λυπέω-ῶ (f. ήσω, ao. inus., pf. λελύπηκα) [ῡ]
      1 chagriner, affliger : τινα, HDT. 7, 190 ; 8, 144 ; SOPH. El. 59, etc. ; EUR. Ion 1311, etc. qqn ; p. opp. à εὐφραίνειν, EUR. Alc. 238, ou à χαίρειν, ESCHL. fr. 257 ; avec un neutre : λ. μηδέν τινα, EUR. Cycl. 338, ne causer aucun chagrin à qqn ; cf. PLAT. Ap. 41 e ; avec un part. : ἐλύπει αὐτὸν ἡ χώρα πορθουμένη, XÉN. An. 7, 7, 12, ce qui le chagrinait, c’était de voir le pays dévasté ; ou un relat. SOPH. O.R. 74 ; au pass. λυπεῖσθαι φρένα, THGN. 593, être chagriné, affligé, ennuyé : τὰς ἐσχάτας λύπας λ. PLAT. Gorg. 494 a, éprouver un chagrin extrême ; λ. τι, SOPH. Aj. 1086 ; πρός τι, THC. 2, 64 ; διά τι, XÉN. Cyr. 8, 3, 41 ; PLAT. Phil. 52 b ; ἐπί τινι, XÉN. Hier. 1, 5 ; Mem. 3, 9, 8 ; περί τινος, PLAT. Prot. 354 d, etc. s’affliger de qqe ch. ; avec un part. : ἐλυπεῖτο ὁρῶν, DÉM. 301, 3, il s’affligeait de voir ; cf. EUR. Med. 286 ;
      2 vexer, taquiner : λυπεῖσθαι ὑπὸ θεραπαίνης ἐπίτηδες, LYS. 92, 37, être taquiné à dessein par une servante ;
      3 incommoder, gêner : ὁ θώραξ λυπεῖ, XÉN. Mem. 3, 10, 15, la cuirasse incommode (par son poids) ; λ. τινα, XÉN. An. 2, 3, 23, gêner qqn ; abs. SOPH. Aj. 589, etc. ;
      4 inquiéter, harceler (un ennemi) HDT. 9, 40 ; THC. 6, 66 ; en parl. d’incursions, THC. 4, 53 ;
      5 faire du tort, nuire : οὐδὲν ἐλύπησεν ὥστε μὴ οὐχί, PLAT. Crat. 393 e, cela ne fit pas tort au point de ne pas, cela n’empêcha pas de, etc.

➳ Prés. part. fém. ion. λυπεῦσα, HDT. 7, 190 ; plur. masc. λυπέοντες, HDT. 8, 144. Act. impf. 3 sg. ion. ἐλύπεε, HDT. 9, 61. — Pass. opt. 3 pl. ion. λυποίατο, HDT. 1, 99. — Fut. moy. au sens pass. λυπήσομαι, EUR. Med. 474, etc.

Étym. λύπη.

(< λύπη) grieve, vex, whether in body or mind, τινα Hes. Op. 401, Sappho Supp. 2.4, etc. ; opp. εὐφραίνειν, E. Alc. 239 (anap.); [ὁ θώραξ] λυπεῖ distresses by its weight, X. Mem. 3.10.15; c. neut. Adj., λυπεῖν μηδὲν αὑτόν E. Cyc. 338, cf. Hdt. 8.144, X. Cyr. 3.3.50; ταὐτὰ ταῦτα λυποῦντες, ἅπερ ἐγὼ ὑμᾶς ἐλύπουν Pl. Ap. 41e; c. part., ἐλύπει αὐτὸν ἡ χώρα πορθουμένη X. An. 7.7.12; οὐ σκοπεῖς ὅ τι μὴ λυπήσεις τοὺς ἄλλους ποιῶν D. 21.135; folld. by interrog., καί μ’ ἦμαρ… λυπεῖ, τί πράσσει S. OT 74, cf. El. 59; οὐδὲν ἐλύπησεν [αὐτό], ὥστε μή… does no harm…, Pl. Cra. 393e; οὐδένα λυπήσας or -ασα, as formula in epitaphs, IG 14.1857, 2.1868. abs., cause pain or grief, ἄγαν γε λυπεῖς S. Aj. 589, Ant. 573, cf. OT 1231; τὸ λυποῦν Antiph. 107, Men. 410. in histor. writers, of cavalry and light troops, harass, annoy an army by constant attacks, Hdt. 9.40, cf. 61, Th. 6.66, X. HG 6.3.14, An. 2.3.23, etc. ; λῃσταὶ… τὴν Λακωνικὴν ἧσσον ἐλύπουν Th. 4.53, cf. Ar. Av. 1427. Pass. with fut. Med. (E. Med. 474, etc.), to be grieved, distressed, λυπεῖσθαι φρένα Thgn. 593 codd. ; τῷ μήτε χαίρειν μήτε λυπεῖσθαι βροτούς A. Fr. 266, cf. S. Aj. 555, etc. ; μήτε λυπέο μήτε… be not distressed, Hdt. 8.100; ὑπὸ θεραπαίνης ἐπίτηδες λ. Lys. 1.11; c. acc. cogn., τὰς ἐσχάτας λ. λύπας Pl. Grg. 494a, cf. Phd. 85a; also διπλῇ τινι λύπῃ λ. Id. Phlb. 36a; also c. acc. rei, grieve about a thing, S. Aj. 1086; πρὸς τὰς ξυμφοράς Th. 2.64; διά τι Pl. Phlb. 52b; ἐπί τινι X. Mem. 3.9.8; c. part., λυπῇ… ἐστερημένη E. Med. 286; ταῦτ’ ἐλυπεῖθ’ ὁρῶν D. 18.217; abs., feel pain, E. Ion 632, etc. ; τὸ λυπούμενον τῆς ψυχῆς Pl. Lg. 689b; τὸ λυπεῖσθαι Id. Prt. 354d.

