η, ον :
   I creux, càd. :
      1 propr. creux, cave, IL. 1, 26, etc. ; OD. 4, 277, etc. ; κ. δόρυ, OD. 8, 507, en parl. du cheval de Troie ; κοίλη φλέψ, EUR. Ion 1011 ; ARSTT. H.A. 1, fin, la veine cave ; subst. τὸ κοῖλον, le creux d’une chose, PLAT. Phæd. 109 b ; ou la cavité au-dessous des yeux, HPC. 639, 25 ; ἡ κοίλη ναῦς, XÉN. Hell. 1, 6, 19 ; DÉM. 883, 21 ; ou simpl. ἡ κοίλη, THCR. Idyl. 22, 12 ; ATH. 206 c, ou au pl. τὰ κοῖλα, APP. Civ. 5, 107, l’intérieur ou la cale d’un vaisseau ; particul. κ. ναῦς, ou κοῖλον σκάφος, HDT. 8, 119, entre-pont d’un navire, p. opp. à κατάστρωμα « pont supérieur » ; τὸ κοῖλον λιμένος, THC. 7, 52, l’enfoncement d’un port ; abs. τὸ κοῖλον, cavité, partie creuse ou enfoncée, ARSTT. H.A. 2, 11 ;
      2 creux, concave, p. opp. à convexe (κυρτός) : κοίλη χείρ, ANTH. 12, 212, creux de la main (d’un mendiant) ; τὸ κοῖλον, ARSTT. Phys. 4, 13, 4, etc. la partie concave d’une circonférence, p. opp. à τὸ κυρτόν, la partie convexe ;
      3 qui se creuse ou s’enfonce : κοίλη θάλασσα, POL. 1, 60, 6, mer qui se creuse, càd. houleuse, agitée ; κοῖλος ποταμός, POL. 22, 20, 4, fleuve dont les eaux sont hautes (v. ci-dessous la même loc.) ; κοῖλα ὑποδήματα, EL. N.A. 6, 23, bottes qui montent jusqu’à mi-jambes ; d’où enfoncé, encaissé, profond ; κοῖλος λιμήν, OD. 10, 92, port encaissé ; κοίλη ὁδός, IL. 13, 419, chemin creux, route encaissée ; κοῖλος ποταμός, THC. 7, 84, fleuve encaissé, dont les rives sont hautes (v. ci-dessus) ; en parl. de villes, de pays : κοίλη Λακεδαίμων, OD. 4, 1 ; κ. Ἄργος, SOPH. O.C. 378, etc. Lacédémone, Argos au site encaissé (dans un terrain montagneux) ; en parl. de la Thessalie, HDT. 7, 129 ; de la Cœlé-Syrie, POL. 1, 3, 1, etc. ; abs. ἡ Κοίλη, HDT. 6, 103, la vallée de l’Ilissus dans un enfoncement du sol ; fig. en parl. de la voix, PHILSTR. p. 128 ;
      4 qui se creuse, qui se vide : κοῖλος ποταμός, EL. N.A. 14, 27, fleuve dont le lit se vide, càd. dont les eaux sont basses (v. ci-dessus) ; τὰ κοῖλα τῆς Εὐϐοίας, HDT. 8, 13, les récifs de la côte d’Eubée où la mer est basse ;
   II creusé, travaillé en creux, ciselé, en parl. de métaux, ARSTT. Œc. 2, 15 ; LUC. Gall. 24.

➳ Éol. κόϊλος, ANACR. 9 ; ion. κοίϊλος, MIMNERME 12, 6 Bgk ; ALC. 15, 5.

Étym. p. *κόϝιλος, p.-ê. de la R. indo-europ. *ḱeuH-, creux ; cf. lat. cavus, all. hohl.

