ου (ὁ) :
A (avec idée de lieu) terre habitée par un peuple, propr. la part de territoire appartenant à une communauté, d’où contrée, pays, terre : Βοιωτοὶ μάλα πίονα δῆμον ἔχοντες, IL. 5, 710, les Béotiens, qui occupent un pays très fertile ; avec le gén. du pays : Λυκίης ἐν πίονι δήμῳ, IL. 16, 437, 514, dans la grasse terre de Lycie ; Ἰθάκης ἐνὶ δήμῳ, OD. 1, 103, dans la terre d’Ithaque ; ou le gén. du peuple : δήμῳ ἐνὶ Τρώων, OD. 1, 237 ; Ὑπερϐορέων, PD. O. 3, 17, dans le pays des Troyens, des Hyperboréens ; p. anal. δ. ὀνείρων, OD. 24, 12, le pays des songes ; joint à πόλις : πόληΐ τε παντί τε δήμῳ, IL. 3, 50, à la ville et à tout le pays ; Φαιήκων ἀνδρῶν δῆμόν τε πόλιν τε, OD. 6, 3, le pays et la ville des Phéaciens ; κατὰ δῆμον, OD. 4, 167 ; ἀνὰ δῆμον, OD. 2, 291, dans le pays ; ἐκ δήμου ἔλασσεν, IL. 6, 158, il le chassa du pays ;
B (avec idée de personnes) :
   I au sens ethnique : population d’un pays, peuple (lat. populus) IL. 18, 500 ; 20, 166, etc. ; Βακτρίων ἔρρει πανώλης δ. ESCHL. Pers. 732, le peuple des Bactriens périt, détruit jusqu’au dernier ;
   II (au sens politique ou hiérarchique) :
      1 peuple, p. opp. au roi ou aux chefs, IL. 2, 188, 198 ; 11, 328 ; OD. 8, 157 ; cf. HÉS. O. 259 ; ESCHL. Sept. 199, 1006 ; p. opp. à οἱ παχέες, HDT. 5, 30 ; à οἱ δυνατοί, THC. 5, 4 ; collect. en appos. à un participe au plur. ὄντες δῆμος (p. opp. à οἱ δυνατοί) THC. 8, 73, formant la masse du peuple ; ou avec un verbe au plur. HH. Cer. 271 ; τοῦ πολλοῦ δήμου εἷς, LUC. Sat. 3, un homme du peuple ; cf. LUC. Gall. 22 ; à Rome = lat. plebs, DH. 6, 88, etc. ; — p. anal. en parl. des soldats, p. opp. aux officiers, XÉN. Cyr. 6, 1, 14 ;
      2 dans les États démocratiques, l’ensemble des citoyens libres, le peuple, HDT. 1, 170 ; 3, 81 ; p. suite, état démocratique, démocratie, p. opp. à oligarchie (οἱ ὀλίγοι), HDT. 3, 82 ; THC. 1, 25 ; 3, 47 ; 5, 4 ; 6, 39 et 89 ; 8, 21 ; (ou ὀλιγαρχία) ARSTT. Pol. 4, 11 ; POL. 6, 4, 10 ; à tyrannie (οἱ τύραννοι) AND. 14, 22 ; — au plur. οἱ δῆμοι, les États démocratiques, DÉM. Lept. 15 ; δῆμον καταστῆσαι, XÉN. Hell. 7, 3, 3, instituer un gouvernement démocratique ; δῆμον καταπαύειν, THC. 1, 107, renverser le régime démocratique ; δήμου κατάλυσις, THC. 1, 115 ; XÉN. Hell. 2, 3, 28, dissolution de la démocratie ; — d’où particul. assemblée du peuple, THC. 4, 118 ; XÉN. Hell. 1, 7, 20, etc. ; εἰς τὸν δῆμον παρελθεῖν, PLAT. 1 Alc. 105 a, se présenter dans l’assemblée du peuple ; λέγειν ἐν τῷ δήμῳ, PLAT. Rsp. 565 b, etc. parler dans l’assemblée du peuple ; ἡ βουλὴ καὶ ὁ δῆμος, XÉN. Hell. 1, 7, 3, etc. ; DÉM. 238, 25 ; etc. le sénat et le peuple, càd. le peuple délibérant en assemblée ;
