ῆς (ἡ) [ᾰ]
A invention ingénieuse, d’où :
   I au pr. machine, engin, ESCHL. Sept. 132, Suppl. 956, etc. particul. :
      1 machine de guerre, THC. 2, 76 ; 4, 100 ;
      2 machine de théâtre, PLAT. Clit. 407 a ; Crat. 425 d ; proverb. ὥσπερ ἀπὸ μηχανῆς, DÉM. 1026, 1, comme de la machine, càd. d’une façon imprévue ou soudaine (cf. lat. ex machina) ; cf. ARSTT. Poet. 15, etc. ; μηχανὴν αἴρειν, ANTIPH. (ATH. 222 c) ; PLUT. Them. 10, 32, etc. lever la machine, càd. faire un coup de théâtre ;
   II fig. toute invention ingénieuse :
      1 en b. part : moyen, expédient, au plur. : ESCHL. Eum. 82 ; XÉN. Cyr. 5, 1, 13 ; PLAT. Ap. 39 a, etc. ; πάσας προσφέρειν μηχανάς, EUR. I.T. 112 ; μηχανὴν πᾶσαν προσφέρεσθαι, POL. 1, 18, 11, ou ἐπεισάγειν, POL. 29, 10, 1, mettre en action tous les moyens ; πάσῃ μηχανῇ, AR. Lys. 300 ; PLAT. Leg. 713 e, par tous les moyens ; οὐδεμιᾷ μηχανῇ, LUC. D. mort. 27, 5, par aucun moyen ; οὐδεμία μηχανή ἐστι τὸ inf. LUC. Nec. 2, etc. ; il n’y a aucun moyen de ; ὅκως οὐ, HDT. 2, 160 ; ou μὴ οὐ, HDT. 3, 51 ; ou τὸ μή, HDT. 7, 209, de ne pas ; τίς ἔστι μηχανή, avec l’inf. LUC. Abd. 10, quel moyen y a-t-il de ? etc. ; avec μὴ οὐχί et l’inf. PLAT. Phæd. 72 d, de ne pas ? etc. ; particul. moyen pour aider, ressource : τοῦ βίου, Ps.-HDT. V. Hom. 10, pour vivre ;
      2 en mauv. part, ruse, artifice, machination : μηχανὰς πλέκειν, EUR. Andr. 66 ; PLAT. Conv. 203 d, tramer des machinations ;
B le talent d’imaginer, d’inventer, d’où habileté, art, PD. P. 8, 35 ; au plur. ressources d’invention ou d’habileté, HÉS. Th. 746.

➳ Dor. μαχανά [ᾱᾰᾱ] PD. l. c. ; P. 3, 62, etc. ; ESCHL. Sept. 132 ; AR. Ach. 738, etc.

Étym. pré-grec.

