νοέω-οῶ (f. νοήσω, ao. ἐνόησα ; pf. pass. νενόημαι) :
   I se mettre dans l’esprit :
      1 par l’entremise des sens, d’où voir, s’apercevoir de, acc. IL. 3, 21, 30, etc. ; OD. 16, 160, etc. ; XÉN. An. 3, 4, 44 ; avec un acc. accompagné d’un part. IL. 4, 200 ; OD. 20, 367 ;
      2 par la réflexion, d’où comprendre, abs. OD. 21, 257 ; acc. OD. 18, 228, etc. ; SOPH. O.C. 1034 ; XÉN. Hell. 5, 4, 31, etc. ; avec l’acc. suivi de ὡς, OD. 22, 32 ;
   II p. suite :
      1 avoir dans l’esprit : τι, IL. 1, 542, qqe ch. ; νόον νοεῖν, IL. 9, 104, avoir une pensée dans l’esprit ; ν. φρεσί, IL. 22, 235 ; ἐν φρεσί, OD. 3, 26 ; μετὰ φρεσί, IL. 20, 310 ; κατὰ φρένα, IL. 20, 264, m. sign. ; ὀρθά, HDT. 8, 3, avoir dans l’esprit une pensée droite, juste ;
      2 méditer, projeter, acc. IL. 8, 408 ; avec l’inf. IL. 22, 235 ; 24, 560 ; SOPH. Ant. 44 ; ἐσθλά τινι, HÉS. O. 284 ; ou κακόν τινι, XÉN. Hier. 1, 15, Mem. 2, 2, 9, avoir des intentions généreuses ou hostiles à l’égard de qqn ;
   III abs. :
      1 avoir du bon sens, être prudent, sage, IL. 1, 577 ; OD. 16, 136, etc. ;
      2 avoir un sens, une signification, AR. Pl. 55 ; PLAT. Rsp. 335 e, Crat. 407 e ;

Moy. :
      1 penser en soi-même, méditer, SOPH. O.R. 1487 ;
      2 penser à, inf. IL. 10, 501.

➳ Prés. part. épq. et ion. νοεῦντες, HÉS. O. 261 ; HDT. 8, 3 ; moy. ao. 3 sg. poét. νοήσατο, IL. 10, 501. — En ion. l’ao., le pf. et le pl.q.pf. contractent οη en ω : au moy. ἐνωσάμην, THGN. 1298 ; A.RH. 4, 1409 ; CALL. fr. 345 ; THCR. Idyl. 25, 263. Pf. pass. νένωμαι, SOPH. fr. 191 ; ANACR. 10 ; HDT. 9, 53 ; pl.q.pf. ἐνενώμην, HDT. 1, 77.

Étym. νόος.

Aeol. νόημι; Ep. aor.1 νόησα Il. 8.91; Ion. ἔνωσα (ἐν-) Hdt. 1.86; pf. νενόηκα, Ion. νένωκα (ἐν-) Id. 3.6; imper. νενόηθι Hilgard Excerpta e libris Herodiani 30; — Med., Ep. aor. νοήσατο Il. 10.501; part. νοησάμενος Alc. Supp. 7.6, νωσάμενος Thgn. 1298, Theoc. 25.263, Call. Fr. 345, etc. ; — Pass. (mostly in med. sense), fut. νοηθήσομαι S.E. P. 2.175, Gal. UP 17.1; aor. ἐνοήθην Pl. Lg. 692c; also Ion. (ἐπ-) Hdt. 3.122, 6.115; pf. νενόημαι, Ion. νένωμαι Anacr. 10, Hdt. 9.53, S. Fr. 182, Aëthlius 4; 3 sg. plpf. ἐνένωτο (in med. sense) Hdt. 1.77. Hdn. Gr. 2.253 cites νοῦνται from Democr. (v. infr.) and pf. Pass. νένοται. — The compds. with ἀπό, διά, ἐν, ἐπί, μετά, πρό are used chiefly in Med. : — perceive by the eyes, observe (οἱ ἀρχαῖοι τὸ ν. σωματικὸν… ὑπολαμβάνουσιν Arist. de An. 427a26), Il. 3.396; ὀξὺ ν. ib. 374, Hes. Th. 838, etc. ; ὀφθαλμοῖσιν, ἐν ὀφθαλμοῖσι ν., Il. 15.422, 24.294.
