υρος (ὁ, ἡ, τὸ) [ῠ]
      1 témoin, HH. Merc. 372 ; HÉS. O. 369 ; ATT. ; ἄμμιν μάρτυς ἔστω Ζεύς, PD. P. 4, 297, que Zeus nous soit témoin ; μάρτυρά τινα ποιεῖσθαι, THC. 4, 87, prendre qqn à témoin ; joint à un subst. plur. neutre : μάρτυρα ποιεῖσθαι τὰ ἔπη, PAUS. 9, 29, 2, attester les paroles dites ; μάρτυρας καλῶ θεούς, SOPH. Tr. 1248, j’en atteste les dieux ; μάρτυρας παρέχεσθαι, PLAT. Gorg. 471 e ; DÉM. 829, 20, etc. produire des témoins ; μάρτυρα παράγεσθαι, PLAT. Leg. 836 c, ou ἐπάγεσθαι, PLAT. Lys. 215 c ; μάρτυρι χρῆσθαί τινι, ARSTT. Rhet. 1, 15, 13, faire paraître qqn comme témoin ; μαρτύρων ἐναντίον, AR. Eccl. 448 ; ἐν μάρτυσι, PLAT. Conv. 175 e, par devant témoins ;
      2 particul. témoin de Dieu, martyr, NT. Ap. 22, 20 ; Hebr. 12, 1, etc.

➳ Acc. sg. μάρτυρα, p. exc. μάρτυν, MÉN. (PHOT. Lex. p. 182) ; dat. pl. μάρτυσι, PLAT. Conv. 175 e, rar. μάρτυρσι, HIPPON. fr. 51.

Étym. pré-grec.

[ῠ] ὁ, ἡ, Cret., Epid. μαῖτυς Leg. Gort. 1.13, al., IG4²(1).42, Cret. also μαίτυρς GDI 4998 v ii; gen. μάρτυρος, acc. -υρα Hes. Op. 371, etc., formed from μάρτυρ, exc. acc. μάρτυν Simon. 84.4, Men. 1034, Plu. 2.49a; dat. pl. μάρτυσι (but μάρτυρσι prob. in Hippon. 51) : — witness (not in Hom.), Hes. l.c., h.Merc. 372, Thgn. 1226, etc. ; ἄμμιν μάρτυς ἔστω Ζεύς Pi. P. 4.167, cf. A. Eu. 664; ἁμέραι δ’ ἐπίλοιποι μ. σοφώτατοι Pi. O. 1.34; τούτων μάρτυρας καλῶ θεούς S. Tr. 1248, cf. E. Ph. 491; μάρτυρα θέσθαι τινά Id. Supp. 261; μ. θεοὺς ποιεῖσθαι Th. 4.87, etc. ; μάρτυρι χρῆσθαί τινι Arist. Rh. 1375b30; μάρτυρας παρέχεσθαι produce witnesses, Pl. Grg. 471e, cf. D. 27.51, etc. ; μάρτυρες παρίστανται X. Cyr. 1.6.16; μάρτυρα παράγεσθαι, μάρτυρας ἐπάγεσθαι, Pl. Lg. 836c, R. 364c; δικάζει ταῦτα μαρτύρων ὅπο A. Supp. 934; μαρτύρων ἐναντίον Antipho 1.28, Ar. Ec. 448; ἐν μάρτυσι Pl. Smp. 175e; τί δεῖται μάρτυρος ; Id. R. 340a.
martyr, Apoc. 2.13, etc.
Astrol., in aspect, μάρτυρες ἀλλήλων Man. 4.451. (Cf. μάρτυρ, μάρτυρος.)

υρος, ὁ, dat. plur. μάρτυσι, acc. sing. μάρτυρα, doch wird μάρτυν aus Men. bei Phot. angeführt, Sp. haben auch den nom. μάρτυρ, Zeuge, Zeugin, Hes. O. 373 ; H.h. Merc. 372, μάρτυς ἔστω Ζεύς, Pind. P. 4.167, öfter ; ἔθηκε ναυτιλίας ἐσχάτας μάρτυρας, von den Säulen des Herakles, N. 3.22 ; Tragg., ὡς ἂν παρῇ μοι μάρτυς ἐν δίκῃ ποτέ, Aesch. Ch. 981 ; μάρτυς ἐν λόγοις, Soph. Phil. 319 ; πολλῶν παρόντων μαρτύρων, Trach. 351 ; τούτων μάρτυρας καλῶ θεούς, Eur. Troad. 1238 ; μαρτύρων ἐναντίον, Ar. Eccl. 448, vor Zeugen ; sehr gew. in Prosa, τί δεῖται μάρτυρος ; Plat. Rep. I.340a ; ἐν μάρτυσι, vor Zeugen, Symp. 175e ; μάρτυρας παρέξομαι, ich werde Zeugen stellen, 215b, u. so häufig bei den Rednern ; auch τούτοις τοῖς λόγοις μάρτυρας τοὺς ποιητὰς ἐπάγονται, Plat. Rep. II.364c, wie μάρτυρα παραγόμενος τὴν τῶν θηρίων φύσιν, Legg. VIII.836c ; αὐτὸν σὲ μάρτυρα ποιοῦμαι, Xen. An. 7.7.39 u. sonst, auch bei Folgdn.

μάρτυς
(Æolic μάρτυρ), -υρος, ὁ (also ἡ), [in LXX for עֵד ;]
a witness: Act.10:41, 1Ti.6:12, 2Ti.2:2, Heb.12:1 (Westc., in l); in forensic sense, Mat.18:16 26:65, Mrk.14:63, Act.6:13 7:58, 2Co.13:1, 1Ti.5:19, Heb.10:28; with genitive obj., Luk.24:48, Act.1:22 2:32 3:15 5:32 10:39 26:16, 1Pe.5:1; with genitive poss., Act.1:8 13:31, Rev.11:3; with dative of person(s), Luk.11:48, Act.22:15; of Christ, Rev.1:5 3:14; of God, Rom.1:9, 2Co.1:23, Php.1:8, 1Th.2:5 2:10; of those who have witnessed for Christ by their death (in later Xn. lit., martyr: Swete, Ap., 35), Act.22:20, Rev.2:13 17:6.†
(AS)