η, ον, Aeol. and Ion. κοίϊλος, prob. in Alc. 15.5, Mimn. 12.6; κόϊλος, α, ον, Anacr. 9 (Comp. -ώτερα), cf. A.D. Pron. 87.5, Hdn. Gr. 2.927: — hollow, Hom. mostly as epith. of ships, κ. νῆες Il. 1.26, al. (later κ. ναῦς hold of the ship, Hdt. 8.119, X. HG 1.6.19, D. 32.5; so ἡ κ. alone, Theoc. 22.12, Callix. 1; τὰ κ. App. BC 5.107); κ. λόχος, κ. δόρυ, of the Trojan horse, Od. 4.277, 8.507; κ. σπέος 12.93; κ. πέτρα A. Eu. 23, S. Ph. 1081 (lyr.); κ. κάπετος, of a grave, Il. 24.797, S. Aj. 1165 (anap.), cf. Ant. 1205; κ. τάφρος E. Alc. 898 (anap.); κ. νάρθηξ Hes. Op. 52; ἄχερδος S. OC 1596; κ. φλέψ vena cava, Hp. Loc. Hom. 3, Gal. 2.786, 4.668; σφόνδυλος κ. Pl. R. 616d; of vessels, ἀγγήϊα Hdt. 4.2; κρατήρ S. OC 1593; ζύγαστρον Id. Tr. 692; κύλικος… κοῖλον κύτος Pl.Com. 189; κ. ἄργυρος καὶ χρυσός silver and gold plate, Theopomp.Hist. 283a, cf. S. Fr. 378, Arist. Oec. 1350b23, etc. ; κ. ἐκκοπεύς Gal. 10.445; νόμισμα κ. dub.sens. in Numen. ap. Eus. PE 11.18; sunk, γράψαι εἰς σανίδα κοῖλα γράμματα SIG 1011.15 (Chalcedon, iii/ii BC), cf. Longin. Rh. p. 199 H. (but κ. γραμμή curved line, Hero Bel. 75.15); ἀλέαν εἰς τὸ θύρωμα κοίλαν curved canopy, Rev.Arch. 22.63 (Callatis, iii BC); κ. ὑποδήματα boots that reach to mid-leg, Ael. NA 6.23 (κοῖλα ποσσὶν ὑποδέδεσθε Ezek. Exag. 181, cf. Poll. 7.84); κ. δέμνια empty bed, S. Tr. 901; κ. χείρ, of a beggar, AP 12.212 (Strat.); κ. ἱστίον Poll. 1.107; κοῖλος μήν short month, Gem. 8.3, cf. κοιλοποιέομαι, κοῖλος ΙΙ. 3; Comp., κοιλότερος ὁλμοῦ Epich. 81. of Places, lying in a hollow or forming a hollow, κ. Λακεδαίμων the vale of L., Od. 4.1; κ. Θεσσαλίη Hdt. 7.129; κ. Ἄργος S. OC 378, 1387; Αὐλίδος κ. μυχοί E. IA 1600; κ. τόποι Plb. 3.18.10; as pr. n., Κ. Συρία the district between Lebanon and Anti Lebanon, Id. 1.3.1, etc. ; τὰ Κ. τῆς Εὐβοίης Hdt. 8.13; ἡ Κ. the valley of the Ilissus, name of Attic deme, Id. 6.103, etc. ; Comp., κοιλότερα τῆς κάτωθεν χώρας Arist. Mete. 352b33. κ. λιμήν harbour lying between high cliffs, Od. 10.92; κ. αἰγιαλός embayed beach, 22.385; ἐν τῷ κ. καὶ μυχῷ τοῦ λιμένος Th. 7.52. κ. ὁδός hollow way, Il. 23.419; κ. ἄγυια Pi. O. 9.34. κ. ποταμός a river nearly empty of water, Th. 7.84; τοῦ ποταμοῦ κοίλου ῥυέντος Socr. ap. Ath. 9.388a; but κ. ποταμός with deep bed, Plb. 21.37.4. τὰ κ. καὶ τὰ δασέα ravines grown with copsewood, Ar. Nu. 325. κ. ἅλς, θάλασσα, the sea full of hollows, i.e.
