κλειδός (ἡ) tout ce qui sert à fermer, particul. :
   I instrument pour fermer une porte, càd. :
      1 verrou, qu’on manœuvrait même du dehors, à l’aide de deux courroies, dont l’une servait à fermer et l’autre à ouvrir la porte, IL. 14, 168 ; OD. 1, 442 ; 4, 802, etc. ;
      2 sorte de crochet, à l’aide duquel on pouvait du dehors soulever la barre (ὀχεύς) qui retenait la porte, OD. 21, 6, etc. ;
      3 clef, PLUT. M. 43 c, 526 e ;
      4 agrafe, particul. crochet d’une agrafe, OD. 18, 294 ;
   II p. anal. :
      1 clavicule, os en forme de clef, formant le collet de la poitrine, IL. 5, 146 ; 8, 325 ; AND. 9, 5 ; DÉM. 247, 11 ; ARSTT. H.A. 3, 3, 7 ; au pl. IL. 22, 324 ; particul. gorge du thon, partie délicate et recherchée (cf. κλειδίον) ARISTOPHON (ATH. 303 a) ;
      2 passe, détroit, sorte de clef qui donne accès dans une mer, EUR. Med. 213 ;
      3 p. anal. avec le verrou d’une porte assujetti par une courroie, tolet, cheville à laquelle était fixée la rame au moyen d’une courroie, pl. IL. 16, 170 ; OD. 2, 419, etc. ;
      4 crochet pour maîtriser les porcs, ANTH. 6, 306.

➳ Acc. κλεῖν, DÉM. 247, 11, etc. ; κλεῖδα, PLUT. Artax. 9 ; plur. κλεῖδες ou κλεῖς, ARSTT. H.A. 3, 7 ; acc. κλεῖδας, ARSTT. H.A. 3, 2 et 3, ou κλεῖς, ARSTT. H.A. 3, 3 ; dat. κλεισίν, PLAT. Ax. 371. — Ion. et homér. κληΐς, ῗδος, ῗδα, IL. 14, 168, etc. ; OD. 1, 442, etc. ; dat. κληῗσιν, IL. 16, 170 ; OD. 8, 37 ; épq. κληΐδεσσιν, OD. 12, 215 ; plur. nom. κληῗδες, HDT. 5, 108. Anc. att. κλῄς, ESCHL. fr. 293 ; SOPH. O.C. 1052 ; -ῃδός, SOPH. Tr. 1035 ; -ῇδα, EUR. Med. 212, 661 ; plur. nom. -ῇδες, EUR. Bacch. 448 ; gén. -ῃδῶν, acc. -ῇδας, ESCHL. Eum. 827 ; EUR. Tr. 257, Med. 1314 ; de même dans une inscr. att. κληΐς, CIA. 2, 675, 44 (après 403 av. J.C.) ; ttef. dès le 4^e siècle av. J.C. κλείς apparaît dans les inscr. att. CIA. 2, 675 z, 47 ; 678 b, 54 (378/366 av. J.C.) ; etc. ; v. Meisterh. p. 28, 3 ; cf. κλείω. Dor. κλαΐς, κλαῗδος [ᾱ] SIM. fr. 82 ; PD. P. 9, 69 ; acc. κλαῗδα ou κλᾷδα, CALL. Cer. 45 ; plur. nom. κλαῗδες, PD. P. 9, 69 ; acc. κλαῗδας, PD. P. 8, 4 ; dor. κλᾴξ, THCR. Idyl. 15, 33.

Étym. R. indo-europ. *kleh₂u-, serrure ; cf. lat. clāvus, clāvis.

