'ή, όν :
A qui inspire la crainte, et, p. suite, l’étonnement : δεινὰ ἡγούμεθα ἃ δέος παρέχει, PLAT. Lach. 198 b, nous tenons pour choses δεινά, celles qui inspirent de la crainte ; particul. :
   I que l’on craint, au sens relig. δεινή τε καὶ αἰδοίη θεός, IL. 18, 394, divinité que l’on craint et que l’on révère ; cf. IL. 3, 172 ; OD. 8, 22 ; 14, 234 ;
   II que l’on craint, terrible, effrayant, en parl. de pers. (de Typhon, HH. Ap. 306, 352 ; de Charybde, etc. OD. 12, 260 ; etc.) ; ou de choses (l’égide, IL. 5, 739 ; monstres, prodiges, IL. 2, 321 ; 5, 741 ; OD. 10, 168, etc. ; guerre, PD. P. 2, 64 ; PLAT. Menex. 242 e ; etc.) ; δεινὸς ἰδέσθαι, OD. 22, 405, effrayant à voir ; δεινὸν ἀκοῦσαι, THC. 1, 122, effrayant à entendre ; δεινὸς μὲν ὁρᾶν, δ. δὲ κλύειν, SOPH. O.C. 141, terrible à voir, terrible à entendre ; adv., δεινὸν ἀῧσαι (trisyll.), IL. 11, 10, pousser un cri terrible ; δεινὸν δέρκεσθαι, IL. 3, 342 ; δεινὰ ἰδών, IL. 15, 13, regarder, regardant d’un air terrible ; avoir, ayant un aspect terrible ; subst. τὸ δεινόν, ESCHL. Ch. 634, chose horrible ;
   III qui peut inspirer de la crainte, dangereux : δεινὸν γίγνεται μή, HDT. 7, 157, il est à craindre que, il y a danger que ; οὐδὲν δεινόν ἐστι μή, HDT. 1, 84 ; PLAT. Gorg. 520 d, il n’y a pas de danger que ; οὐδὲν δεινοὶ ἔσονται μὴ ἀποστέωσι, HDT. 1, 155, il n’y a pas de danger qu’ils en viennent à faire défection ; δεινόν ἐστι avec l’inf. LYS. 128, 16, il est dangereux de, etc. ;
   IV p. ext. mauvais, malfaisant, funeste, joint à χαλεπός, PLAT. Pol. 308 a ; δεινὰ παθεῖν, HDT. 7, 11 ; THC. 3, 13 et 67, etc. ; PLAT. Prot. 317 b ; AR. Ran. 252, etc. souffrir d’indignes traitements (v. ci-dessous, même n°, δεινὰ πάσχειν) ; δεινὸν ποιεῖσθαι, tenir pour chose indigne, s’indigner, abs. THC. 1, 102 ; avec l’inf. s’indigner que ou de, HDT. 1, 127 ; 5, 41, etc. ; avec εἰ et le prés. LUC. Nigr. 34 ou le fut. THC. 6, 60, s’indigner que ; δεινὰ ποιεῖν, m. sign. HDT. 3, 14 ; THC. 5, 42 ; qqf. en ce sens δεινὰ πάσχειν, DÉM. 1233, 25 ; de même, τὸν δὲ δεινόν τι ἔσχε αὐτόν, avec l’inf. HDT. 1, 61, il fut saisi d’indignation que, etc. (v. n° suiv. δεινὰ ποιεῖσθαι) ;
   V qui frappe l’imagination, étonnant, extraordinaire, d’où :
