οῦ (ὁ) :
A mesure convenable, juste mesure, HÉS. O. 692 ; THGN. 401 ; ATT. ; μείζων τοῦ καιροῦ γαστήρ, XÉN. Conv. 2, 19, ventre d’une grosseur démesurée ; καιροῦ πέρα, ESCHL. Pr. 507, sans mesure ;
B p. suite :
   I avec idée de temps :
      1 moment convenable ou opportun, temps favorable, occasion, PD. P. 4, 508, etc. ; ATT. (DÉM. 32, 25, etc.) ; τινος, HPC. 386, 50, pour qqe ch. ; καιρός ἐστι, avec l’inf. HDT. 8, 144 ; ESCHL. Pr. 523, etc. ; καιρὸν ἔχει, THC. 1, 42, il est temps de, c’est le moment de ; ἐν καιρῷ, ESCHL. Pr. 379 ; SOPH. O.C. 809 ; PLAT. Crit. 44 a ; εἰς καιρόν, HDT. 4, 139 ; 7, 144 ; EUR. Tr. 739 ; πρὸς καιρόν, SOPH. Aj. 38, O.R. 325, Tr. 59, etc. ; κατὰ καιρόν, HDT. 1, 30 ; σὺν καιρῷ, POL. 2, 38, 7 ; καιρῷ, SOPH. O.R. 1516, THC. 4, 59 ; καιρόν, SOPH. Aj. 34, 1316, en temps utile, au moment opportun, à propos ; ἀπὸ καιροῦ, PLAT. Theæt. 187 e ; παρὰ καιρόν, EUR. I.A. 800 ; PLAT. Pol. 277 a ; ἄνευ καιροῦ, PLAT. Ep. 339 c, à contretemps ; πρὸ καιροῦ, ESCHL. Ag. 367, prématurément : ἐκ τοῦ καιροῦ, POL. 6, 32, 3, tout à coup ; ἐπὶ καιροῦ, à propos, DÉM. 424, 2, ou tout à coup : ἐπὶ καιροῦ λέγειν, PLUT. Dem. 8, parler d’improvisation ; καιροῦ τυχεῖν, EUR. Hec. 593 ; PLAT. Leg. 687 a, rencontrer l’occasion ; καιρὸν λαμϐάνειν, THC. 2, 34 ; LYS. 130, 18, ou λαϐέσθαι, LUC. Tim. 13 ; καιρῷ χρῆσθαι, PLUT. Pyrrh. 7, saisir l’occasion ; καιρὸν ἁρπάζειν, PLUT. Phil. 15, saisir l’occasion aux cheveux ; καιρὸν παριέναι, THC. 4, 27, laisser passer l’occasion ; particul. καιροὶ σωμάτων, ARSTT. Pol. 7, 16, 11, le moment favorable pour le développement du corps, l’âge où le corps est dans sa fraîcheur, dans sa première jeunesse ;
      2 p. ext. opportunité, convenance, en gén., d’où avantage, utilité, ESCHL. Suppl. 1061 ; τι πρὸς καιρόν, SOPH. Tr. 59, qqe ch. d’opportun, d’utile ; πρὸς καιρόν, SOPH. Ph. 1279, utilement ; ἐπὶ σῷ καιρῷ, SOPH. Ph. 151, en vue de ton avantage, dans ton intérêt ; σοὶ ἰὸν πρὸς καιρόν, SOPH. O.R. 324, allant à ton avantage, devant tourner à ton avantage ; τίνος ἕνεκα καιροῦ ; DÉM. 681, 21, à quoi bon ? ἐν καιρῷ γίγνεσθαί τινι, XÉN. Cyr. 5, 1, 17, être utile à qqn ;
      3 p. ext. temps, particul. temps où l’on vit, moment présent : ὁ παρὼν καιρός, DÉM. 32, 25, le temps présent, l’état actuel des affaires ; en gén. οἱ καιροί, les circonstances, PLAT. Rsp. 374 c ; ESCHN. 63, 12 ; ἐν τοῖς μεγίστοις καιροῖς, XÉN. Hell. 6, 5, 33, dans les circonstances les plus graves ou critiques ; particul. en mauv. part, ἔσχατος καιρός, POL. 29, 11, 12, etc. ; PLUT. Syll. 12, circonstances extrêmes, situation extrême, extrême danger ;
      4 particul. temps particulier, saison : κ. χειμῶνος, PLAT. Leg. 709 c, la saison d’hiver ;
   II avec idée de lieu, endroit convenable (pour qqe ch.) : ἐναυλισάμενοι τῶν χωρίων οὗ καιρὸς εἴη, THC. 4, 54, s’étant établis en pleine campagne, là où était une place convenable ; πρὸ καιροῦ βέλος σκήπτειν, ESCHL. Ag. 367, lancer le trait en avant du but (propr. en avant du point précis qui convient), càd. prématurément ; particul. en parl. du corps, point vital, organe essentiel : ἐς καιρὸν τυπείς, EUR. Andr. 1120, frappé au bon endroit, càd. à l’endroit mortel.