Dor. μαχανά, ἡ, (< μῆχος); contrivance, esp.
machine for lifting weights and the like, crane, Hdt. 2.125, IG 11(2).161 A 69, al. (Delos, iii BC); μ. τετράκωλος, δίκωλος, Rev.Phil. 44.251 (Didyma, ii BC); μ. λιθαγωγός Poll. 10.148; ἰχθυβόλῳ μ., of Poseidon΄s trident, A. Th. 132 (lyr.); λαοπόροις μ., of Xerxes’ bridge of boats, Id. Pers. 114 (lyr.), cf. 722; freq. of irrigation machines, POxy. 985 (i AD), etc. ; also of oil-presses, Wilcken Chr. 176.10 (i/ii AD), etc.
engine of war, μηχανὰς προσάγειν Th. 2.76, etc. ; ἑλεῖν μηχαναῖς Id. 4.13.
theatrical machine by which gods, etc., were made to appear in the air, Pl. Cra. 425d, Clit. 407a; αἴρειν μ. Antiph. 191.15, Alex. 126.19; hence, prov. of anything sudden and unexpected, ἀπὸ μηχανῆς θεὸς ἐπεφάνης Men. 227; ὥσπερ ἀπὸ μ. D. 40.59, cf. Arist. Po. 1454b1.
area of land irrigated by a machine, POxy. 1830.13 (vi AD), PLond. 5.1765 (vi AD), PSI 1.77.14 (vi AD).
any artificial means or contrivance for doing a thing, ἤτοι κλήρῳ…, ἢ ἄλλῃ τινὶ μ. Hdt. 3.83; εἴ τίς ἐστι μ., ἴθι καὶ πειρῶ Id. 8.57, etc. ; esp. in pl. μηχαναί, shifts, devices, wiles, Hes. Th. 146; πάντα σοφίσματα καὶ πάσας μ. ἐπεποιήκεε ἐς αὐτοὺς Δαρεῖος Hdt. 3.152; μηχαναῖς Διός by the arts of Zeus, A. Ag. 677; χερὸς… ἐκτίνοντα μηχανάς acts of violence, ib. 1582; Ὀρέστην μηχαναῖσι μὲν θανόντα, νῦν δὲ μηχαναῖς σεσωσμένον S. El. 1228; κρατεῖ μαχαναῖς… θηρός Id. Ant. 349 (lyr.); σοφιστῶν μ. Pl. Lg. 908d; prov., μηχαναὶ Σισύφου Ar. Ach. 391; — Phrases; πάσας προσφέροντε μ. E. IT 112; μηχανὴν προσοιστέον Ar. Th. 1132; πᾶσαν σπουδὴν καὶ μ. προσφερόμενος Plb. 1.18.11; ἐπεισήγαγον μ. Id. 29.25.1; μηχανὰς εὑρήσομεν, ὥστε ἀπαλλάξαι A. Eu. 82; πλέκειν E. Andr. 66; πορίζεσθαι Pl. Smp. 191b; ἐκπορίζειν Ar. V. 365; ζητεῖν ib. 149; ἀντλεῖν μαχανάν exhaust one΄s resources, Pi. P. 3.62; κατ’ ἐμὰν μ. ib. 109; c. gen. objecti, ἔξευρε μ. τιν’ Ἀδμήτῳ κακῶν contrivance against ills, E. Alc. 221 (lyr.); but μ. σωτηρίας a way, means of procuring or providing safety, A. Th. 209; μυρίων οὐσῶν μ. ἀπαλλαγῆς X. Cyr. 5.1.12; οὐδεμία μ. [ἐστι] ὅκως οὐ c. fut. ind., Hdt. 2.160; μὴ οὐ c. inf., ib. 181, 3.51; τὸ μὴ οὐ (prob.) Id. 1.209; τίς μ. μὴ οὐχὶ… ; Pl. Phd. 72d. freq. in adverb. phrases, μηδεμιῇ μ. by no means whatsoever, by no contrivance, Hdt. 7.51, etc. ; οὓς οὐδεμιῇ μ. δεῖ τιτρώσκειν Hp. Art. 11; so μήτε τέχνῃ μήτε μ. μηδεμιᾷ Foed. ap. Th. 5.18, cf. IG1². 39.23; opp. πάσῃ τέχνῃ καὶ μ. Lys. 19.53; πάσῃ μ. Ar. Lys. 300 (lyr.); τρόπῳ ἢ μ. ᾑτινιοῦν Lex ap. D. 21.113.