with a heavy swell on, A.R. 2.595, Plb. 1.60.6. κ. νοσήματα internal complaints, Philostr. VA 3.44. metaph, of the voice, hollow, κόχλον ἑλὼν μυκήσατο κοῖλον Theoc. 22.75 (though here κοῖλον may agree with κόχλον)· φθέγγεσθαι κ. καὶ βαρύ Luc. Ner. 6, Philostr. VA 3.38; ὁ κοιλότατος τῶν φθόγγων Aristid.Quint. 1.10. Philos., hollow, empty, void of content, αἱ κ. ἐνέργειαι, opp. αἱ ἀμείνους, Herm. in Phdr. p. 170A. ; more freq. in Comp., κοιλοτέρα θεωρία, ζωή, ib. pp. 67, 68A. ; τὰ κοιλότερα, opp. τὰ ὑπέρτερα, ib. p. 143 A., cf. Dam. Pr. 96; χωρῶν πρὸς τὸ κ. ib. 379. ἡμέραν κ. ποιεῖσθαι allow payments to lapse for a day (cf. κοιλαίνω ΙΙ. 2), BGU 1136.5 (i BC); οὐδεμίαν δόσιν κ. ποιεῖσθαι ib. 1146.15 (i BC).
concave, τὸ κ., opp. τὸ κυρτόν, Arist. Ph. 222b3, EN 1102a31; κοῖλα καὶ ἐσέχοντα Philostr. Im. 2.20; of military formations, Ascl.Tact. 11.1.
bending, yielding, κλῇθρα S. OT 1262; σταθμὰ θυράων Theoc. 24.15. Subst. κοῖλον, τό, hollow, cavity, Pl. Phd. 109b, al. ; esp. of cavities in the body, τὰ κ. γαστρός E. Ph. 1411; τὰ κ. [τῆς καρδίας] the ventricles, Arist. HA 496a13; τὸ κ. τῶν νεφρῶν ib. 497a11; τὸ τῶν χειρῶν κ. Apollod. ap. Ath. 11.479a; τὸ κ. τοῦ… ποδός Hp. Epid. 5.48; prov., τὸ κ. τοῦ ποδὸς δεῖξαι to show ΄a clean pair of heels΄, Hsch. ; τὰ κ. τῶν ὀφθαλμῶν, τοῦ προσώπου, Hp. Mul. 2.119, Nat. Mul. 9 codd. (sed leg. κύλα)· τὰ κ. alone, hollows of the side, flanks, like κενεών, Arist. HA 630a3. κοῖλος· θυρεών, οὐκ ἔχων θύρας, Hsch.

äol. κόϊλος, Alcae. Ath. XIV.627a, vgl. Apoll.Dysc. pron. 371 u. Hdn. π. μ. λ. 21.2 ; hohl, ausgehöhlt, dem περίκυρτος entggstzt S.Emp. adv. math. 7.307 ; bei Hom. häufiges Beiwort der Schiffe, hohle, bauchige, geräumige ; bei den Sp. ist κοίλη ναῦς der Schiffsbauch, der untere Schiffsraum ; τοὺς ἐπιβάτας ἐς κοίλην ναῦν μεταβιβάσας Xen. Hell. 1.6.19 ; καταβὰς νυκτὸς εἰς κοίλην ναῦν, διέκοπτε τοῦ πλοίου τὸ ἔδαφος Dem. 32.5 ; vgl. Ath. V.206c ; – νάρθηξ Hes. O. 52 ; κοίλη ὁδός, Hohlweg, Il. 23.419 ; λιμήν, geräumig, Od. 10.92 ; σπέος, 12.93 ; λόχος, vom Bauche des trojanischen Pferdes, 4.277, wie δόρυ 8.507 ; νάπη, Pind. I. 3.11 ; ἀγυιά, Ol. 9.37 ; Κωρυκὶς πέτρα κοίλη Aesch. Eum. 23, von einer Höhle, wie κοίλας πέτρας γύαλον Soph. Phil. 1070 ; κάπετος, Aj. 1144 ; κρατήρ, O.C. 1589 ; öfter Ἄργος, wie auch Andere es nennen ; vgl. Nitzsch zu Od. 4.1, wo Lazedämon so heißt, tiefliegend, in einem Tale gelegen ; so auch κοῖλοι τόποι, tiefe Talgründe, Pol. 3.8.10 ; τύμβου τάφρον εἰς κοίλην Eur. Alc. 901 ; in Prosa, ξύλινα