Étym. incert.

ὁ, due measure, proportion, fitness (not in Hom.), καιρὸς δ’ ἐπὶ πᾶσιν ἄριστος (which became a prov.) Hes. Op. 694, Thgn. 401; κ. παντὸς ἔχει κορυφάν Pi. P. 9.78; κ. Χάριτος A. Ag. 787 (anap.) (cf. ὑποκάμπτω II); εἰ ὁ κ. ἦν σαφής the distinction, the point, E. Hipp. 386; ἡ ἀπορία ἔχει τινὰ κ. has some point or importance, Arist. Metaph. 1043b25; καιροῦ πέρα beyond measure, unduly, A. Pr. 507; μείζων τοῦ κ. γαστήρ X. Smp. 2.19; καιροῦ μεῖζον E. Fr. 626 codd. ; προσωτέρω or πορρωτέρω τοῦ κ., X. An. 4.3.34, HG 7.5.13; ὀξύτερα τοῦ κ. Pl. Plt. 307b; νωθεστέρα τοῦ κ. ib. 310e; ὑπερβάλλων τῇ φιλοτιμίᾳ τὸν κ. Plu. Ages. 8, cf. Hp. Loc. Hom. 44. of Place, vital part of the body (cf. καίριος 1), ἐς καιρὸν τυπείς E. Andr. 1120. more freq. of Time, exact or critical time, season, opportunity, χρόνου κ. S. El. 1292; usu. alone, κ. [ἐστιν] ἐν ᾧ χρόνος οὐ πολὺς κτλ. Hp. Praec. 1, cf. Chrysipp. et Archig. ap. Daremberg Notices et extr. des MSS. médicaux 1 p. 200; κ. ὀξύς Hp. Aph. 1.1; κ. πρὸς ἀνθρώπων βραχὺ μέτρον ἔχει ΄time and tide wait for no man΄, Pi. P. 4.286; κ. ὄλβου, = καίριος ὄλβος, Id. N. 7.58; δηλοῦν, ὅ τι περ δύναται κ. Ar. Ec. 576 codd. (sed leg. δύνασαι)· τίνα κ. τοῦ παρόντος βελτίω ζητεῖτε ; D. 3.16; κ. δόσιος for giving, Hp. Acut. 20; κ. τοῦ ποτισμοῦ, τῆς τρύγης, BGU 1003.12 (iii BC), PStrassb. 1.8 (V AD); τὰ ἐκ τοῦ κ. προγινόμενα Plb. 6.32.3; καιρὸν παριέναι to let the time go by, Th. 4.27 (so in pl., τοὺς κ. παριέναι Pl. R. 374c; τοὺς κ. ὑφαιρεῖσθαι Aeschin. 3.66); κ. τῶν πραγμάτων τοῖς ἐναντίοις καθυφιέναι καὶ προδοῦναι D. 19.6; καιροῦ (< τοῦ κ.) τυχεῖν E. Hec. 593, Pl. Lg. 687a, Men. Mon. 281; καιρὸν εἰληφέναι Lys. 13.6 (but καιρὸς ἐλάμβανε Th. 2.34; cf. καιροῦ διδόντος Lib. Or. 45.7); καιροῦ λαβέσθαι Luc. Tim. 13; καιρὸν ἁρπάσαι Plu. Phil. 15; κ. τηρεῖν Arist. Rh. 1382b11; καιρῷ χρήσασθαι Plu. Pyrrh. 7; καιρῷ χειμῶνος ξυλλαβέσθαι co-operate with the occurrence of a storm, Pl. Lg. 709c; ἔχει κ. τι it happens in season, Th. 1.42, etc. ; κ. ἔχειν τοῦ εὖ οἰκεῖν to be the chief cause of…, Pl. R. 421a; ὑμέας καιρός ἐστι προβοηθῆσαι Hdt. 8.144, cf. A. Pr. 523, etc. ; νῦν κ. ἔρδειν S. El. 1368; sts. c. Art., ἀλλ’ ἔσθ’ ὁ κ.