ἡ (machina, machen), eigtl. Hilfsmittel, Werkzeug Etwas zu machen, zu bewerkstelligen ;
   a) List, Kunstgriff, Ränke ; Hes. Th. 146 ; ὀρθοβούλοισι μαχαναῖς, Pind. P. 8.78 ; πᾶσαν συνάψας μηχανὴν δυσβουλίας, Aesch. Ag. 1391 ; ἐννυχίοις μηχαναῖς, Soph. Aj. 181 ; neben πόρος, Eur. Med. 260 ; ἐχθρῶν, Anschlag der Feinde, Rhes. 141 ; ποίας μηχανὰς πλέκουσιν, Andr. 66, wie Plat. Symp. 203d ; μηχαναὶ Σισύφου, Ar. Ach. 366 ; σοφιστῶν, Plat. Legg. X.908d.
   b) Kunst, Erfindung ; τὰν ἔμπρακτον ἄντλει μαχανάν, Pind. P. 3.62 ; ποτανά, N. 7.22 ; εὗρε μηχανὴν σωτηρίας, er erfand Mittel zur Rettung, Aesch. Spt. 191. – Bes.
   c) Vorrichtung zu Etwas, Werkzeug ; ἰχθυβόλῳ μηχανᾷ, Aesch. Spt. 123 ; μηχαναῖς ἔζευξεν Ἕλλης πορθμόν, durch künstliche Vorrichtungen, Pers. 708 ; πόλιν πύργων βαθείᾳ μηχανῇ κεκλειμένην, Suppl. 934 ; κρατεῖ δὲ μηχαναῖς ἀγραύλου θηρός, Soph. Ant. 348 ; μηχανή τε πεπλεγμένη, Eur. Andr. 996 ; εἰς ἀρκυστάταν μηχανὰν ἐμπλέκειν, Or. 1423 ; καινὰς μηχανὰς προσφέρειν πρός τινα, Ar. Nub. 472 ; τινί, Thesm. 1132. Bes. Kriegs- u. Belagerungsmaschinen, μηχανὰς προσῆγον τῇ πόλει, Thuc. 3.76, 4.100 u. öfter, wie Pol. oft. Auch von Theatermaschinen, ὥσπερ ἐπὶ τραγικῆς μηχανῆς θεός, Plat. Clit. 407a, vgl. Crat. 425d ; ὁ ἀπὸ μηχανῆς θεός, Men. bei Schol. Plat. p. 394 ; Plut. u. a.Sp. – Uebh. Mittel wozu, Etwas zu erlangen ; εἴ τίς ἐστι μηχανή, ἴθι καὶ πειρῶ, Her. 8.57, öfter ; μηδεμιῇ μηχανῇ, allgemein = auf keine Weise, 7.51, u. so οὐδεμίην εἶναι μηχανήν, ὅκως οὐ τῷ ἀστῷ προσθήσονται, es gäbe keinen Ausweg, daß sie nicht, sie müßten, 2.160 ; ἔστι τοι οὐδεμίη μηχανὴ μὴ οὐκ ἀπολωλέναι, 2.181, vgl. 1.209, 3.51 ; μήτε τέχνῃ μήτε μηχανῇ μηδεμιᾷ, Thuc. 5.18, 47 ; τίς μηχανὴ μὴ οὐχί, wie ist es anders möglich, als daß, Plat. Phaed. 72d ; οὐδεμία γὰρ μηχανὴ εἴη, denn es sei nicht möglich, ib. 86a, öfter ; mit folgendem ὥστε, Symp. 188e u. öfter bei Folgdn.

1. = Lat. machina:
2. an instrument, machine for lifting weights and the like, (Herdotus Historicus); μ. Ποσειδῶνος, of the trident, (Aeschulus Tragicus); λαοπόροις μ., of Xerxes' bridge of boats, (Aeschulus Tragicus)
3. an engine of war, (Thucydides)
4. a theatrical machine , by which gods were made to appear in the air, (Plato Philosophus): hence proverbial of any sudden appearance, ὥσπερ ἀπὸ μηχανῆς (cf. Lat. deus ex machina), (Demosthenes Orator)
5. any contrivance , for doing a thing, (Herdotus Historicus), etc.: in plural μηχαναί, shifts, devices, arts, wiles , (Hesiod), attic; μηχαναῖς Διός by the arts of Zeus, (Aeschulus Tragicus); proverbial, μηχαναὶ Σισύφου (Aristophanes Comicus):—;Phrases, μηχανήν or μηχανὰς προσφέρειν (Euripides); εὑρίσκειν (Aeschulus Tragicus), etc.:—;with genitive, μ. κακῶν a contrivance against ills, (Euripides); but, μ. σωτηρίας a way of providing safety, (Aeschulus Tragicus)
6. οὐδεμία μηχανή [ ἐστι] ὅπως οὐ, with future, (Herdotus Historicus); also, μὴ οὐ, with infinitive, (Herdotus Historicus)
7. in adverb, phrases, ἐκ μηχανῆς τινος in some way or other, (Herdotus Historicus); μηδεμιῆι μηχανῆι by no means whatsoever, (Herdotus Historicus) (ML)