perceive by the mind, apprehend, τὸν δὲ ἰδὼν ἐνόησε 11.599; οὐ… ἴδον οὐδ’ ἐνόησα Od. 13.318, cf. Il. 10.550, 24.337, etc. ; ἡ δ’ οὔτ’ ἀθρῆσαι δύνατ’ ἀντίη οὔτε νοῆσαι Od. 19.478; ἢ λάθετ’ ἢ οὐκ ἐνόησεν or did not take notice, Il. 9.537, cf. 5.665; νοέεις δὲ καὶ αὐτός thou thyself art aware of it, Od. 21.257; θυμῷ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα 18.228; ν. τῇ καρδίᾳ LXX Is. 44.18; πρὸ ὃ τοῦ ἐνόησεν one perceives before the other, Il. 10.224; abs., [θεὸς] οὖλος ὁρᾷ, οὖλος δὲ νοεῖ, οὖλος δὲ τ’ ἀκούει Xenoph. 24; ταὐτὸν δ’ ἐστὶ νοεῖν τε καὶ οὕνεκέν ἐστι νόημα Parm. 8.34; freq. in Philos., of thought, μάλιστα ἔοικεν ἴδιον [ψυχῆς] τὸ ν. Arist. de An. 403a8; ἔοικε δὴ τὸ ζῆν εἶναι κυρίως τὸ αἰσθάνεσθαι ἢ ν. Id. EN 1170a19, cf. 1166a22; καλῶς ν. καὶ λέγειν καὶ πράττειν X. Cyn. 1.18; also with part. added, ὡς ἐνόησεν ἔμ’ ἥμενον Od. 10.375; of a future event, νοέω κακὸν ὔμμιν ἐρχόμενον 20.367; c. inf., οὐκ ἐνόησα ἄψορρον καταβῆναι 11.62; πίστει νοοῦμεν κατηρτίσθαι τοὺς αἰῶνας Ep. Hebr. 11.3; folld. by ὡς…, Od. 22.32, cf. Pl. Epin. 977c; νόει θ’ ᾗ δῆλον ἕκαστον Emp. 4.13; — Med., νωσάμενος Thgn. 1298; νοούμενος S. OT 1487; — Pass., to be apprehended by thought, τὰς ἰδέας νοεῖσθαι μὲν ὁρᾶσθαι δ’ οὔ Pl. R. 507b; τὰ νοούμενα, opp. τὰ αἰσθητά, ib. 508c; τὰ ἀόρατα τοῖς ποιήμασι νοούμενα Ep. Rom. 1.20.
think, consider, reflect, φρεσὶ ν. 'ἔνθ’ εἴην ἢ ἔνθα' Il. 15.81; μετὰ φρεσὶ σῇσι νόησον Αἰνείαν, ἤ κέν μιν ἐρύσσεαι ἦ κεν ἐάσῃς 20.311; οὐδ’ ἐνόησε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμὸν ὡς… ib. 264; ἐπ’ ἀμφότερα ν.
look to both sides, Hdt. 8.22; c. acc. cogn., ἄλλα νοέειν to be other wise minded, Id. 7.168; also εἰπὲ δ’ ᾗ νοεῖς S. Tr. 1135, cf. El. 1435; part. νοέων, έουσα, wary, discreet, Il. 1.577; τὴν μέν κεν ἐπαινέσσειε νοήσας Hes. Op. 12, cf. Od. 15.170; τὰ νοέων λέγει what he says advisedly, Hdt. 8.102; νοῶν καὶ φρονῶν sane and in his right mind, in wills, Test.Epict. 1.1, PPetr. 3 p. 4 (iii BC), etc. ; — in Med., φρενὶ θεῖα νοῦνται Democr. 129; ὑψηλὰ νενωμένος Anacr. 10.
consider, deem, presume to be so and so, ὡς μηκέτ’ ὄντα κεῖνον… νόει S. Ph. 415; τόδε γὰρ νοῶ κράτιστον ib. 1176; δεῖ ν. συνεχῆ τὰ ἔνοπτρα Arist. Mete. 373a19; c. inf., δεῖ νοῆσαι τὸ μὲν ὑγρὸν εἶναι ib. 340b24, etc. ; cf. νοητέον.
think out, devise, conceive τοῦτό γ’ ἐναίσιμον οὐκ ἐνόησε Od. 2.122; ἔνθ’ αὖτ’ ἄλλ’ ἐνόησε θεά ib. 382; ἄλλα μὲν αὐτὸς ἐνὶ φρεσὶ σῇσι νοήσεις, ἄλλα δὲ καὶ δαίμων ὑποθήσετ’ 3.26; οὐ γάρ τις νόον ἄλλος ἀμείνονα τοῦδε νοήσει Il. 9.104; freq. with neut. pl. Adj., πεπνυμένα πάντα νοῆσαι Od. 18.230; ἄνδρων πλεῖστα νοησάμενος most cunning of men, of Sisyphus, Alc. Supp. 7.6; ὀρθὰ ν. Hdt. 8.3; — Pass., ἐνθύμημα νενοημένον οὐκ ἀτόπως D.H. Th. 37.