      1 fort, puissant, en parl. de divinités (Athènè, IL. 6, 380 ; OD. 7, 41 ; Calypso, OD. 12, 449) ; de personnes, joint à ἀτάσθαλος, HDT. 7, 116 ; de choses (bouclier, IL. 7, 245 ; désir violent, HDT. 9, 3 ; PLAT. Rsp. 573 d ; amour, PLAT. Theæt. 169 b, etc. ; δεινὸν τὸ τίκτειν ἐστίν, SOPH. El. 770, c’est qqe ch. de bien fort, de bien puissant que d’être mère ; cf. ESCHL. Sept. 1031 ; EUR. Ph. 356, I.A. 917) ;
      2 extraordinaire, étrange : δεινόν γ' εἶπας, SOPH. Aj. 1127 (cf. Ph. 1225), δεινὸν πρᾶγμα λέγεις, PLAT. Euthyd. 298 c, tu as dit, tu dis une chose étrange ; δεινὸν ἂν εἴη, PLAT. Theæt. 184 d, il serait étrange ; en ce sens, joint à ἄλογον, PLAT. Theæt. 203 d, etc. ; p. suite, δεινὰ ποιεῖσθαι (v. ci-dessus), tenir pour chose étrange, s’étonner, avec la prop. inf. XÉN. An. 5, 9, 11 ;
      3 en parl. de pers. merveilleusement doué, extraordinairement habile, d’ord. en b. part : ἀνὴρ δ. τε καὶ σοφός, HDT. 5, 23, homme intelligent et avisé ; δ. εὑρεῖν, ESCHL. Pr. 59, habile à découvrir, etc. ; postér. en parl. de l’habileté dans une profession, PLAT. Rsp. 334 a, 408 d, etc. ; particul. dans l’art de la parole : ῥήτωρ δ. DÉM. 1453, 19, habile orateur ; δ. λέγειν, SOPH. O.R. 545, habile à parler ; avec une nuance de blâme ou d’ironie : δ. σοφιστής, EUR. Suppl. 903 ; PLUT. Sert. 10, habile sophiste ; γλώσσῃ δ. καὶ σοφός, SOPH. Ph. 440, à la langue habile et avisée (Ulysse) ; δ. φαγεῖν, AR. Nub. 243, bon mangeur ; tout à fait en mauv. part (δεινός, qqf. opposé à πανοῦργος, ARSTT. Eud. 5, 12 ; mais pouvant impliquer l’idée de πανοῦργος, aussi bien que celle de φρόνιμος, ARSTT. Nic. 6, 13), PLAT. Theæt. 175 d ; joint à πανοῦργος, PLAT. Rsp. 613 b ; en ces divers sens, construit abs. (v. les ex. préc.), ou avec l’acc. δ. τι, AR. Eccl. 364 ; XÉN. Cyr. 8, 4, 18, etc. ; PLAT. Euthyd. 304 d, etc. habile en qqe ch. ; περί τι, PLAT. Rsp. 405 c ; ARSTT. Pol. 2, 10 ; PLUT. M. 776 d ; etc. ; ou περί τινος, PLAT. Ion 531 a et c, Prot. 339 a ; ou ἀμφί τι, ARR. Tact. 14 ; ou ἔν τινι, TIMOCL. (ATH. 341 f) ; ou κατά τι, EL. V.H. 3, 1 ; ou εἴς τι, AR. Ran. 968, habile sur, en, ou pour qqe ch. ; avec l’inf. (v. ci-dessus) ;
B qui craint : subst. τὸ δεινόν, frayeur, terreur, ESCHL. Eum. 516.

• Cp. -ότερος, HDT. 7, 1 ; THC. 3, 13, etc. ; XÉN. Mem. 4, 6, 6 ; PLAT. Euthyphr. 11 d ; etc. • Sup. -ότατος, IL. 15, 38 ; THC. 2, 51, etc. ; XÉN. Cyr. 3, 3, 26, etc. ; PLAT. Phædr. 228 a, etc.

➳ La voyelle finale brève du mot précédant δεινός allongée à cause du digamma (δεινός = *δϝεινός) OD. 3, 322.

Étym. δείδω.

