ion. et anc. att. ἔσω, adv. et prép. :
   I (avec idée de lieu) à l’intérieur, d’où :
      1 au dedans : avec mouv., construit avec l’acc. : ὀτρῦναι πόλιν εἴσω, OD. 15, 40, envoie-le à la ville ; ἡγήσατο Ἴλιον εἴσω, IL. 1, 71, il conduisit (les vaisseaux) jusqu’à Ilion ; δῦναι δόμον Ἄϊδος εἴσω, IL. 3, 322, descendre au fond de la demeure d’Hadès ; avec le gén. ἐϐήσετο δώματος εἴσω, OD. 7, 135, il entra dans l’intérieur de la maison (en ce sens dans Hom. après le gén., excepté IL. 21, 125) ; παρῆλθον εἴσω αὐτοῦ, XÉN. An. 2, 4, 12, ils s’avancèrent dans l’intérieur, càd. au-delà (du retranchement) ; abs. φεύγειν εἴσω, XÉN. Cyr. 7, 5, 26, se réfugier à l’intérieur ; τὸ εἴσω, τὰ εἴσω (ou ἔσω) ATT. à l’intérieur ;
      2 sans mouv. avec le gén. μένειν εἴσω δόμων, ESCHL. Sept. 232, rester à l’intérieur de la maison ; αἱ ἔσω στέγης, SOPH. Tr. 202, celles qui sont dans la maison ; abs. εἴσω δόρπον ἐκόσμει, OD. 7, 13, elle préparait le repas à l’intérieur (de la chambre) ; ἔσω καθῆσθαι, ESCHL. Ch. 919, être à l’intérieur ; τὸ ἔσω μέτωπον, THC. 3, 21, le front (de l’armée) au centre ;
      3 à portée de : εἴσω ξίφους, EUR. Or. 1531 ; βέλους, ARR. An. 1, 6, à portée de l’épée, du trait ;
   II avec idée de temps, pendant ce temps, AR. Eq. 2 Arg.

• Cp. ἐσωτέρω, HDT. 8, 66 ; HPC. 783 e. • Sup. ἐσωτάτω, HPC. 276, 18 ; 785 c.

➳ ἔσω, OD. 7, 50 ; 24, 155, 184, 199 ; ESCHL. Ag. 1343 ; SOPH. Tr. 202 ; THC. l. c. ; THCR. Idyl. 3, 5 ; 13, 71, etc. — Dans les inscr. att. la forme εἴσω se rencontre à partir de 347 av. J.C. (v. Meisterh. p. 175, 14).

ἔσω, used by Ep., Lyr., and Trag. Poets acc. as a spondee or iambus is required ; ἔσω (as ἐς for εἰς) prevailed in Ion. and old Att. Prose ; but in other Prose and in Com. εἴσω was the only form admitted, whereas ἔσωθεν with the Comp. and Sup. ἐσώτερος, ἐσώτατος, ἐσωτέρω, ἐσωτάτω, seem to have been the only forms in use ; — Adv. of εἰς, ἐς, to within, into; abs., μή πού τις ἐπαγγείιῃσι καὶ εἴσω lest some one may carry the news into the house, Od. 4.775, cf. Hdt. 1. III, al. ; so εἴπατε δ’ εἴσω Od. 3.427 ; also εἴσω δ’ ἀσπίδ’ ἔαξε he brake it through to the inside, Il. 7.270 ; so ὀστέα δ’ εἴσω ἔθλασεν Od. 18.96 ; εἴσω ἐπιγράψαι τέρενα χρόα Il. 13.553 ; ἐσσύμενοι εἴσω Pi. P. 4.135 ; εἴσω κομίζου A. Ag. 1035 ; πέπληγμαι… ἔσω ib. 1343 ; εἴσω… δεῦρ’ εἴσιθ’ Ar. Pl. 231 ; ἡγεῖσθαι εἴσω, φεύγειν εἴσω, X. Cyr. 2.3.21, 7.5.26 ; παρακαλέσαι εἴσω Id. An. 1.6.5. when a case follows, Hom. prefers the acc., δῦναι δόμον Ἄϊδος εἴσω Il. 3.322 ; πέρησε δ’ ἄρ’ ὀστέον εἴσω αἰχμή 6.10, etc. ; ἡγήσατο… Ἴλιον εἴσω 1.71, etc. ; more rarely with gen., κατελθόντ’ Ἄϊδος εἴσω 6.284, cf. 22.425 ; ἐβήσετο δώματος εἴσω Od. 7.135, cf. 8.290 ; so in Prose and Trag., Κύκλωπος ἔσω βλεφάρων ὤσας E. Cyc. 485 ; it generally follows its case, but precedes in Il. 21.125, 24.155, Od. 8.290. with Verbs of Rest, = ἔνδον, inside, within, εἴσω δόρπον ἐκόσμει 7.13 ; ἄντρον ἔσω ναίουσα h.Merc. 6 ; ἔσω καθῆσθαι A. Ch. 919 ; θακεῖν S. Aj. 105 ; οὔτε πύργος οὔτε ναῦς ἔρημος ἀνδρῶν μὴ ξυνοικούντων ἔσω Id. OT 57 ; τὸ ἔσω μέτωπον the inner front, Th. 3.21 ; τὰ εἴσω νενοσηκότα σώματα Pl. R. 407d ; εἴσω τὴν χεῖρα ἔχειν ἀναβεβλημένον D. 19.251. c. gen., μένειν εἴσω δόμων A. Th. 232 ; γλῶσσαν εἴσω πυλῶν ῥέουσαν ib. 557 ; εἴσω στέγης S. Tr. 202 ; εἴσω ξίφους within reach of sword, E. Or. 1531 ; εἴσω τῶν ὅπλων within the heavy-armed troops, i.e.
encircled by them, X. An. 3.3.7, 3.4.26 ; εἴσω τῶν ὀρέων within, i.e.
on this side of, the mountains, ib. 1.2.21 ; ἔσω τούτων inside of these people, i.e.
farther inland, Th. 2.100 ; εἴσω βέλους within bow-shot, Arr. An. 1.6.8 ; τὰ δένδρα τῆς ὁδοῦ ποιεῖν εἴσω, i.e.
inside, i.e.
by the side of, the road, D. 55.22 ; εἴσω τῆς εἰρωνείας ἀφικνεῖσθαι Id. Prooem. 14 ; πάντα εἴσω τῆς συμφορᾶς Lib. Or. 61.18. later of Time, within, εἴσω ἡμερῶν εἴκοσι PGiss. 34.6 (iii AD), Hermog. Stat. 8, Arg. 2 Ar. Eq. for Comp. and Sup., v. ἔσω.