purpose, intend, ἐσθλά τινι Hes. Op. 286; κακόν τινι Hdt. 3.81, cf. X. Hier. 1.15. c. inf., to be minded, intend, οὐδ’ ἐνόησε ἐξερύσαι δόρυ bethought himself, Il. 5.665; νοέω φρεσὶ τιμήσασθαι 22.235; νοέω δὲ καὶ αὐτὸς Ἕκτορά τοι λῦσαι 24.560; ἦ γὰρ νοεῖς θάπτειν σφε ; S. Ant. 44, cf. 770, El. 389, etc. ; — Med., once in Hom., μάστιγα… νοήσατο χερσἰν ἑλέσθαι he thought with himself to take the scourge, Il. 10.501; ἐνένωτο στρατεύειν he was minded to march, Hdt. 1.77, cf. 7.206, 9.53. of words, bear a certain sense, mean, πυθοίμεθ’ ἂν τὸν χρησμὸν ὅ τι νοεῖ Ar. Pl. 55, cf. Nu. 1186, Pl. Cra. 407e; [εἰ] τοῦτο… νοεῖ αὐτῷ if this means for him that…, Id. R. 335e; also ἐπιδεῖξαι ἐθέλω τὸ νυνί μοι συμβεβηκὸς τί ποτε νοεῖ Id. Ap. 40a; τὸ νοούμενον the sense, meaning, Phld. Po. Herc. 991.4, al. — Not in Th. or Oratt.

aor. ion. ἐνωσάμην, Ap.Rh. 4.1409 Theocr. 26.263, u. perf. νένωμαι, Her., wahrnehmen, bemerken ; zunächst
   a) mit den Augen ; ὡς οὖν ἐνόησε θεᾶς περικαλλέα δειρήν, Il. 3.396 ; οὔπω τοίους ἵππους ἴδον οὐδ' ἐνόησα, 10.550 ; τὸν δὲ ἰδὼν ἐνόησε, 11.599 ; οὐκ ἴδεν, οὐδ' ἐνόησε, Od. 13.318, vgl. 16.160, Il. 24.337 ; c. partic., 12.143 ; ὡς ἐνόησεν ἔμ' ἥμενον, Od. 10.395, u. öfter wie ὁρᾶν konstruiert ; auch mit dem Zusatz ὀφθαλμοῖς od. ἐν ὀφθαλμοῖς νοεῖν, 15.422, Il. 24.294, 312 H.h. Merc. 180 ; ὀξὺ νοεῖν, Il. 3.374, 5.680 u. öfter, wie Hes. Th. 838 ; doch immer schon von dem bloßen Eindruck auf das Gesicht, dem sinnlichen Sehen unterschieden u. eine Verstandestätigkeit mit andeutend.
   b) geistig wahrnehmen, bemerken u. einsehen, erkennen ; δολοφροσύνην, Il. 19.112 ; ἐγὼ θυμῷ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα, Od. 18.228 ; νοέεις δὲ καὶ αὐτός, du siehst es selbst ein, 21.257 ; auch von künftigen Dingen, voraussehen, ἐπεὶ νοέω κακὸν ὔμμιν ἐρχόμενον, 20.367 ; ὁ δὲ φρεσὶν ᾗσι νοήσας, Od. 1.322 ; ἐνόησέ τε καὶ ἔγνω αὐτό vrbdt Plat. Rep. VI.508d ; ὁ νόμος νοῆσαι ῥᾴδιος, Symp. 182a ; – denken, οὕτω νῦν ἐγὼ νοέω, γύναι, ὡς σὺ ἐΐσκεις, Od. 4.148 ; καὶ φράσσομαι, 5.188 ; οὔτις ἐπεφράσατ' οὐδ' ἐνόησεν – ἐξερύσαι δόρυ, Il. 5.665 ; ἢ λάθετ' ἢ οὐκ ἐνόησεν, 9.537 ; νόον νοεῖν, einen Gedanken denken, 9.104 ; φρεσὶ πευκαλίμῃσι, 15.81 ; μετὰ φρεσί, 20.310 ; κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν, Od. 20.264 ; absol., νοήσας, es bedacht habend, verständig, 15.170, vgl. Il. 1.577, 23.305 ; Hes. O. 12 ; εἰπὲ ᾗ νοεῖς, Soph. Trach. 