… ξένους… τυγχάνειν τὰ πρόσφορα A. Ch. 710; ὁ κ. ἐστι μὴ μέλλειν ἔτι Ar. Th. 661, cf. Pl. 255. adverbial phrases, ἐς καιρόν in season, Hdt. 7.144, E. Tr. 744, etc. ; ἐς κ. ἐπείγεσθαι Hdt. 4.139; ἐς αὐτὸν κ. S. Aj. 1168; εἰς δέοντα κ. Men. Sam. 294; ἐν καιρῷ A. Pr. 381, Th. 4.59, etc. ; ἐν κ. τινί Pl. Cri. 44a; ἐπὶ καιροῦ D. 19.258, 20.90, etc. ; κατὰ καιρόν Pi. I. 2.22; ὥς οἱ κατὰ κ. ἦν Hdt. 1.30 (but also οἱ κατὰ κ. ἡγεμόνες in office at the time, BGU 15.10 (ii AD), etc.); παρὰ τῷ ἐντυχόντι αἰεὶ καὶ λόγου καὶ ἔργου κ. Th. 2.43; πρὸς καιρόν S. Aj. 38, Tr. 59, etc. ; σὺν καιρῷ Plb. 2.38.7; without Preps., καιρῷ S. OT 1516; καιρόν, abs., S. Aj. 34, E. Fr. 495.9 (in Comp. form καιρότερον, Achae. 49); κ. γὰρ οὐδὲν ἦλθες E. Hel. 479; opp. ἀπὸ καιροῦ out of season, Pl. Tht. 187e; ἄνευ καιροῦ Id. Ep. 339d; παρὰ καιρόν Pi. O. 8.24, E. IA 800 (lyr.), Pl. Plt. 277a; πρὸ καιροῦ prematurely, A. Ag. 365 (anap.); ἐπὶ καιροῦ also means on the spur of the moment, ἐπὶ κ. λέγειν Plu. Dem. 8, cf. Art. 5; ἐξενεγκεῖν πόλεμον Id. Ant. 6.
season, πᾶσιν καιροῖς at all seasons of the year, IG 14.1018, cf. LXX Ge. 1.14, Ph. 1.13, Porph. ap. Eus. PE 3.11; κ. ἔτους, later Gr. for Att. ὥρα ἔτους, acc. to Moer. 424; time of day, Philostr. VA 6.14.
critical times, periodic states, καιροὶ σωμάτων Arist. Pol. 1335a41. generally, time, period, κατὰ τὸν κ. τοῦτον Plb. 27.1.7; κατ’ ἐκεῖνο καιροῦ Conon 3, al. ; more freq. in pl., κατὰ τούτους τοὺς κ. Arist. Ath. 23.2, al., cf. Plb. 2.39.1; τὰ κατὰ καιρούς chronological sequence of events, Id. 5.33.5; ἐν τοῖς πάλαι, ἐντοῖς μεταξὺ κ., Phld. Rh. 1.28, 363 S. in pl., οἱ καιροί the times, i.e.
the state of affairs, freq. in bad sense, ἐν τοῖς μεγίστοις κ. at the most critical times, X. HG 6.5.33, cf. D. 20.44; περιστάντων τῇ πόλει κ. δυσκόλων IG2². 682.33, etc. ; also in sg., X. An. 3.1.44, D. 17.9; ὁ ἔσχατος κ. extreme danger, Plb. 29.27.12, etc. ; καιρῷ δουλεύειν AP 9.441 (Pall.).
advantage, profit, τινος of or from a thing, Pi. O. 2.54, P. 1.57; εἴ τοι ἐς κ. ἔσται ταῦτα τελεόμενα to his advantage, Hdt. 1.206; ἐπὶ σῷ κ. S. Ph. 151 (lyr.); τίνα κ. με διδάσκεις ; A. Supp. 1060 (lyr.); τί σοι καιρὸς… καταλείβειν ; what avails it… ? E. Andr. 131 (lyr.); τίνος εἵνεκα καιροῦ ; D. 23.182; οὗ κ. εἴη where it was convenient or advantageous, Th. 4.54; ᾗ κ. ἦν ib. 90; χωρίον μετὰ μεγίστων κ. οἰκειοῦταί τε καὶ πολεμοῦται with the greatest odds, the most critical results, Id. 1.36. Pythag. name for seven, Theol.Ar. 44.