   III p. ext. peuple, race, gent, en gén. δ. τυράννων, PHILSTR. V. soph. 1, 15, une foule (litt. un peuple) de tyrans ; δ. νεκρῶν, LUC. le peuple des morts ; en parl. d’animaux : δ. ὀρνέων, PHILSTR. Ep. 3, 30 ; πιθήκων, PHILSTR. V. Ap. 3, 4, la race des oiseaux, des singes, etc. ;
   IV en parl. d’une seule personne :
      1 citoyen, IL. 12, 213 ;
      2 fille publique, ARCHIL. 173 ;
C (à la fois au sens local et politique) :
   I à Athènes, dème ou canton, subdivision de la tribu (φυλή) ; au temps d’Hérodote, il y en avait 100, 10 par tribu, postér. 174 sel. STR. 396 : ἐκ δήμου Δεκελεῆθεν, HDT. 9, 73, du dème de Décélie ; ou sans prép. δήμου Ἁλαιεύς, ANTIPH. (ATH. 329 e), ou τὸν δῆμον Πιτθεύς, PLAT. Euthyphr. 2 b, du dème Halæée ou Pitthée ; p. opp. à φυλή, au pl. Περικλῆς ἦν τῶν μὲν φυλῶν Ἀκαμαντίδης, τῶν δὲ δήμων Χολαργεύς, PLUT. Per. 3, Périclès était de la tribu Akamantide et du dème Kholarge ;
   II à Rome, οἱ δ. les factions du cirque, BAS. 1, 477 a Migne.

➳ Dor. δᾶμος, PD. l. c. etc.

Étym. indo-europ. *deh₂-mo-, peuple ; p.-ê. de la R. *deh₂- diviser, v. δαίω¹, « partie ».

Dor. δᾶμος (cf. infr. IV), ὁ, district, country, land, Βοιωτοὶ μάλα πίονα δ. ἔχοντες Il. 5.710; Λυκίης ἐν πίονι δ. 16.437, cf. Od. 13.322, etc. ; Ἰθάκης ἐνὶ δ. 1.103; δήμῳ ἔνι Τρώων 13.266; λαοὶ ἀνὰ δῆμον 16.95; metaph, δῆμος ὀνείρων the land of dreams, 24.12. the people, inhabitants of such a district, πόληΐ τε παντί τε δήμῳ Il. 3.50, cf. h.Cer. 271; Βακτρίων ἔρρει πανώλης δ. A. Pers. 732. hence (since the common people lived in the country, the chiefs in the city), the commons, common people, δήμου ἀνήρ, opp. βασιλεύς, ἔξοχος ἀνήρ, etc., Il. 2.198, 188, cf. 11.328, Hes. Op. 261, Hdt. 5.66, Act. Ap. 12.22, etc. (rarely of a single person, δῆμον ἐόντα being a commoner, Il. 12.213); opp. οἱ εὐδαίμονες, Hdt. 1.196; opp. οἱ παχέες, Id. 5.30; opp. οἱ δυνατοί, Th. 5.4; οἱ… ἐπαναστάντες τοῖς δυνατοῖς καὶ ὄντες δῆμος Id. 8.73; = Lat. plebs, D.H. 6.88, etc. ; τοῦ πολλοῦ δ. εἷς unus de plebe, Luc. Sat. 2; τοῦ δ. ὤν Id. Gall. 22; in an army, rank and file, opp. officers, ὁ δ. τῶν στρατιωτῶν X. Cyr. 6.1.14. metaph, δ. ἰχθύων Antiph. 206.7; τυράννων Philostr. VS 1.15.1; πιθήκων Id. VA 3.4; ὀρνέων Alciphr. 3.30. in a political sense, the sovereign people, the free citizens, A. Th. 199, 1011, etc. ; ὁ δ. ὁ Ἀθηναίων IG1². 10.37, etc. ; προστάτης τοῦ δήμου Th. 6.35, etc. ; personified, Ar. Eq. 42, al. ; ἱερεὺς τοῦ Δ. καὶ τῶν Χαρίτων IG2². 1028.
popular government, democracy, opp. ὀλιγαρχίη, Hdt. 3.82; opp. οἱ τύραννοι, And. 1.106; πολίτεομα εἶναι ἐν Χίῳ δ. SIG 283.4 (iv BC); δήμου κατάλυσις X. HG 2.3.28, Arist. Ath. 8.4; ταῦτα καταλύει δῆμον, οὐ κωμῳδία Philippid. 25.7; δ. καταστῆσαι, καταπαύειν, X. HG 7.3.3, Th. 1.107; in pl., democracies, Id. 3.82, D. 20.15; δ. ὁ ἔσχατος Arist. Pol. 1277b3.