1125, wie φράζε πᾶν ὅσον νοεῖς, sage Alles, was du denkst, 348 ; auch ὡς μηκέτ' ὄντα κεῖνον ἐν φάει νόει, Phil. 413 ; im Sinne haben ; εἰπεῖν ἔπος ὅττι νοήσῃς, Il. 1.543 ; c. inf., νοέω φρεσὶ τιμήσασθαι, 22.235, gesonnen sein, Etwas zu tun, wie 24.560, 10.501, wie Pind. νοεῖς ἀποδάσσασθαι, N. 10.86 ; τί με νοεῖς δρᾶσαι ; Soph. Phil. 906, 909 ; οὔ τί που δοῦναι νοεῖς ; 1217, öfter ; auch τῇδε νόει νόστον πρὸς οἴκους, Eur. I.T. 1018 ; auch in Prosa, τῷ ὄντι χρύσεα χαλκείων ἀμείβεσθαι νοεῖς, Plat. Symp. 219a ; ἱκανοὶ ὄντες, ἃ ἂν νοήσωσιν, ἐπιτελεῖν, was sie ersinnen, beschließen, Gorg. 491b ; Folgde : τὰ νοηθέντα ἐξεργάζεσθαι, Luc. Alex. 4 ; νοῆσαι ὀξὺς καὶ τὸ νοηθὲν ἐκτελέσαι ταχύς, Hdn. 2.9.2 ; – erdenken, ἄλλα μὲν αὐτὸς ἐνὶ φρεσὶ σῇσι νοήσεις, ἄλλα δὲ καὶ δαίμων ὑποθήσεται, Od. 3.26 ; ἔνθ' αὖτ' ἄλλ' ἐνόησεν, Il. 23.140 u. öfter ; τοῦτό γ' ἐναίσιμον οὐκ ἐνόησεν, Od. 2.122 ; bedenken, beherzigen, erwägen, Il. 9.537, Od. 11.62 ; – νοῆσαι καιρὸς ἄριστος, Pind. Ol. 13.46 ; – ὀρθὰ νοεῦντες, ἄλλα νοεῦντες, richtiger, anderer Ansicht, Her. 8.3, 168 ; ἃ νοεῖς λέγων, Plat. Gorg. 521a ; οἶμαί τι τοιοῦτον νοεῖν τοὺς τὴν ψυχὴν ὀνομάσαντας, daß sie so Etwas meinen, Crat. 399d ; Prot. 347e ; τί ποτε νοῶν ταῦτα ἐποίησε τὰ ἔπη, Hipp. min. 365d. – Se auch von leblosen Dingen, τί νοεῖ χρησμός, νόμος, was will er sagen, was bedeutet er, Ar. Nub. 1168, Plut. 55 ; τί καὶ νοεῖ τὸ ὄνομα, Plat. Crat. 407e ; Euthyd. 287d. – Selten von der Gesinnung, wie man Hes. O. 284 σοὶ δ' ἐγὼ ἐσθλὰ νοέων ἐρέω erklärt, obwohl das Einsehen, Denken vorzuziehen ist ; vgl. Her. 3.81 ; κακὸν νοεῖν τινι, Xen. Hier. 1.15. – Auch im med., bei sich überlegen, gedenken ; νοήσατο μάστιγα ἑλέσθαι, Il. 10.501 ; νοούμενος, Soph. O.R. 1487 ; Her. κείνου ταῦτα νενωμένου, 9.53, als er dieses bei sich überlegt u. beschlossen hatte, wie ἐνένωτο ἅμα τῷ ἦρι στρατεύειν, 1.77, dgl. 7.206 ; νωσάμενος, Theogn. 1298. – Pass., τὰ νοούμενα, das Gedachte, Plat. u. Folgde.

νοιεω νοέω, -ῶ
(< νοῦς), [in LXX chiefly for בִּין, also for שָׂכַל hi., etc ;]
__1. to perceive with the mind, understand (for the phrase νοῶν κ. φρονῶν, in wills, see MM, xvii): absol., Mat.16:9, Mrk.8:17; with accusative, Eph.3:4, 1Ti.1:7; with dative instr., τ. καρδίᾳ, Jhn.12:40; pass., Rom.1:20; before ὅτι, Mat.15:17 16:11, Mrk.7:18; with accusative and inf., Heb.11:8.
__2. to think, consider: absol., Mat.24:15, Mrk.13:14, Eph.3:20; with accusative of thing(s), 2Ti.2:7
(cf. -εὐ, κατα-, μετα-, προ-, ὑπο-νοέω).†
(AS)