ὁ, das rechte Maß, μέτρα φυλάσσεσθαι· καιρὸς δ' ἐπὶ πᾶσιν ἄριστος Hes. O. 692, vgl. Hierax. bei Stob. fl. 10.78 ; καιροῦ πέρα, über das rechte Maß hinaus, Aesch. Prom. 506 ; ὑποκάμψας καιρὸν χάριτος Ag. 761, vgl. Suppl. 1046 ; Theogn. 401 ; μείζω τοῦ καιροῦ τὴν γαστέρα ἔχων, μετριωτέραν ποιῆσαι αὐτήν Xen. Symp. 2.19 ; ὑπερβάλλειν τῇ φιλοτιμίᾳ τὸν καιρόν, das rechte Maß überschreiten, Plut. Ages. 8 ; – übh. das rechte Verhältnis, bes. der rechte Zeitpunkt zu Etwas, die passende, günstige Zeit, gute Gelegenheit ; καιρὸς ἔχει παντὸς κορυφάν Pind. P. 9.81 (vgl. Soph. El. 75); νοῆσαι κ. ἄριστος Ol. 13.46 ; κατὰ καιρόν I. 2.22 ; παρὰ καιρόν Ol. 8.24, P. 10.4 ; ἐν καιρῷ Aesch. Prom. 879, zur rechten Zeit ; τὸν δ' οὐδαμῶς καιρὸς γεγωνεῖν Prom. 521 ; καὶ τῶνδε καιρὸν ὅστις ὤκιστος λαβέ, nütze so schnell wie möglich die rechte Zeit, Spt. 65 ; καιρὸς καὶ πλοῦς Soph. Phil. 1436 ; ὑμῖν δ' ἂν εἴη τήνδε καιρὸς ἐξάγειν O.C. 830 ; ἵν' οὐκέτ' ὀκνεῖν καιρός El. 22 ; öfter πρὸς καιρόν, λέγειν, ἐννέπειν, wie oben καίρια, Phil. 1263, Tr. 59 ; auch ἐν καιρῷ u. ἐς καιρόν, O.C. 813, Aj. 1147 ; auch mit dem bloßen acc., καιρὸν δ' ἐφήκεις Aj. 34, 1295 ; ἀφῖξαι εἰς καιρὸν κακῶν Eur. Or. 384 ; εἰς καιρὸν ἦλθες Troad. 739 u. öfter ; καιρὸν εὐλαβούμενος, den rechten Zeitpunkt wahrnehmend, 698 ; παρὰ καιρόν I.A. 800 ; ὡς ὁ καιρὸς οὐχὶ μέλλειν, ἀλλ' ἔστ' ἐπ' αὐτῆς τῆς ἀκμῆς Ar. Plut. 255 ; ἡμέας ἐστὶ καιρὸς προσβωθῆσαι Her. 8.144 ; καιρὸς ἤδη διαλύειν τὴν στρατιάν Xen. Cyr. 5.5.43 ; καιρὸν παριέναι, den rechten Zeitpunkt vorbeilassen, Thuc. 4.27 ; οὐ παρεὶς τοὺς καιρούς Plat. Rep. II.374c ; καθυφιέναι Dem. 19.6 ; τηρεῖν, ihn wahrnehmen, Arist. rhet. 2.6 ; καιρὸν εἰληφέναι ἐνόμισαν Lys. 13.6, sie glaubten einen günstigen Zeitpunkt getroffen zu haben ; καιροῦ λαβέσθαι Luc. Tim. 13 ; – dem σχολή entsprechend, Muße, Strab. V.3.5 ; καιρῷ χρῆσθαι Plut. Pyrrh. 7 ; ἐς καιρόν, wie ἐν καιρῷ, zur rechten Zeit, Tragg. (s. oben); Her. 7.144 ; ὥς οἱ κατὰ καιρὸν ἦν, wie es ihm bequem war, 1.30 ; Thuc. 4.59 ; Plat. Crit. 44a ; ἐπὶ καιροῦ Dem. 19.258 ; Plut. Sert. 3 ; σὺν καιρῷ Pol. 2.38.7 ; – ἀπὸ καιροῦ, außer der Zeit, zur Unzeit, Plat. Theaet. 187e ; ἄνευ καιροῦ Ep. VII.339c ; eben so παρὰ καιρόν, Plat. Polit. 