'

ή, όν, (δέος, cf. Pl. La. 198b) fearful, terrible; in Hom., of persons and things, Χάρυβδις Od. 12.260; κλαγγή Il. 1.49; ὅπλα 10.254; freq. in neut., δεινὸν ἀῧσαι ΙΙ. 10; βροντᾶν 20.56; δεινὸν δέρκεσθαι 3.342; παπταίνειν Od. 11.608; δεινὰ δ’ ὑποδρὰ ἰδών Il. 15.13; δ. ἰδέσθαι fearful to behold, Od. 22.405; δ. μὲν ὁρᾶν, δ. δὲ κλύειν S. OC 141; εἰ καὶ δεινόν τῳ ἀκοῦσαι Th. 1.122; δεινὴ παρὰ τοῖς εἰδόσιν ἡ βάσανος And. 1.30; in milder sense, awful, δεινή τε καὶ αἰδοίη θεός Il. 18.394, cf. 3.172, Od. 8.22, etc. ; τὸ δεινόν danger, suffering, horror, A. Ch. 634, etc. ; awe, terror, Id. Eu. 517; ὅπου τὸ δ. ἐλπὶς οὐδὲν ὠφελεῖ S. Fr. 196; πρὸς τὸ δ. ἔρχεσθαι ib. 351; in pl., ἐκτὸς ὄντα πημάτων τὰ δείν’ ὁρᾶν Id. Ph. 504; εἰ δείν’ ἔδρασας, δεινὰ καὶ παθεῖν σε δεῖ Id. Fr. 962, etc. ; δεινὸν γίγνεται μή… there is danger that…, Hdt. 7.157; οὐδὲν δεινοὶ ἔσονται μὴ ἀποστέωσιν no fear of their revolting, Id. 1.155, etc. ; δεινότατον μή… the greatest danger lest…, And. 3.1; δεινόν ἐστι, c. inf., it is dangerous to do, Lys. 12.87; δεινὸν ποιεῖσθαι take ill, complain of, be indignant at a thing; abs., Th. 1.102, etc. ; c. inf., ὑπὸ Μήδων ἄρχεσθαι Hdt. 1.127, etc. ; also δεινὰ ποιεῖν make complaints, Id. 3.14, 5.41; ἐν δεινῷ τίθεσθαι J. AJ 18.9.8; δεινόν τι ἔσχε αὐτὸν ἀτιμάζεσθαι Hdt. 1.61; δεινὸν or δεινὰ παθεῖν suffer illegal, arbitrary treatment, Ar. Ra. 252, cf. Pl. Prt. 317b, etc. ; δεινότερα π. Th. 3.13; τὸ δ. τὸ πείσομαι Hdt. 7.11; in Oratt., δεινὸν ἂν εἴη εἰ… And. 1.30, Lys. 12.88, etc. Adv. -νῶς, φέρειν Hdt. 2.121. γ’ ; δ. καὶ ἀπόρως ἔχει μοι I am in dire straits, Antipho 1.1; δ. ἔχειν τῇ ἐνδείᾳ X. An. 6.4.23; δ. διατεθῆναι τυπτόμενος Lys. 3.27.
marvellously strong, powerful; δ. σάκος the mighty shield, Il. 7.245; simply, wondrous, marvellous, strange, τὸ συγγενές τοι δεινὸν ἥ θ’ ὁμιλία kin and social ties have strange power, A. Pr. 39; δ. τὸ κοινὸν σπλάγχνον Id. Th. 1036; δ. τὸ τίκτειν S. El. 770; πολλὰ τὰ δ. κοὐδὲν ἀνθρώπου δεινότερον πέλει. Id. Ant. 333; δ. ἵμερος, ἔρως, Hdt. 9.3, Pl. Tht. 169c; οἶκτος S. Tr. 298, etc. ; δ. λέγεις πρᾶγμα Pl. Euthd. 298c; δ. γ’ εἶπας, εἰ καὶ ζῇς θανών S. Aj. 1127; freq. δεινὸν ἂν εἴη εἰ… it were strange that…, as E. Hec. 592. Adv. -νῶς marvellously, exceedingly, δ. μέλαινα, ἄνυδρος, Hdt. 2.76, 149; δ. ἐν φυλακῇσι εἶναι Id. 3.152; δ. πώς εἰμ’ ἐπιλήσμων Metag. 2, etc. ; Comp. -οτέρως Sch. Min. Il. 7.97.