verwandt mit εἰς, seltener poet. ἔσω, bei den Tragg. nur wo es der Vers erfordert ; die Komiker haben gar nicht ἔσω.
1) hinein, bei Verbis der Bewegung, bei Hom. oft mit accus., dem acc. gew. nachgesetzt, δῦναι δόμον Ἄϊδος εἴσω Il. 3.322, u. so auch Ἄϊδος εἴσω, 6.284 ; Ἴλιον εἴσω u. ähnl.; voran steht εἴσω 21.125, wie ἔσω κλισίην, στρατόν Od. 24.155, 199 ; – cum gen., ἐβήσατο δώματος εἴσω 7.135, wo freilich ὑπὲρ οὐδόν vorangeht, u. ὁ δ' εἴσω δώματος ᾔει 8.290, vgl. Lehrs Aristarch. ed. 2 p. 137 ; so oft bei Folgdn, ἔσω πυλῶν ῥέειν Aesch. Spt. 539 ; εἴσω στέγης χωροῦμεν Soph. Tr. 492 ; εἴσω τοῦ τείχους ἀπῄεις Xen. An. 7.1.40 ; – absolut, πέσε δὲ λίθος εἴσω Il. 12.459 ; πᾶν δ' εἴσω ἔδυ ξίφος 16.340 ; ἔσφερον εἴσω Od. 7.6 ; εἴσω δ' ἀσπίδ' ἔαξε, nach innen hin, Il. 7.270 ; ὀστέα δ' εἴσω ἔθλασεν 18.96 ; ἐσσύμενοι δ' εἴσω κατέσταν Pind. P. 4.135 ; Tragg., z.B. ἔξωθεν εἴσω φέρειν Aesch. Spt. 542 ; στείχειν ἔσω Soph. O.R. 92 ; in Prosa, στρέφειν εἴσω Plat. Rep. II.360a ; ἡγεῖσθαι εἴσω, hineinführen, Xen. Cyr. 2.3.21 ; εἴσω παρακαλεῖν An. 1.6.5 ; εἴσω εἰς Φᾶσιν 5.7.7 ; τὴν χεῖρα εἴσω ἔχειν Dem. 19.255, die Hand nach innen halten, in den κόλπος, um Nichts anzunehmen.
2) bei Verbis der Ruhe, innerhalb, drinnen ; dieser Sprachgebrauch, dem Homer fremd, entwickelte sich bei den Folgenden vielleicht aus Od. 7.13 εἴσω δόρπον ἐκόσμει, s. Lehrs Aristarch. ed. 2 p. 134 ; ἄντρον ἔσω ναίουσα H.h. Merc. 6 ; ἔσω καθημένη Aesch. Ch. 906 ; ναῦς ἔρημος ἀνδρῶν μὴ ξυνοικούντων ἔσω Soph. O.R. 57, τὰ εἴσω νενοσηκότα σώματα Plat. Rep. III.407d ; εἴσω νῶν ὀρέων εἶναι, innerhalb, d.i. diesseits, Xen. An. 1.2.21 ; so mit dem gen. bei den Tragg., μένειν εἴσω δόμων Aesch. Spt. 214 ; αἵ τ' εἴσω στέγης αἵ τ' ἐκτὸς αὐλῆς Soph. Tr. 201 ; εἴσω ξίφους, so weit man mit dem Schwerte reicht, Eur. Or. 1531 ; vgl. εἴσω βέλους Arr. An. 1.6.8 ; – εἴσω τῶν ὅπλων κατακεκλεῖσθαι, innerhalb der Schwerbewaffneten eingeschlossen sein, Xen. An. 3.3.7. Bei Plat. mit dem Artikel, δῦσα εἰς τὸ εἴσω τοῦ οὐρανοῦ Phaedr. 247e, öfter ; διήκειν ἐς τὸ ἔσω μέτωπον. Thuc. 3.21. Bei Sp. εἴσω λογισμοῦ εἶναι, verständig sein, Philostr. u. A.
3) von der Zeit, innerhalb, Hermogen. – Vgl. unten ἐσώτερος, ἐσώτατος.