κοιμάω-ῶ (f. κοιμήσω, ao. ἐκοίμησα, pf. inus. ; pass. f. κοιμηθήσομαι, ao. ἐκοιμήθην, pf. κεκοίμημαι) :
      1 étendre sur une couche, mettre au lit : τινα, OD. 3, 397, qqn ; en parl. d’une biche : νεϐροὺς κοιμήσασα, OD. 4, 336, ayant étendu ses faons sur une couche ;
      2 p. suite, faire reposer, faire dormir : τινα ὕπνῳ, OD. 12, 372, plonger qqn dans le sommeil ; βλέφαρα ὕπνῳ, ESCHL. Sept. 3 ; ὄσσε, IL. 14, 236, faire reposer ses yeux par le sommeil ;
      3 par euphém. p. faire mourir, SOPH. El. 509 ; φλόγα, ESCHL. Ag. 597, modérer une flamme ;
      4 fig. càd. assoupir, apaiser, calmer : ἀνέμους, IL. 12, 281 ; κύματα, OD. 12, 169, les vents, les flots ; ὀδύνας, IL. 16, 524 ; ἕλκος, SOPH. Ph. 650, des douleurs, la souffrance que cause une blessure ; στόμα, ESCHL. Ag. 1247, clore sa bouche ; μένος, ESCHL. Eum. 832, calmer la colère, le désir ; au pass. PLAT. Rsp. 571 ;

Pass.-moy. (f. κοιμήσομαι, ou avec forme pass. κοιμηθήσομαι ; ao. ἐκοιμησάμην, ou att. avec forme pass. ἐκοιμήθην) :
      1 se coucher, coucher : τινι, HÉS. Th. 213 ; ξύν τινι, EUR. Andr. 370, avec qqn ; παρά τινι, HDT. 3, 68 ; AR. Eccl. 723, auprès de qqn ;
      2 reposer, dormir, IL. 1, 476, 610 ; HDT. 2, 95 ; EUR. Rhes. 439 ; PLAT. Conv. 203 d ; en parl. d’animaux, OD. 14, 411 ; ὕπνον βαθύν, ou simpl. βαθὺν κοιμηθῆναι, LUC. D. mar. 2, 3, dormir d’un profond sommeil ;
      3 en parl. du sommeil de la mort : οἱ κοιμηθέντες, NT. 1Thess. 4, 13, etc., ou κεκοιμημένοι, NT. Matth. 27, 52, etc. ceux qui dorment du sommeil éternel ;
      4 se poster ou camper pour une veille, veiller (lat. excubare) ESCHL. Ag. 2 ; XÉN. Cyr. 1, 2, 4 et 9.

➳ Act. fut. dor. κοιμάσω [ᾱ] ANTH. 7, 8 ; 12, 49. — Pass. ao. dor. ἐκοιμάθην [ᾱ] SOPH. El. 509. — Moy. prés. ion. 3 pl. κοιμέονται, HDT. 2, 95.

Étym. κεῖμαι.

fut. -ήσω, Dor. -άσω [ᾱ]; aor. ἐκοίμησα, Ep. κοίμησα Od. 12.372; — Med., fut. -ήσομαι OGI 383.43 (Commagene, i BC), D.H. 4.64, Luc. DDeor. 4.4, etc. ; Ep. aor. κοιμήσατο, αντο, Il. 11.241, 1.476; — Pass., fut. -ηθήσομαι S. Fr. 574.6, Luc. Asin. 40, Alciphr. 1.37.3, etc. ; aor. ἐκοιμήθην Od. 14.411, al., E. Andr. 390, Pl. R. 571e, etc. ; pf. κεκοίμημαι Aeschrio 8.2, Luc. Gall. 6: — lull, put to sleep, κοίμησον… Ζηνὸς ὑπ’ ὀφρύσιν ὄσσε φαεινώ Il. 14.236; ἦ με… κοιμήσατε νηλέϊ ὕπνῳ Od. 12.372; βλέφαρα μὴ κοιμῶν ὕπνῳ A. Th. 3; put to bed, τὸν δ’ αὐτοῦ κοίμησε Od. 3.397; of a hind, ἐν ξυλόχῳ… νεβροὺς κοιμήσασα 4.336. metaph, still, calm, ἀνέμους, κύματα, Il. 12.281, Od. 12.169; φλόγα A. Ag. 597; κύματος μένος Id. Eu. 832; εὔφημον… κοίμησον στόμα Id. Ag. 1247; also, soothe, assuage, κοίμησον δ’ ὀδύνας Il. 16.524; ᾧ (sc. φύλλῳ) κοιμῶ τόδ’ ἕλκος S. Ph. 650. Med. and Pass., fall asleep, go to bed, Il. 1.476, al., Hdt. 1.9, etc. ; of animals, lie down, κατὰ ἤθεα κοιμηθῆναι Od. 14.411; c. acc. cogn., ποῖόν τινα ὕπνον ἐκοιμῶ ; X. Hier. 6.7; βαθὺν κοιμηθῆναι (sc. ὕπνον) Luc. DMar. 2.3. metaph, ὅπως ἂν κοιμηθῇ [τὸ ἐπιθυμητικόν] Pl. l.c. of the sleep of death, κοιμήσατο χάλκεον ὕπνον Il. 11.241; ἱερὸν ὕπνον κ. Call. Ep. 11.2; abs., fall asleep, die, S. El. 509 (lyr.), Aeschrio l.c. ; ἐκοιμήθη μετὰ τῶν πατέρων LXX 3 Ki. 2.10, al., cf. PFay. 22.28 (i AD), Ev. Matt. 27.52, Ev. Jo. 11.11, etc. ; in epitaphs, IG 14.1683, etc. ; κ. τὸν αἰώνιον ὕπνον ib. 929. κοιμῶντο… παρὰ μνηστῇς ἀλόχοισι Il. 6.246, cf. 250; hence, of sexual intercourse, lie with another, Od. 8.295, Pi. I. 8 (7).23; οὔ τινι κοιμηθεῖσα Hes. Th. 213; παρά τινι Hdt. 3.68; σὺν δεσπόταισι E. l.c. ; μετά τινος Timocl. 22.2; ἀπὸ γυναικὸς ἀνὴρ τὰν νύκτα κοιμαθές Berl.Sitzb. 1927.157 (Cyrene).
keep watch at night, A. Ag. 2, X. Cyr. 1.2.4, 9, POxy. 933.25 (ii AD), etc. of things, remain during the night, οὐ μὴ κοιμηθήσεται ὁ μισθὸς παρά σοι ἕως πρωί LXX Le. 19.13; ἡ κιβωτὸς ἐκοιμήθη ἐκεῖ ib. Jo. 6.10. c. acc., dream of, μέταλλα χρύσεια Luc. Gall. 6.