[ῡ], kränken, betrüben, beleidigen, beeinträchtigen ; Hes. O. 403 ; τῶν πημονῶν μάλιστα λυποῦσ' αἳ φανῶσ' αὐθαίρετοι Soph. O.R. 1231 ; auch übh. belästigen, Ant. 569, 1070 ; Ggstz von εὐφραίνειν Eur. Alc. 238 ; ἔοικε καὶ σὲ τἀμὰ λυπήσειν κακά Or. 766, öfter ; ἢν λυπῇς τί με Ar. Plut. 22 ; Prosa, οὐδὲν λυπέοντες ὑμέας Her. 8.144, ἡ ἵππος αἰεὶ προσέκειτό τε καὶ ἐλύπεε τοὺς Ἕλληνας, sie bedrängte die Griechen, setzte ihnen zu, 9.40 ; vgl. Thuc. 6.66 ; ταὐτὰ ταῦτα λυποῦντες, ἅπερ ἐγὼ ὑμᾶς ἐλύπουν Plat. Apol. 41e, öfter ; ἐλύπει αὐτὸν ἡ χώρα πορθουμένη, die Verwüstung des Landes schmerzte ihn, Xen. An. 7.7.12 u. sonst.
Pass. mit fut. med., Eur. Med. 474, betrübt werden, trauern, Theogn. 593 ; Ggstz von χαίρω, Aesch. frg 244., wie Soph. Aj. 552 u. Eur. I.A. 31 ; τοῖς νοσήμασι, Soph. Aj. 331 u. öfter ; εἴη ἐμοὶ ζῆν μέτρια μὴ λυπουμένῳ, Eur. Ion 632 u. öfter, wie in Prosa, λυπεῖταί τε ἅμα καὶ χαίρει, Plat. Phil. 49e u. öfter in diesem Ggstz ; ἐπί τινι, sich über Etwas betrüben, Rep. IX.585a ; auch διπλῇ λύπῃ λυπούμενος, Phil. 36a, u. ὅταν τινὰ ἄλλην λύπην λυπῆται, wenn er einen Kummer, Schmerz hat, Phaed. 85a. πρός τι, Thuc. 2.64, ἐπί τινι, Isocr 1.42 u. A.; οὐ λυπήσομαι, Luc. Nigr. 8.

λυπέω, -ῶ
(< λύπη), [in LXX for חָרָה, etc. ;]
to distress, grieve, cause pain or grief: with accusative of person(s), 2Co.2:2 2:5 7:8; pass., Mat.14:9 17:23 18:31 19:22 26:22, Mrk.10:22 14:19, Jhn.16:20 21:17, Rom.14:15, 2Co.2:4, 1Th.4:13, 1Pe.1:6; λ. καὶ ἀδημονεῖν, Mat.26:37; opp. to χαίρειν, 2Co.6:10; κατὰ θεόν, 2Co.7:9 7:11; τ. πνεῦμα τ. ἅγιον, Eph.4:30 (cf. συν-λνπέω),†
SYN.: see: θρηνέω (AS)