂν γένοιτο νοῦς κακὸς καλῶς φρονῶν, Soph. O.R. 600 ; εἰ τάδ' ἔχει κατὰ νοῦν κείνῳ, wenn es ihm nach seinem Sinne ist, O.C. 1768 ; κατὰ νοῦν πράττειν, Ar. Pax 746 ; χωρεῖ κατὰ νοῦν, es geht nach Wunsch, 906 ; ἐὰν κατὰ νόον μου γένηται, Her. 7.150, öfter ; πᾶσι κατὰ νόον ποιέειν, 6.130 ; ἐκ παντὸς νόου παρεσκεύασται μένειν, 8.97, sehr gern, wie wir sagen »von ganzem Herzen« ; εἰ τεθήσεται κατὰ νοῦν τὰ πράγματα, Thuc. 4.120 ; κατὰ νοῦν ἐμαυτῷ, Plat. Phaed. 97d ; Polit. 290c u. öfter ; νοῦν ἔχειν ἐκεῖσε, δεῦρο, wie wir sagen »seinen Sinn auf Etwas richten«, Eur. Or. 1181, Phoen. 363.
   b) Verstand, Klugheit, Ueberlegung ; οὐ γάρ πως ἂν θνητὸς ἀνὴρ τάδε μηχανόῳτο ᾧ αὐτοῦ γε νόῳ, Od. 16.197 ; ἐπιστήμων βουλῇ τε νόῳ τε, ib. 374 ; ἐμὲ παρὲκ νόον ἤγαγε, Il. 16.391 ; ὅππως ἐξαπάφοιτο Διὸς νόον, 14.160 ; ἥτ' ἔκλεψε νόον πύκα περ φρονεόντων, ib. 217 ; ὃς περὶ μὲν νόον ἐστὶ βροτῶν, Od. 1.66 ; auch πέπνυσαι νόῳ, Il. 24.377 ; νόῳ καὶ ἐπίφρονι βουλῇ φραζόμεθα, Od. 3.128 ; νόῳ, mit Ueberlegung, vernünftig, 6.320. Vgl. noch τῇς ἐν μὲν νόος ἐστὶ μετὰ φρεσίν, Il. 18.419. – Νόος ὀρθός, richtige Einsicht, Pind. P. 10.68 ; σὲ χρόνος γέρονθ' ὁμοῦ τίθησι καὶ τοῦ νοῦ κενόν, Soph. O.C. 935 ; νοῦς ἐξίσταται, Ant. 560 ; τὸν νοῦν διδάσκαλον ἔχειν, Eur. Troad. 647 ; νοῦν ἔχων καὶ φρένας, Ar. Ran. 535 ; – σὺν νόῳ ποιεῖν, verständig, Her. 8.86 ; – νοῦν ἔχων, Plat. Phaedr. 241b.
   c) der einzelne Gedanke, auch Absicht, Beschluß, Ratschluß ; von den Göttern, ἀνήρ δέ κεν οὔτι Διὸς νόον εἰρύσσαιτο, Il. 8.143, οὐ γάρ τ' αἶψα θεῶν τρέπεται νόος, Od. 3.147 ; ὄφρα κέ τι γνῶμεν Τρώων νόον ὅντιν' ἔχουσιν, Il. 22.382 ; νόον ἐβούλευσας, Od. 5.23 ; αἰεὶ ἐν στήθεσσι νόον πολυκερδέα νωμῶν, 13.255 ; oft verbunden ἐμῇ βουλῇ τε νόῳ τε, wie Od. 13.305 ; καὶ μῆτις, Il. 15.509, vgl. 23.590 ; – Διὸς νόος μέγας κυβερνᾷ, Pind. P. 5.122 ; νόον ὑπέθηκε φροντίσιν, Ol. 1.19 ; τοῦ στρατηγοῦ ταύτῃ ὁ νόος ἔφερε, Her. 9.120 ; – νοῦν ἔχειν πρός τι, seine Gedanken, seine Aufmerksamkeit auf Etwas richten, Ar. Thesm. 291 ; oft νοῦν προσέχειν, absolut u. τινί ; πρόσεχε τὸν νοῦν ἐμοί, neben ἄκουε, schenke mir deine Aufmerksamkeit, Eq. 1009 ; πρός τινι, 997 ; oft Plat. πρός τινα, Symp. 192b, auch absolut ; – νόῳ λαβεῖν, ὡς, erwägen, Her. 3.41, 5.91 u. öfter ; νόῳ ἴσχων ὡς, sich erinnernd, im Geiste festhaltend, 5.92.2 ; τί σοι ἐννῷ ἐστι ποιέειν, was beabsichtigst du zu tun ? 1.109 ; oft ἐννῷ ἔχειν, vorhaben, beabsichtigen (wie auch Plat. Polit. 311c, Phaed. 63c, u. öfter, u. A.); ἐπὶ νόον ποιέειν τινί, Einem Etwas in den Sinn bringen, ihm einen Gedanken eingeben, 1.27 ; ἐπὶ νόον τρέπειν τινί, mit folgdm acc. c. inf., 3.21 ; – Sinn, Bedeutung, Begriff eines Wortes, Satzes, einer Rede, νοῦν ἔχει τίνα ; Ar. Ran. 1439 ; νόος ῥήματος, der Sinn eines Ausspruchs, Her. 7.162 u. Sp.; ὁ νοῦς τῶν παρακαλουμένων, Pol. 5.83.4 ; οὗτος ὁ νοῦς ἦν τῷ λελεγμένῳ, Luc. Prom. 3 ; Plut. u. bes. Gramm. oft. – Anaxagoras nannte den die Materie bewegenden u. belebenden göttlichen Geist νοῦς, u. die Philosophen von Arist. an bestimmten den Begriff desselben verschieden.

1. mind, perception , (Homer), etc.; νόῳ heedfully , (Odyssey by Homer); παρὲκ νόον senselessly , (Iliad by Homer); σὺν νόῳ wisely , (Herdotus Historicus); νόῳ λαβεῖν τι to apprehend it, (Herdotus Historicus); νόῳ ἔχειν to keep in mind , (Herdotus Historicus)
2. νοῦν ἔχειν means
3. to have sense , be sensible , (Sophocles Tragicus), etc.; περισσὰ πράσσειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα to aim too high has no sense , (Sophocles Tragicus)
4. to have one's mind directed to something, ἄλλος᾽ ὄμμα, θἀτέρᾳ δὲ νοῦν ἔχειν (Sophocles Tragicus); δεῦρο νοῦν ἔχε (Euripides)
5. the mind, heart , χαῖρε νόῳ (Odyssey by Homer); so, νόος ἔμπεδος, ἀπηνής (Homer); ἐκ παντὸς νόου with all his heart and soul , (Herdotus Historicus), etc.
6. one's mind, purpose , τί σοι ἐν νόῳ ἐστὶ ποιεῖ; what do you intend to do? (Herdotus Historicus); ἐν νόῳ ἔχειν, with infinitive, to intend , (Herdotus Historicus); νόον τελεῖν (Iliad by Homer)
7. the sense or meaning of a word or speech, (Herdotus Historicus) (ML)