ion. κοιμέω (κεῖμαι, vgl. κοίτη) einschläfern, in Schlaf bringen ; κοίμησόν μοι Ζηνὸς ὑπ' ὀφρύσιν ὄσσε Il. 14.286 ; κοιμῆσαί τινα ὕπνῳ Od. 12.372, wie βλέφαρα μὴ κοιμῶν ὕπνῳ Aesch. Spt. 3, zu Bett bringen, lagern, τὸν δ' αὐτοῦ κοίμησε Νέστωρ Od. 3.397 ; auch von der Hirschkuh, die Jungen ins Lager legen, νεβροὺς κοιμήσασα, 4.336, 17.127. – Dah. übertr., beruhigen, besänftigen, stillen ; ἀνέμους Il. 12.281 ; ὀδύνας 16.524 κύματα Od. 12.160. wie κοίμα κελαινοῦ κύματος πικρὸν μένος Aesch. Eum. 796 ; auch φλόγα, auslöschen, Ag. 583 ; εὔφημον κοίμησον στόμα, schweige den Mund, 1220 ; κοιμῶ τόδ' ἕλκος, lindere die Schmerzen der Wunde, Soph. Phil. 646 ; sp.D.; auch ὁ ποντισθεὶς μυρτίλος ἐκοιμάθη, wurde getötet, starb, Soph. El. 499, s. nachher.
Pass. mit fut. med. sich schlafen legen, einschlafen, schlafen, Hom., der neben dem aor. pass. auch den aor. med. braucht, κοιμήσαντ' ἄρ' ἔπειτα καὶ ὕπνου δῶρον ἕλοντο Il. 7.482, wie Od. 16.481 ; auch von den Tieren, sich lagern, 14.411 ; κοιμήσατο χάλκεον ὕπνον, er lagerte sich zum ehernen Schlafe, zum Todesschlafe, Il. 11.241 ; κοιμᾶτο Pind. I. 7.22 ; Aesch. κοιμώμενος Ag. 2, von einer Wache, vgl. Xen. Cyr. 1.2.4, 9, Eur. Rhes. 439 ; ἐκοιμήθην ξὺν δεσπόταισι Andr. 370, wie παρά τινι. Ar. K., l. 723, κοιμηθεῖσά τινι, bei Einem schlafend, Hes. Th. 213 ; ἐπὶ θύραις καὶ ἐν ὁδοῖς ὑπαίθριος κοιμώμενος Plat. Symp. 203d, öfter ; κοιμηθείς, eingeschlafen, Xen. Cyr. 8.7.2 ; κοιμέονται Her. 2.95.
Uebertr. von den Toten, οἱ κοιμηθέντες u. κεκοιμημένοι, im NT öfter ; vgl. oben die Stelle des Soph.

κοιμάω, -ῶ
[in LXX chiefly for שָׁכַב ;]
to lull to sleep, put to sleep. Mid and pass., to fall asleep (M, Pr., 162; M, Th., 1, 4, 13): Mat.28:13, Luk.22:45, Jhn.11:12, Act.12:6. Metaph, of death: Mat.27:52, Jhn.11:11 Act.7:60 13:36, 1Co.7:39 11:30 15:6 15:18 15:20 15:51, 1Th.4:13-15, 2Pe.3:4 (cf. Isa.14:8 43:17, 2Ma.12:45).†
SYN.: καθεύδω (AS)