ἡ, gen. κλειδός ; Att. acc. κλεῖν, v. infr. 1.3, III, later κλεῖδα AP 6.306 (Aristo), Plu. Art. 9; pl. κλεῖδες, κλεῖδας, contr. κλεῖς, v. infr. III, dat. κλεισίν Pl. Ax. 371b; — Ion. κληΐς [ι], κληῗδος, κληῗδα, etc. (Hom. uses only the Ion. form); — Dor. κλαΐς, κλαΐδος [ι] Simon. 23, Pi. P. 9.39; but acc. pl. κλαῗδας ib. 8.4; acc. κλαῖδα or κλᾷδα Call. Cer. 45; cf. κλᾴξ ; — Aeol. κλᾶϊς (κλαῖς cod.)· μοχλός, Hsch. ; κλάϊς acc. κλάϊν Et.Gud. ap. Schaefer Greg.Cor. p. 584; pl. κλᾷδες (κλᾶδες cod.)· ζυγά, Hsch. ; — old Att. κλῄς, κλῇδος, acc. κλῇδα E. Med. 212 (anap.), 661 (lyr.); κλείς and κλῄς in the same Att. Inscr., IG2². 1414.44 and 47. (κλαϜις, cf. Lat. clavis, claudo.) bar, bolt, θύρας σταθμοῖσιν ἐπῆρσε (sc. Hera, from within) κληῗδι κρυπτῇ Il. 14.168, cf. Od. 21.241; κληῗδος ἱμάς ib. 4.802, cf. 838; ἐπὶ δὲ κληῗδ’ ἐτάνυσσεν ἱμάντι 1.442; = ἐπιβλής, Il. 24.455.
catch or hook, passed through the door from the outside to catch the strap (< ἱμάς) attached to the bar (< ὀχεύς), ἐν δὲ κληῗδ’ ἧκε, θυρέων δ’ ἀνέκοπτεν ὀχῆας ἄντα τιτυσκομένη Od. 21.47, cf. 50; οἴξασα κληῗδι θύρας Il. 6.89; δοιοὶ δ’ ἔντοσθεν ὀχῆες εἶχον ἐπημοιβοί, μία δὲ κληῒς ἐπαρήρει 12.456, cf. Parm. 1.14. later, key, τὴν κλεῖν ἐφέλκεται Lys. 1.13; κλεῖν παρακλείδιον a false key, Pl.Com. 77; pl., κλῇδας οἶδα δώματος A. Eu. 827, cf. E. Ba. 448; Λακωνικὴ κ. Men. 343; κυριεύσοντα τῶν κ. OGI 229.56 (Smyrna, iii BC); of a sacred key carried in processions, SIG 900.14 (Panamara, iv AD), 996.24 (Smyrna, perh. i AD). metaph, Ἁσυχία βουλᾶν τε καὶ πολέμων ἔχοισα κλαῗδας Pi. P. 8.4, cf. 9.39; ἔστι κἀμοὶ κλῂς ἐπὶ γλώσσῃ, of silence, A. Fr. 316, cf. S. OC 1052 (lyr.); καθαρὰν ἀνοῖξαι κλῇδα φρενῶν E. Med. 661 (lyr.); κλῇδας γάμου φυλάττει, of Hera, Ar. Th. 976 (lyr.); of the key to a problem, Vett.Val. 179.4.
hook or tongue of a clasp, Od. 18.294.
stop-cock, Hero Spir. 1.25.
collar-bone, prob. so called from its hook shape (v. supr. 1.2), Hom. (only in Il.), ὅθι κληῒς ἀποέργει αὐχένα τε στῆθός τε 8.325; κληῗδα παρ’ ὦμον πλῆξ΄, ἀπὸ δ’ αὐχένος ὦμον ἐέργαθεν ἠδ’ ἀπὸ νώτου 5.146; ᾗ κληῗδες ἀπ’ ὤμων αὐχέν’ ἔχουσι 22.324, cf. Hp. Aër. 7, Art. 13; πᾳῖσον ἐμᾶς ὑπὸ κλῇδος S. Tr. 1035; τὴν κλεῖν συνετρίβην And. 1.61; τὴν κλεῖν κατεαγώς D. 18.67; pl., Diog. Apoll. 6, etc. ; τὰ πλάγια καὶ τὰς κλεῖδας Arist. HA 513b35; αἱ κλεῖδες (v.l. κλεῖς) καὶ αἱ πλευραί, of the crocodile, ib. 516a28; κλεῖδες ὀπταί roast shoulder-bones of the tunny (with play on 1.3, visible keys, opp. κρυπταὶ κλεῖδες of the Laconians), Aristopho 7.2, cf. Diph. Siph. ap. Ath. 8.357a.
rowing bench in a ship, freq. in Od., always in pl. ; ἐπὶ κληῗσι καθίζειν 2.419, etc. ; κληΐδεσσιν ἐφήμενοι 12.215; once in Il., πεντήκοντ’ ἔσαν ἄνδρες ἐπὶ κληῗσιν 16.170; δησάμενοι… ἐπὶ κληI+ = σιν ἐρετμά Od. 8.37. of promontories, straits, etc., Κληῗδες or Κληΐδες τῆς Κύπρου Hdt. 5.108, cf. Str. 14.6.3; πόντου κλῇδ΄, of the Bosporus, E. Med. 212 (lyr.). in pl., sacred chaplets, Id. Tr. 256 (anap.) (Ephes., acc. to Hsch.). in versification, clausula, cadence, Sch. Ar. Pax 1127.