clever, skilful, first in Hdt. 5.23 ἀνὴρ δ. τε καὶ σοφός; of Odysseus, γλώσσῃ… δεινοῦ καὶ σοφοῦ S. Ph. 440, cf. OC 806, Antipho 2.2.3, Lys. 7.12; σοφὸς καὶ δ. Pl. Prt. 341a; opp. σοφός, of practical ability, Id. Phdr. 245c, Tht. 164d; opp. ἰδιώτης, D. 4.35; c. inf., δεινὸς εὑρεῖν A. Pr. 59; δεινοὶ πλέκειν τοι μηχανὰς Αἰγύπτιοι Id. Fr. 373; δ. λέγειν clever at speaking, S. OT 545, etc. ; δ. εἰπεῖν is rare, D. 20.150; νόσος δ. φαγεῖν Ar. Nu. 243; δ. πράγμασι χρῆσθαι D. 1.3; αἱ εὐπραξίαι δ. συγκρύψαι τὰ ὀνείδη are wonderfully liable to…, Id. 2.20; c. acc., δ. τὴν τέχνην Ar. Ec. 364; δ. περὶ τοὺς λόγους τοὺς εἰς τὰ δικαστήρια Pl. Euthd. 304d; ἐς τὰ πάντα Ar. Ra. 968; δ. περὶ τὸ ἀδικεῖν, περὶ Ὁμήρου, Pl. R. 405c, Ion 531a; δ. ἀμφί τι Arr. Tact. 9.5; δ. κατὰ χειρουργίαν Ael. VH 3.1; ἐν λόγοισι δ. Ὑπερείδης Timocl. 4.7 (but also of the forcible, vehement, style in oratory, Demetr. Eloc. 240, al.); in bad sense, over-clever, Pl. Euthphr. 3c; δ. ὑπὸ πανουργίας Id. Tht. 176d, cf. Arist. EN 1144a27. (For δϜεινός, cf. ΔϜενία, gen. of pr. n. Δεινίας, IG 4.858.)

(Wurzel Δι-, verwandt δίον, δίεσθαι, δέος, δείδω), furchtbar ; überhaupt Alles, was das gewöhnliche Maß überschreitet u. dadurch Staunen od. Furcht einflößt, Plat. Lach. 198b δεινὰ ἡγούμεθα ἃ δέος παρέχει ; oft bei Homer ; z.B. δεινὸς ἀνήρ Il. 11.654 ; δεινὰ πέλωρα Il. 2.321 ; αἰγίδα δεινήν Il. 5.739 ; die Scylla ist Od. 12.119 ἀθάνατον κακόν, δεινόν τ' ἀργαλέον τε καὶ ἄγριον οὐδὲ μαχητόν. οὐδέ τις ἔστ' ἀλκή· φυγέειν κάρτιστον ἀπ' αὐτῆς. – Zuweilen ist es so viel wie »außerordentlich«, »groß«, »gewaltig« ; so kann man verstehen Il. 7.245 δεινὸν σάκος ; 10.254 ὅπλοισιν δεινοῖσιν ; Od. 7.41 Athene δεινὴ θεός, 10.136 Kirke δεινὴ θεός, 7.246 Kalypso δεινὴ θεός ; doch ist dabei zu beachten, daß Kalypso und Kirke ursprünglich Göttinnen der Unterwelt sind, Todesgöttinnen. – Zuweilen verbunden mit αἰδοῖος : Il. 18.394 Thetis δεινή τε καὶ αἰδοίη θεός ; 3.172 αἰδοῖός τέ μοί ἐσσι, φίλε ἑκυρέ, δεινός τε ; Od. 8.22 ὥς κεν Φαιήκεσσι φίλος πάντεσσι γένοιτο δεινός τ' αἰδοῖός τε ; 14.234 καί ῥα ἔπειτα δεινός τ' αἰδοῖός τε μετὰ Κρήτεσσι τετύγμην. – Od. 22.405 δεινὸς εἰς ὦπα ἰδέσθαι ; 16.401 δεινὸν γένος βασιλήιόν ἐστιν κτείνειν. – Superlativ, Στυγὸς ὕδωρ, ὅς τε μέγιστος ὅρκος δεινότατός τε πέλει μακάρεσσι θεοῖσιν Od. 5.186, Il. 15.38. –