ἀγγήϊα κοῖλα Her. 4.2, σφονδύλῳ κοίλῳ Plat. Rep. X.616d ; – φλέψ, Hohlader, Eur. Ion 1011 ; Arist. u. Medic.; auch ἀρτηρία, Poll. 2.225 ; – ἄργυρος, hohl gearbeitet, zu Gefäßen verarbeitet, Arist. Oec. 2.34 ; χρυσὸς ὁ κοῖλος Luc. Gall. 24 ; – κοῖλον ἱστίον, das hohle, angeschwellte Segel, Poll. 1.207 ; κοίλη καὶ τραχεῖα θάλασσα, das hochgehende, angeschwollene Meer, Pol. 1.60.6 ; vgl. κύματι λάβρῳ κοίλης ἁλός Ap.Rh. 2.595 ; aber Thuc. 7.84 ist κοῖλος ποταμός ein Fluß mit hohen Ufern ; vgl. κ. ποταμὸς καὶ δύσβατος Pol. 22.90.4 ; dagegen οἱ δὲ ποταμοὶ πάντες ὥσπερ ἀεὶ κοῖλοι καὶ ταπεινοὶ διὰ θέρους ἐρρύησαν Plut. Cam. 3 vom seichten, das Bett nicht füllenden Wasser ; καὶ τεναγίζων Lucull. 24 ; vgl. Is. et Os. 39, Plat. quaest. 7.8 ; so ist auch Ath. IX.388a, wie Ael. H.A. 15.27, τοῦ ποταμοῦ κοίλου ῥυέντος, vom niedrigen Wasserstande des Nils zu erkl. – Von der Stimme, hohl, Philostr.; – τὸ κοῖλον, die Vertiefung, Höhlung, Bucht, λιμένος Thuc. 7.52. – Augenhöhle, Arist. H.A. 2.11 u. A. – Auch die Höhle der Fußsohlen, Medic.; τὸ κοῖλον τοῦ ποδὸς δεῖξαι, die hohle Fußsohle zeigen, d.i. entfliehen, Hesych.; – τὰ κοῖλα, die Weichen, Arist. H.A. 9.44 ; der Schiffsbauch, App. B.C. 5.107. – Einen unregelmäßigen superl. κοιλαίτατος führt Schol. Ar. Pax 199 an.

1. hollow, hollowed , epithet of ships, which in early times were hollowed out of trees, (Homer); later, κοίλη ναῦς was the hold of the ship, (Herdotus Historicus); so, ἡ κοίλη alone, (Theocritus Poeta Bucolicus):—;of the Trojan horse, κ. λόχος, κ. δόρυ (Odyssey by Homer); κ. κάπετος, of a grave, (Iliad by Homer); κ. δέμνια, of the bed when no one is in it , (Sophocles Tragicus)
2. of Places, lying in a hollow or forming a hollow , κοίλη Λακεδαίμων the vale of L., (Odyssey by Homer); κ. Θεσσαλία (Herdotus Historicus); κ. Ἄργος (Sophocles Tragicus); τὰ Κοῖλα τῆς Εὐβοίας (Herdotus Historicus); ἡ Κοιλή the valley of the Ilissus, (Herdotus Historicus):—; κ. λιμήν of a harbour lying between high cliffs , (Odyssey by Homer); κ. αἰγιαλός an embayed beach, (Odyssey by Homer):—; κ. ὁδός a hollow way, (Iliad by Homer):—; κ. ποταμός a river nearly empty of water, (Thucydides) (so Virgil, cava flumina) : metaphorically of the voice, hollow , μυκάσατο κοῖλον (Theocritus Poeta Bucolicus); φθέγγεσθαι κοῖλον (Lucian)
3. as Substantive κοῖλον, ου, τό, a hollow, cavity, ravine , (Plato Philosophus); like κοιλία, of the cavities in the body, τὰ κ. γαστρός (Euripides); also, ἐν τῷ κοίλῳ καὶ μυχῷ τοῦ λιμένος (Thucydides) (ML)