κλειδός, ἡ, acc. κλεῖδα, nur Sp., Aristod. (VI.306), Plut. Artax. 9, u. κλεῖν, acc. plur. κλεῖδας, z.B. Ath. VII.303a, u. κλεῖς, letztere Form von den Atticisten empfohlen, B.A. 48.7, 101.19 ; s. Beispiele unten ; ion. u. ep. κληΐς, ϊδος, Hom. immer so ; altatt. κλῄς, ῃδός ; dor. κλαΐς, acc. auch κλαῖδα od. κλᾷδα, Call. Cer. 45 (bei Theocr. κλάξ); lat. clavis ;
1) Alles zum Verschließen (κλείω) Dienende, Schlüssel, Schloß, Riegel. Bei Hom.
   a) der eigentliche Schlüssel ; von Erz mit einem elfenbeinernen Griff Od. 21.6 ; mit welchem der inwendig an der Tür angebrachte Riegel, ὀχεύς, beim Oeffnen der Tür zurückgeschoben wurde ; ἐν δὲ κληϊδ' ἧκε, sie steckte den Schlüssel in das Schlüsselloch, um die Tür zu öffnen, 21.47 ; vgl. ἀνακόπτειν ὀχῆας, θύρετρα κληῗδι πλήσσειν, 21.47, 50, θύρας οἰγνύναι, Il. 6.89.
   b) der Torriegel, ein großer Ballen, der vor die Torflügel geschoben wurde, ἐπιβλής, Il. 24.453, vgl. 12.456, 14.168, u. der kleinere innere Türriegel, der mit einem Riemen vorgezogen wurde u. so das Gemach von innen verschloß, Od. 4.802, 838 ; ἐπιτείνειν κληϊδα ἱμάντι, 1.442 ; θύρας κληῗδι κληΐσσαι, 21.241.
   c) der Haken an der Spange, περόνη, Od. 18.294. – Pind. Ἁσυχία βουλᾶν τε καὶ πολέμων ἔχοισα κλαϊδας ὑπερτάτα, P. 8.3 ; auch mit kurzem ι, κλαΐδες, 9.39 ; κλῇδας οἶδα δωμάτων Aesch. Eum. 791 ; auch ἀλλ' ἔστι κἀμοὶ κλῂς ἐπὶ γλώσσῃ φύλαξ, frg. 293 ; vgl. Soph. ὧν καὶ χρυσέα κλᾑς ἐπὶ γλώσσᾳ βέβακε προσπόλων Εὐμολπιδᾶν, von dem Stillschweigen, welches die Eumolpiden den Eingeweihten auflegen, O.C. 1055 ; χαλᾶτε κλῇδας Eur. Med. 1314 ; κλῇδες ἀνῆκαν θύρετρα Bacch. 448 ; übertr., καθαρὰν ἀνοίξαντι κληΐδα φρενῶν Med. 661 ; κλῇδας γάμου φυλάττει, von der Hera, der Vorsteherin der Ehen, welche die Verbindung bewahrt, Ar. Thesm. 976 ; seltner in Prosa, κλεισίν Plat. Ax. 371b.
2) das Schlüsselbein, gleichsam der Schlüssel zwischen Hals od. Nacken u. Brust ; κληὶς ἀποέργει αὐχένα τε στῆθός τε Il. 8.325 ; ᾗ κληϊδες ἀπ' ὤμων αὐχέν' ἔχουσιν 22.324 ; κληϊδα παρ' ὦμον πλῆξε 5.146 ; παῖσον ἐμᾶς ὑπὸ κλῃδός Soph. Trach. 1035 ; τὴν κλεῖν συνετράβην Andoc. 1.61 ; τὴν κλεῖν κατεαγότα Dem. 18.67 ; sonst gew. im plur., Arist. H.A. 3.7 u. öfter ; διήλασε παρὰ τὴν κλεῖδα διὰ τοῦ τραχήλου τὴν αἰχμήν Plut. Artax. 9. – Am Thunfisch, Aristopho Ath. VII.303a, 315d.
3) die Ruderbänke auf dem Schiffe, κληϊδες, welche die Schiffsseiten verbinden ; κληΐδεσσιν ἐφήμενοι Od. 12.215 ; πεντήκοντ' ἔσαν ἄνδρες ἐπὶ κληῗσιν ἐταῖροι Il. 16.170 ; öfter in der Od.
4) die Meerenge, der Paß, gleichsam der Schlüssel, Eingang wozu, ἐφ' ἁλμυρὰν πόντου κληῗδ' ἀπέραντον Eur. Med. 213.

κλείς, -δός Att.. accusative, κλεῖν, later -εῖδα, pl., κλεῖδες, -ας, contr., -εῖς, ἡ,
[in LXX for מַפְתֵּחַ, Isa.22:22, al. ;]
a key. Fig., τ. βασιλείας τ. οὐρανῶν, Mat.16:19; τ. γνώσεως, Luk.11:52; of David (cf. LXX, l.with), Rev.3:7; τ. θανάτου κ. τ. ᾅδου, Rev.1:18; τ. ἀβύσσαυ, Rev.20:1; τ. φρέατος τῆς ἀ., Rev.9:1.†
(AS)