the popular assembly, λέγειν ἐν τῷ δ. Pl. R. 565b; ἡ βουλὴ καὶ ὁ δ., formula in Inscrr., as IG1². 39, etc. ; of the assembly of Oxyrhynchus, POxy. 41.19 (iii/iv AD), 1407.19 (iii AD).
township, commune (= Dor. κώμη acc. to Arist. Po. 1448a37; but διελόμενοι τὴν μὲν πόλιν κατὰ κώμας, τὴν δὲ χώραν κατὰ δήμους Isoc. 7.46, cf. Pl. Lg. 746d, and v. infr.), in Attica, Hdt. 5.69, Arist. Ath. 21.5, Str. 9.1.16, IG1². 76.9, al. ; elsewh., ib. 12(5).594 (Ceos), Phib. 1.28.13 (iii AD), OGI 49.14 (Ptolemais), etc. ; — Dor. δᾶμος, Michel 418.34 (Calymna), IG 12(1).58.23 (Lindos); in indications of origin, Σωφάνης ἐκ δ. Δεκελεῆθεν Hdt. 9.73; δήμου Ἁλαιεύς Antiph. 211; τῶν δήμων Πιτθεύς Pl. Euthphr. 2b; τῶν δ. Θορίκιος D. 39.30, cf. Arist. Ath. 21.4; ἐπιγράψαι τοὺς βουλευτὰς πατρόθεν καὶ τοῦ δ. IG2². 223B 4; metaph, οἱ τῆς θαλάσσης δ. Philostr. Gym. 44. name for a prostitute, Archil. 184.
faction in the circus, Tab. Defix. Aud. 15.8 (Syria, iii AD). = κατανάγκη, Ps.-Dsc. 4.131. (Perh. cognate with Skt. dā´ti ΄reap΄, δαίομαι, δατέομαι.)

ὁ (nach alten Gramm. von δέω¹ od. von δέμω ? vgl. δᾶ), das Volk ; von Hom. an überall ; bei Hom. nur im singular. – Genauer:
1) das Volk überhaupt, die Gemeinde, die ganze Bevölkerung eines Gebiets ; Il. 3.50 πατρί τε σῷ μέγα πῆμα πόληΐ τε παντί τε δήμῳ ; 24.706 ἐπεὶ μέγα χάρμα πόλει τ' ἦν παντί τε δήμῳ ; besonders die streitbaren Männer, Il. 17.330 ἀνέρας ὑπερδέα δῆμον ἔχοντας ; 20.166 ἄνδρες ἀγρόμενοι, πᾶς δῆμος ; das niedere Volk im Gegensatze zu den Vornehmen, Il. 2.198 δήμου ἄνδρα, einen Mann aus dem Volke, Gegensatz vs. 188 βασιλῆα καὶ ἔξοχον ἄνδρα. Auffallend Il. 12.213 δῆμον ἐόντα »ein gemeiner Mann seiend«, Schol. Aristonic. ἡ διπλῆ, ὅτι ἀντὶ τοῦ δημότην, ἰδιώτην, vgl. Apollon. Lex.Homer. p. 58.9 Steph. Byz. s.v. Δῆμος. Aehnlich nannte Archilochos eine Hure δῆμον, »ein gemeines Weibsstück«, Suid. s.v. μυσάχνη Eust. p. 1329.34, 1088.39 (Bergk Lyr. Gr. ed. 2 p. 574 frgm. Archiloch. no 184). Weniger kühn Thuc. 8.73 ὄντες δῆμος und τοῖς ἄλλοις ὡς δήμῳ ὄντι. Bei Herodot. 1.196 ὅσοι τοῦ δήμου Gegensatz zu ὅσοι εὐδαίμονες, Arme und Reiche ; 5.30 Gegensatz ἄνδρες τῶν παχέων und δῆμος. Bei Thuc. 5.4 Gegensatz ὁ δῆμος und οἱ δυνατοί Xen. Cyr. 2.2.14 ὁ δῆμος τῶν στρατιωτῶν, die gemeinen Soldaten. Pind. Ol. 3.16 δᾶμον Ὑπερβορέων, genit. definitiv., das Volk der Hyperboreer = die Hyperboreer ; Ol. 5.14 τόνδε δᾶμον ἀστῶν. So überall.