Adverbial δεινόν, Il. 11.10 ἔνθα στᾶσ' ἤϋσε θεὰ μέγα τε δεινόν τε ὄρθια ; 16.138 δεινὸν δὲ λόφος καθύπερθεν ἔνευεν ; 3.342 δεινὸν δερκόμενοι ; Plural δεινά, Il. 15.13 δεινὰ δ' ὑπόδρα ἰδὼν Ἥρην πρὸς μῦθον ἔειπεν. – Sehr zweifelhaft ist Il. 7.346 Τρώων αὖτ' ἀγορὴ γένετ' Ἰλίου ἐν πόλει ἄκρῃ, δεινὴ τετρηχυῖα, entweder »eine große«, oder »eine von Furcht und Schrecken erfüllte«, δεινός nicht wie sonst = »Furcht erregend«, sondern passivisch = »in Furcht gesetzt«. Auf jeden Fall ist hier δεινός ungeschickt gebraucht ; diese Gegend der Ilias ist ein schlechtes Füllstück zwischen dem sechsten und dem siebenten Liede, s. Lachmann Betrachtungen über Homers Ilias S. 23. – Zuweilen wird eine kurze Silbe vor δεινός im Verse lang gebraucht, Od. 3.322 ἐπεὶ μέγα τε δεινόν τε, Od. 5.52 ὅς τε κατὰ δεινοὺς κόλπους ἁλὸς ἀτρυγέτοιο ἰχθῦς ἀγρώσσων πτερὰ δεύεται ἅλμῃ ; dies erklärt man durch die Annahme, hinter dem δ von δεινός sei ein Konsonant ausgefallen, Ϝ oder j, δϜεινός oder δjεινός, s. Curtius Grundz. d. Griech. Etymol. 1.201, 2.225. An einigen Stellen ist die Kürze vor δεινός nicht lang gebraucht ; Il. 15.626 ἀνέμοιο δὲ δεινὸς ἀήτη, vgl. s.v. ἀήτη ; Il. 8.133 βροντήσας δ' ἄρα δεινὸν ἀφῆκ' ἀργῆτα κεραυνόν. Aus diesem Unterschiede auf ein verschiedenes Zeitalter der Stellen zu schließen ist unstatthaft. Die im Erlöschen begriffenen Laute Ϝ und j und was noch sonst von der Art ge wesen sein mag, wurden in den Homerischen Zeiten in einem und demselben Worte beliebig gesprochen und nicht gesprochen. – Folgende:
1) schrecklich, entsetzlich ; Pind. πόλεμος, στάσις, P. 2.64, N. 9.13 ; neben φοβερόν Her. 7.120 ; πόλεμος Plat. Menex. 242e.
2) von Her. an τὸ δεινόν = die Gefahr ; δεινὸν γίγνεται od. ἐστί, μή, es ist Gefahr vorhanden, es ist zu fürchten, daß, Her. 7.157 ; δεινότατον τῷ δήμῳ, μή Andoc. 3.1 ; οὐ δεινόν ἐστι, μή, es ist nicht zu fürchten, daß, Her. 1.84 ; Plat. Gorg. 520d ; auf das Subjekt bezogen, δεινοὶ ἔσονται μὴ ἀποστέωσι, es wird zu fürchten sein, daß sie abfallen, Her. 1.155 ; vgl. 7.235 ; – δεινόν τι ἡγεῖσθαι, etwas für ein Unglück halten ; so auch δεινὸν ποιεῖσθαι, Aufhebens machen, übelnehmen, Her. 8.16, 1.127, 3.155 u. öfter, so daß ein inf. folgt ; auch akt., Her. 3.14, 5.41 ; sich wundern, δεινὰ ἐποιοῦντο, πάσας τὰς ὀρχήσεις ἐν ὅπλοις εἶναι Xen. An. 5.9.11 ; sequ. εἰ Plat. Hipp. min. 363c ; Luc. Nigr. 34 ; ebenso ist δεινὰ πάσχειν gebraucht Dem. 51.19 ; δεινῶς φέρειν, aegre ferre, Her. 2.121.3 ; – δεινῶς ἔχειν, in einer schrecklichen Lage sein, Xen. An. 6.2.23 ; – δεινὸν καὶ χαλεπὸν πάθος Plat. Polit. 308a ; δεινὰ πάσχειν Gorg. 519b u. sonst.
