'(v. le genre et la décl. ci-dessous) propr. ce qui est établi comme la règle, d’où :
   I (au sg. et invariable) :
      1 loi divine ou morale (lat. fas) p. opp. à νόμος, loi humaine et établie par l’usage (lat. lex ou jus), d’où loi, droit, justice : θέμις ἐστί, il est permis par le destin ou par les dieux, avec un dat. de pers. et un inf ; οὔ μοι θέμις ἐστί, avec l’inf. OD. 14, 56, il ne m’est pas permis par le destin de, etc. ; sans dat. IL. 16, 796 ; 23, 44 ; εἰ θέμις δ’, SOPH. Tr. 809, et si je puis le faire sans impiété ; ὡς οὐ θέμις γίγνοιτο, SOPH. Ph. 346, qu’il n’était pas permis par le destin (ou par les dieux) ; φασὶ θέμις εἶναι, PLAT. Gorg. 505 c, etc. ils disent que cela est permis ; ὥστε μὴ θέμις σέ γ' εἶναι κεῖνον ἀντιδρᾶν κακῶς, SOPH. O.C. 1191, de sorte qu’il n’est pas permis par les dieux qu’en retour tu lui fasses du mal ;
      2 p. suite, règle, coutume : ἣ θέμις ἐστί (non ᾗ θ.) IL. 2, 73 ; HÉS. O. 13, 9, comme c’est le droit ou la coutume ; avec un rég. ἣ θ. ἐστὶ γυναικός, OD. 14, 130, comme c’est la coutume d’une femme ; ἣ θ. ἐστ' ἀγορῇ, IL. 9, 33, comme c’est chose permise dans une assemblée ;
      3 p. ext. volonté des dieux, SOPH. Ph. 436 ; d’où en gén. droit, loi établie, ESCHL. Ag. 1431 ; SOPH. Tr. 810 ;
      4 d’où pénalité, peine, ESCHL. Suppl. 436 ;
   II (au pl. et féminin) αἱ θέμιστες :
      1 décrets des dieux, volontés des dieux, d’où oracles, OD. 16, 403 ; θέμισσιν, PD. P. 4, 96, par oracles ;
      2 droits, prérogatives d’un chef, IL. 2, 206 ; 9, 99 ; 16, 387 ; d’où redevances dues à un roi, impôts, tributs, IL. 9, 156, 298 ;
      3 lois, arrêts, IL. 1, 238 ; OD. 9, 112, 215 ;
      4 procès, IL. 16, 387 ; HÉS. O. 219 ; Th. 85.

➳ θέμις primit. neutre et invariable, comme le prouve la locut. θέμις εἶναι (v. ci-dessus) ; p.-ê. par suite de la personnification de l’idée exprimée par θέμις, devenu ἡ Θέμις, « la déesse Justice » le mot est devenu féminin même comme nom commun, et les deux emplois se sont confondus dans l’usage. Le mot se décline sel. les deux thèmes θεμι- et θεμιστ- : sg. nom. θέμις ; gén. épq. θέμιστος ; dat. inus. ; acc. θέμιν, ESCHL. Ag. 1431, etc., ou épq. θέμιστα, IL. 5, 761 ; plur. nom. θέμιστες, IL. 2, 206, etc. ; OD. 9, 112, etc. ; gén. θεμίστων, HÉS. Th. 235 ; dat. θέμισσι, PD. P. 4, 96 ; acc. θέμιστας, IL. 1, 238, etc. ; cf. la décl. de Θέμις.

Étym. pré-grec.

'