2) das freie Volk, Her. 1.170 ; bei den att. Schriftstellern, weil in Athen das Volk das herrschende war, immer in dieser edleren Bdtg, Staat, bes. Freistaat, Demokratie, Her. 1.170 ; Thuc. u. Folgde ; dah. bes. in Athen ἡ βουλὴ καὶ ὁ δῆμος, der Senat und das Volk ; οἱ δῆμοι, demokratische Staaten, Dem. Lept. 15 ; im Ggstz von οἱ ὀλίγοι, Her. 3.82 ; Thuc. 3.47 ; δῆμον καταπαύειν, 1.107 ; καταλύειν, Andoc. 3.4 ; vgl. Wolf Lept. p. 233 ; die Volksberrschaft auflösen, um eine Aristokratie einzurichten ; δήμου κατάλυσις, Thuc. 1.115 ; Xen. Hell. 2.3, 28 ; Volksversammlung, λέγειν ἐν τῷ δήμῳ, Plat. Rep. VIII.565b ; Euthyd. 284b ; Xen.; εἰς τὸν δῆμον παρελθεῖν, Plat. Alc.I, 105a.
3) das Land, Gebiet, wo ein Volk wohnt. Βοιωτοί, μάλα πίονα δῆμον ἔχοντες Il. 5.710 ; Od. 13.322 Φαιήκων ἀνδρῶν ἐν πίονι δήμῳ ; Il. 16.514 Λυκίης ἐν πίονι δήμῳ ; Od. 19.399 Ἰθάκης ἐς πίονα δῆμον ; so zu fassen auch wohl ἐν δήμῳ Ἰθάκης Il. 3.201, Od. 13.97 ; zweifelhafter sind andere Stellen, z.B. Od. 11.14 Κιμμερίων ἀνδρῶν δῆμός τε πόλις τε, 6.3 ἐς Φαιήκων ἀνδρῶν δῆμόν τε πόλιν τε, 8.555 γαῖάν τε τεὴν δῆμόν τε πόλιν τε, 13.233 τίς γῆ, τίς δῆμος ; τίνες ἀνέρες ἐγγεγάασιν ; in dergleichen Stellen kann δῆμος sowohl die Menschen als den Boden bezeichnen. So auch in den Wendungen κατὰ δῆμον und ἀνὰ δῆμον ; Od. 3.215 ἦ σέ γε λαοὶ ἐχθαίρουσ' ἀνὰ δῆμον. Od. 24.12 δῆμον ὀνείρων das Reich (Land ? Volk ?) der Träume. – Hes. Th. 477, 971 u. sp. Ep., wie Ap.Rh. 1.799 ; Mus. 229. – Bes. in Athen, einzelne Gemeinden, Gaue, die 174 Unterabteilungen der φυλαί ; so Her. 9.73, ἐκ δήμου Δεκελεῆθεν ; auch ohne Präpos., 3.55 ; ἔστι δὲ τὸν δῆμον Πιτθεύς, Plat. Euth. 2b. Plat. vrbdt Legg. VI.746d ὅθεν φρατρίας καὶ δήμους καὶ κώμας δεῖ τὸν νόμον διατάττειν ; vgl. Hermanns Staatsaltertümer §.111. – Sp. brauchen es übh. für Menge ; auch von Tieren, Alciph. 3.20 ; Philostr. – Ueber den Akzent-Unterschied zwischen δῆμος und δημός s. Scholl. Herodian. Il. 8.240, 12.213, Lehrs Aristarch. p. 311.

δῆμος, -ου, ὁ
[in LXX chiefly for מִשְׁפָּחָה ;]
__1. a district, country.
__2. the common people, the people generally; esp. the people assembled: Act.12:22 17:5 19:30 33.
† SYN.: λαός, the people at large: δ., the people as a body politic; opp. to δ. is ὄχλος, the unorganized multitude. ἔθνος, in sing., means in NT as in Gk. writers generally, a nation, but in pl. denotes the rest of mankind apart from the Jews: Gentiles. λ. also, rare in cl. (Att... λεώς), is freq. in LXX and NT, and usually limited to the chosen people, Israel (cf. Cl. Rev., i, 42 f.; Cremer, 689). (AS)