277a u. sonst ; ἐκ καιροῦ, plötzlich, Pol. 6.32.3 ; ἐπὶ καιροῦ, ex tempore, Plut. Dem. 8. – Uebh. Zeitpunkt, Zeit, χειμῶνος Plat. Legg. IV.709c, u. so bes. Sp., dah. Moeris dies als hellenistischen Sprachgebrauch, statt ὥρα, bezeichnet ; – οἱ καιροί, Zeitumstände, bes. schlimme, Xen. Hell. 6.5.33 ; – ὁ ἔσχατος καιρός, Pol. 29.11.12 Plut. Syll. 12. – Auch vom Orte, ἐναυλισάμενοι τῶν χωρίων, οὗ καιρὸς εἴη, wo es passend war, Thuc. 4.54 ; ἐς καιρὸν τυπείς = καιρίαν, Eur. Andr. 1120 ; προσωτέρω τοῦ καιροῦ, weiter als recht, gut ist, διώκειν, προιέναι, Xen. Hell. 7.5.13, An. 4.3.34 u. Sp., wie DC. 36.30. – W. Einem zu Statten kommt, Vorteil, Nutzen, τὸ νὸν φρουρεῖν ὄμμ' ἐπὶ σῷ μάλιστα καιρῷ Soph. Phil. 151 ; τὰ δ' ὑπερβάλλοντα οὐδένα καιρὸ δύναται θνατοῖς Eur. Med. 128 ; ἐς καιρὸν ἔσται, es wird nützlich sein, Her. 7.144 ; ἐν καιρῷ γίγνεσθαί τινι Xen. Cyr. 5.1.17 ; vgl. Dem. μάλιστα δ' ἐπὶ καιροῦ τοῦτο γένοιτ' ἂν καὶ πάντας ὠφελήσειεν ἀνθρώπους 19.258 ; – μέγιστον ἔχετε καιρόν, ihr habt den meisten Einfluß, das größte Gewicht, Xen. An. 3.1.36.
Wahrscheinlich hängt es mit κάρα zusammen, was die Sache auf den Kopf trifft, den rechten Fleck trifft. Vgl. καίριος.

καιρός, -οῦ, ὁ
[in LXX chiefly for עֵת, also for מוֹעֵד, etc. ;]
__1. due measure, fitness, proportion (Eur., Xen., al.).
__2. Of Time (cl. also) in the sense of a fixed and definite period, time, season (Kennedy, Sources, 153): Mat.11:25, Mrk.1:15, Luk.21:8, Rom.13:11, Eph.6:18, Heb.11:15, 1Pe.1:5 1:11 Rev.1:3, al.; with genitive, πειρασμοῦ Luk.8:13; τ. καρπῶν, Mat.21:34; σύκων, Mrk.11:13; pl., Mat.21:41; χρόνοι ἢ (καὶ) κ., Act.1:7, 1Th.5:1; ἐθνῶν, Luk.21:24; of opportune or seasonable time, Act.24:25, Gal.6:10, Eph.5:16, Col.4:5; with inf., Heb.11:15; ὁ κ. οὗτος, Mrk.10:30, Luk.18:30; ὁ νῦν κ. (Dalman, Words, 148), Rom.8:18; ὁ κ. ὁ ἐμός, Jhn.7:6; κ. δεκτῲ, 2Co.6:2 (LXX); δουλεύειν τῷ κ., Rom.12:11, R, mg.; τ. σημεῖα τῶν κ., Mat.16:3; adverbial usages: ἐν κ., Mat.24:45, 1Pe.5:6 (cf. καιρῷ, Luk.20:10; τῷ κ., Mrk.12:2); ἄχρι καιροῦ, Luk.4:13; πρὸς καιρόν, Luk.8:13, 1Co.7:5; κατὰ καιρόν, Rom.5:6; πρὸ καιροῦ, Mat.8:29
SYN.: (χρόνος) time in the sense of duration (AS)