ἡ, old Ep. gen. θέμιστος (in Hom. the only declension); acc. θέμιστα Il. 5.761, θέμιν A. Ag. 1431, etc. ; gen. pl. θεμιστέων Hes. Th. 235; pr. n. Θέμις, Θέμιστος Od. 2.68, Θέμιστα Il. 20.4; dat. Θέμιστι 15.87; but Θέμιτος Pi. O. 13.8, Θέμιδος A. Pr. 18, etc., Θέμιος (v.l. -ιδος) Hdt. 2.50, Θέμιν Hes. Th. 16, IG2². 1611.71; voc. Θέμι Il. 15.93, E. Med. 160 (anap.); that which is laid down or established, law (not as fixed by statute, but) as established by custom, θ. ἐστί ΄tis meet and right, c. dat. pers. et inf., οὔ μοι θ. ἐστὶ ξεῖνον ἀτιμῆσαι Od. 14.56; ἅ τε ξείνοις θ. ἐστὶν [παραθεῖναι] Il. 11.779; ὅ οἱ Διόθεν θ. ἦεν [ἐκτελέσαι] Hes. Sc. 22; γυναικὶ οὐ θ. SIG 1024.9 (Myconos, iii/ii BC); without dat., Il. 16.796, 23.44; οὐ θ. ἐν μοισοπόλων οἰκίᾳ θρῆνον ἔμμεν’ Sappho 136; ὅτι δυνατὸν καὶ θ. αἰνεῖν A. Ag. 98, cf. S. Ant. 880 (lyr.), Ph. 346, E. Med. 678, Pl. Phdr. 250b, Isoc. 4.92, etc. ; ἡ γὰρ θ. for so ΄tis right [to do], Od. 24.286; freq. ἣ θ. ἐστί as the custom is, Il. 2.73; c. dat. (= loc.), ἣ θ. ἐστίν… ἀγορῇ 9.33; c. gen., ἣ θ. ἀνθρώπων πέλει ib. 134; ἣ θ. ἐστὶ γυναικός Od. 14.130; also ᾗ θ. ἀνθρώποις κατὰ ἤθεα Hes. Op. 137; θύειν τοὺς γεωργοὺς… ᾗ (with ι) θέμις IG2². 1364 (i AD); but ᾗ θέμις ἐστί is rejected for Hom. by Hdn. Gr. 2.516, cf. A.D. Adv. 148.28; indecl., πότερα κατ’ ἔχθραν ἢ τὸ μὴ θέμις λέγεις ; A. Supp. 336; ὥστε μὴ… θέμις σέ γ’ εἶναι κεῖνον ἀντιδρᾶν κακῶς S. OC 1191; οὐδὲ… φασὶ θέμις εἶναι Pl. Grg. 505c, cf. X. Oec. 11.11, Ael. NA 1.60.
justice, right, S. Tr. 810; ὅσα τείνει πρὸς θέμιν Pl. Smp. 188d; penalty, ἐκτίνειν ὁμοιΐαν θ. A. Supp. 436 (lyr.); sanctity, ὁρκίων ἐμῶν θ. Id. Ag. 1431. = ἀγὼν θεματίτης, IGRom. 3.319 (Pisid.); νικήσας θέμιν ἀνδρῶν ib. 437 (Termessus). pl. θέμιστες, decrees of the gods, oracles, Διὸς θ. Od. 16.403; θέμισσιν by oracles, Pi. P. 4.54, cf. O. 10 (11).24.
dooms, customary laws, ordinances, δικασπόλοι, οἵ τε θέμιστας πρὸς Διὸς εἰρύαται Il. 1.238, cf. Hes. Th. 235; τοῖσιν δ’ (i.e. the Cyclopes) οὔτ’ ἀγοραὶ βουληφόροι οὔτε θέμιστες Od. 9.112; οὔτε δίκας εὖ εἰδότα οὔτε θέμιστας neither rights nor laws, ib. 215; in sg., ὃς οὔ τινα οἶδε θέμιστα Il. 5.761; ἵνα σφ’ ἀγορή τε θέμις τε 11.807.
judgements, decisions given by the kings or judges, οἳ… σκολιὰς κρίνωσι θέμιστας 16.387; σκολιῇς δὲ δίκῃς κρίνωσι θ. Hes. Op. 221; διακρίνοντα θ. ἰθείῃσι δίκῃσιν Id. Th. 85.
tribute, dues, λιπαρὰς τελέουσι θέμιστας Il. 9.156. pr. n., Themis, ἥ τ’ ἀνδρῶν ἀγορὰς ἠμὲν λύει ἠδὲ καθίζει 2.68, cf. Il. 15.87, 20.4, Hes. Th. 16, A. Pr. 18, etc.

