α ou ος, ον [ᾰ]
      1 vain, inutile, en parl. de choses : THGN. 141, 487, 492 ; ESCHL. Ag. 421, etc. ; PLAT. Tim. 40 d ;
      2 en parl. de pers. vain, sot, frivole, futile, THGN. 1025 ; PD. P. 3, 37 ;
      3 en parl. de pers. qui se trompe, sans raison, SOPH. Tr. 863, etc. ;
      4 vain, orgueilleux, insolent, en parl. de choses (parole, etc.) : HDT. 3, 120 ; SOPH. Tr. 565 ;
      5 impie, en parl. de choses (paroles, pensées, actions, etc.) ESCHL. Pr. 329, Ag. 1662, Sept. 438, etc. ; d’où criminel, ESCHL. Ch. 82.

• Cp. -ότερος, THGN. 1025.

➳ Fém. μάταιος, ESCHL. Eum. 337, etc. ; SOPH. O.C. 780 ; PLAT. Soph. 231 b, etc.

Étym. μάτη.

α, ον A. Pr. 331, Th. 442, Ag. 422 (lyr.), etc. ; also ος, ον ib. 1151, Ch. 82, Eu. 337 (all lyr.), S. OC 780, E. IT 628, Pl. Sph. 231b, D. 1.18; (< μάτη) : — vain, empty, idle; of words, acts, etc., μάταια νομίζομεν Thgn. 141, cf. 487, 492, etc. ; μ. λόγοι idle tales or words, Hdt. 7.10. ηʹ; μ. ἔπεα ib. 11; δόξαι φέρουσαι χάριν μ. A. Ag. 422 (lyr.); μ. ὑλάγματα, ποιφύγματα, ib. 1672, Th. 281; μ. εὐχή E. l.c. ; μάταια βάζειν τινά Id. Hipp. 119; μ. τι δρᾶσαί τινα Id. Cyc. 662 (lyr.); μ. ἂν εἴη πόνος Pl. Ti. 40d; μ. ἡδονή S. l.c. ; δοξοσοφία Pl. Sph. l.c. ; ὄρεξις Arist. EN 1094a21; τὰ μ. ἀναλώματα useless expenses, POxy. 58.20 (iii AD); but also, μ. ἔπος a word of offence, Hdt. 3.120. of persons, empty, foolish, ματαιότεροι νόον Thgn. 1025, cf. Hdt. 2.173, S. Tr. 863, 888 (lyr.), Ar. V. 338, Amips. 9 (Sup.); φῦλον ματαιότατον Pi. P. 3.21; worthless, S. Ant. 1339 (lyr.).
rash, irreverent, profane, freq. in A., μ. γλῶσσα Pr. l.c., Ag. 1662 (troch.); φρονήματα Th. 438; αὐτουργίαι μ., of matricide and the like, Eu. l.c. ; χαρὰ μ.
mad merriment, Th. 442; μ. ἀνοσίων τε κνωδάλων Supp. 762; τὸ μὴ μ.
seriousness, gravity, ib. 198; ψαύειν ματαίαις χερσί S. Tr. 565. Adv. -ως idly, without ground, ib. 940, Emp. 39.2, E. Fr. 908.4; ὀχλεῖν τοῖς ἀνθρώποις Aen.Tact. 6.1; μ. ἐρεῖν to no purpose, Pl. Ep. 331d; ταλαιπωρῆσαι Polystr. p. 31 W.

att. oft 2 Endgn, eitel, nichtig, von Sachen, ohne Kraft u. Wirkung, auch leichtfertig ; λόγος, ἔπος, Theogn.; Posse, Zote, Her. 3.120, 6.68. – Von Menschen, eitel, töricht, albern, φῦλον ἐν ἀνθρώποισιν ματαιότατον, Pind. P. 3.21 ; oft bei den Tragg. von Menschen u. Sachen, γλώσσῃ ματαίᾳ ζημία προστρίβεται, durch die törichte, unbesonnene Zunge, Aesch. Prom. 329, wie Ag. 1647 ; χαρᾷ ματαίᾳ, Spt. 424 ; μάταιος ἐκ νυκτῶν φόβος, Ch. 286 ; ματαίων ἀνοσίων τε κνωδάλων, Suppl. 743 ; ψαύει ματαίαις χερσίν, Soph. Tr. 562, er tastet mit frechen, frevelnden Händen an ; ἆρ' ἂν ματαίου τῆσδ' ἂν ἡδονῆς τύχοις ; O.C. 784 ; πότερον ἐγὼ μάταιος, Trach. 860, betört, wahnsinnig, wie κλύειν ἀνδρὸς ματαίου Aj. 1141 ; καὶ μανιώδεις κύνες, Xen. Mem. 4.1.9 ; ὅστις ἐμπόρῳ χρῆται τέχνῃ μάταιος, Eur. Phoen. 962 ; λόγων ματαίων ἕνεκα, Med. 450 ; frech, καὶ παιγνιήμων, Her. 2.173 ; μάταιος ὃς γελοῖον ἄλλο τι ἡγεῖται ἢ τὸ κακόν, Plat. Rep. V.452d ; μάταιος ἂν εἴη πόνος, λόγος, Tim. 40d, Legg. II.654e ; ἡ μάταιος δοξοσοφία, Soph. 231b ; ματαίας βουλήσεις, Legg. V.742c ; ἡ στρατεία μάταιος, Dem. 1.17 ; Sp., μάταια αὐτοῖς ἦν καὶ ἄπρακτα τὰ δόρατα, Pol. 6.25.6.
• Adv. ματαίως, ἐρεῖν, Plat. Ep. VII.331d. – Man vgl. das französische mat, unser matt.

μάταιος, -ον
(as in Att.., but -αία, -αιον, 1Co.15:17, 1Pe.1:18; < μάτην), [in LXX for שָׁוְא, הֶבֶל, כָּזָב, etc. ;]
vain, useless: ἀνωφελὴς κ. μ., Tit.3:9; πίστις, 1Co.15:17; θρησκεία, Jas.1:26; διαλογισμοί, 1Co.3:20 (LXX); ἀναστροφή, 1Pe.1:18; of idols and heathen gods, τὰ μ. (Jer.2:5, 4Ki.17:15, al.): Act.14:15
SYN.: κενός, q.v (AS)