3) außerordentlich, gewaltig, wie unser »furchtbar« im gew. Leben ; ἵαερος, heftige Begierde, Her. 9.3 ; ἔρως Plat. Theaet. 169b ; ἐπιθυμίαι Rep. IX.573d ; θηρευτής Symp. 203d ; – δεινὸν ἂν εἴη, das wäre doch stark, sonderbar, arg, Theaet. 184d, u. öfter bei Att.; καὶ ἄλογον Plat. Theaet. 203d ; δεινὸν πρᾶγμα λέγεις, εἰ Euthyd. 298c ; – Her. vrbdt ἀνὴρ δ. καὶ ἀτάσθαλος 7.116 ; σοφὸς καὶ δ. 5.23 ; so erhält es die Bdtg »ausgezeichnet«, auch im Guten, bes. von Plat. an ; ἀκοντιστής Prot. 342e ; φύλαξ Rep. I.334a ; ἰατροί, ῥήτορες, ἱππεῖς, die in ihrer Art tüchtig u. wirksam sind ; bes. oft δεινὸς καὶ σοφός, von den Sophisten, περί τινος Crat. 424c ; oft mit leichtem Tadel od. Ironie, Klügler, Phil. 29a ; καὶ πανοῦργοι Rep. X.613b ; Ggstz von ἰδιώτης Dem. 4.35. – Auch c. inf., erfahren, gewaltig worin, λέγειν u. ä.; δεινὸς χρῆσθαι τοῖς πράγμασιν, geschickt in Benutzung der Umstände, Dem. 1.3 ; mit accus., τὰ τοιαῦτα δ. Plat. Symp. 198d ; τοὺς λόγους, τὴν τέχνην Euthyd. 304d ; περὶ τὸ ἀδικεῖν Rep. III.405c ; περὶ Ὁμήρου, im Homer bewandert, Ion 531a ; δεινὸς ἐν λόγοις Timocles Ath. VIII.341f ; κατὰ χειρουργίαν Ael. V.H. 3.1. – Im Sittlichen steht es dem πανοῦργος entgegen, Arist. Eth. Eud. 5.12. – Das
• adv. δεινῶς ist oft nur = sehr, selbst bei adj., δ. μέλαινα Her. 2.76.

1. fearful, terrible, dread, dire , (Homer), etc.; δεινὸν ἀϋτεῖν, βροντᾶν to shout, thunder terribly , (Iliad by Homer); δεινὸν δέρκεσθαι, παπταίνειν, ἰδεῖν to look terrible , (Homer); but, δεινὸς ἰδέσθαι fearful to behold, (Odyssey by Homer); δεινὸς μὲν ὁρᾶν, δεινὸς δὲ κλύειν (Sophocles Tragicus):—; τὸ δεινόν danger, suffering, awe, terror , (Herdotus Historicus), etc.; so, τὰ δεινά (Sophocles Tragicus), etc.:—; οὐδὲν δεινοί, μὴ ἀποστέωσιν no fear of their revolting, (Herdotus Historicus):—; δεινὸν ποιεῖσθαι to take ill, complain of, be indignant at a thing, Lat. aegre ferre, (Herdotus Historicus), etc.; δεινὰ παθεῖν to suffer dreadful, illegal, arbitrary treatment, attic; so in adverb, δεινῶς φέρειν (Herdotus Historicus); δ. ἔχειν to be in straits , (Xenophon Historicus)
2. with a notion of Force or Power, mighty, powerful , δεινὸν σάκος the mighty shield, (Iliad by Homer)
3. simply, wondrous, marvellous, strange , τὸ συγγενές τοι δεινόν kin has a strange power , (Aeschulus Tragicus); δ. ἵμερος, ἔρως, δέος (Herdotus Historicus); δεινὸν ἂν εἴη, εἰ . ., it were strange that . ., (Euripides):—;adverb -νῶς, marvellously, exceedingly , δ. μέλας, ἄνυδρος (Herdotus Historicus)
4. the sense of powerful, wondrous passed into that of able, clever, skilful , (Herdotus Historicus), attic; especially of practical ability , opp. to σοφός, (Plato Philosophus): with infinitive, δεινὸς εὑρεῖν clever at inventing, (Aeschulus Tragicus); δεινὸς λέγειν (Sophocles Tragicus); δεινὸς πράγμασι χρῆσθαι (Demosthenes Orator): also with accusative, δεινὸς τὴν τέχνην (Plato Philosophus); δ. περί τι or τινος (Plato Philosophus) (ML)