ἡ, alter gen. θέμιστος ; so immer bei Hom., auch vom nom. pr.; att. u. dor. θέμιτος ; doch kommt bei den Tragg. u. in att. Prosa nur der nomin. vor u. der acc. θέμιν ; ion. θέμιος, später gew. θέμιδος (τίθημι); das Eingesetzte, die Satzung, das Gesetz, insoweit es auf altem heiligem Brauche beruht ; so bes. bei Hom. in der Vrbdg θέμις ἐστί, es ist nach altem Brauche Recht, erlaubt, billig, fas est, οὔ μοι θέμις ἐστὶ ξεῖνον ἀτιμῆσαι Od. 14.56, vgl. Il. 14.388, wo δέος entgegensteht ; 16.796, 23.44 ; ἥ θέμις ἐστί, was od. wie es Rechtens, wie es Sitte u. Brauch ist, gew. ᾗ θέμις ἐστί geschrieben, vgl. Spitzner exc. II zur Iliade. 2.73 u. Lehrs Quaest. Ep. p. 44 ; Hes. O. 139 ; auch c. gen., ἣ θέμις ἀνθρώπων πέλει, Il. 9.134, 277, 19.177 ; ξείνια ἅ τε ξείνοις θέμις ἐστί (wo man nicht notwendig δοῦναι ergänzen muß), die den Gästen ein Recht sind, ihnen nach heiligem Brauche gebühren, 11.779. So auch Tragg.; ὅτι καὶ δυνατὸν καὶ θέμις αἰνεῖν Aesch. Ag. 98 ; παρθενίου θ' αἵματος ἐπιθυμεῖν θέμις 210 ; Suppl. 331 πότερα κατ' ἔχθραν ἢ τὸ μὴ θέμις λέγεις ; u. so indeclinabel Soph. O.C. 1193, nach wahrscheinlicher Lesart ; bei Plat. Gorg. 505d, οὐδὲ τοὺς μύθους φασὶ μεταξὺ θέμις εἶναι καταλείπειν, ist εἶναι auszulassen u. φασί als Zwischensatz zu nehmen ; sicherer aber ist Xen. Oec. 11.11 u. Ael. H.A. 1.60 ; Soph. εἴ μοι θέμις, θέλοιμ' ἄν, Phil. 657 ; O.C. 650, 1553 ; οὐκέτι μοι τόδε λαμπάδος ἱερὸν ὄμμα θέμις ὁρᾶν ταλαίνᾳ, ich darf nicht länger, Ant. 871 ; εἰ θέμις κλύειν Eur. Med. 675 ; εἰ ψαύοιμεν ὧν μή μοι θέμις I.A. 834, sc. ψαύειν ; in Prosa, ἥν θέμις λέγειν μακαριωτάτην Plat. Phaedr. 250b ; οὐ θέμις εἰπεῖν Isocr. 4.92 ; Sp., οὐ θ. καταφρονεῖν Luc. Nigr. fl ; ἐν τισὶ μὲν ἱεροῖς θέμις ἐσθίειν ἰχθῦς, ἐν ἄλλοις δὲ ἀσεβές S.Emp. pyrrh. 3.923. – Im plur., bei Hom. sowohl δικασπόλοι, οἵ τε θέμιστας πρὸς Διὸς εἰρύαται, welche die Gesetze aufrecht erhalten durch ihr Rechtsprechen, Il. 1.238, als die richterliche Gewalt, ᾧ ἔδωκε Κρόνου παῖς σκῆπτρόν τ' ἠδὲ θέμιστας 2.206 ; δίκῃ δ' ἴθυνε θέμιστας Hes. O. 9, mit Gerechtigkeit verwalte das Recht ; οὐδὲ θεμίστων λήθεται, u. vergißt nicht der Gerechtigkeit, Theog. 235 ; δίκαι καὶ θέμιστες, Recht u. Gesetz, Od. 9.215. Auch streitige Rechtsfälle, Rechtshändel, eigtl. wo Sitte u. Herkommen streitig geworden u. die Könige entscheiden müssen, κρίνειν θέμιστας, Il. 16.387 ; Hes. Th. 85 ; vgl. nach οὔτ' ἀγοραὶ οὔτε θέμιστες Od. 9.112, entweder Ordnung, regelnde Sitten, od. richterliche Entscheidungen nach altem Brauch. – Im sing., ἵνα σφ' ἀγορή τε θέμις τε ἤην Il. 11.807, ὃς οὔ τινα οἶδε θέμιστα 5.761, der kein Recht kennt, ein ἀθέμιστος. – Anders λιπαρὰς τελέουσι θέμιστας 9.15g. 298, sie zahlen reichliche Gebühren, die der König einzufordern das Recht hatte. – Διὸς θέμιστες, die Satzungen des Zeus, seine als Gesetz geltenden Aussprüche, vom Orakel in Dodona, Od. 16.403 ; dah. das Orakel, τὸν μὲν Φοῖβος ἀμνάσει θέμισσιν Pind. P. 4.54. – Uebh. das Recht, das Gesetz ; καὶ τήνδ' ἀκούεις ὁρκίων ἐμῶν θέμιν Assch. Ag. 1405 ; ἐπεί μοι τὴν θέμιν σὺ προὔβαλες Soph. Tr. 807 ; ὅσα τείνει πρὸς θέμιν καὶ ἀσέβειαν Plat. Symp. 188d ; Legg.XI.925d ; Strafe, μένει Ἄρει 'κτίνειν ὁμοίαν θέμιν Aesch. Suppl. 431. – Vgl. übrigens nom. pr.