εῖα, ύ [ᾰ] profond, d’où :
      1 au pr. profond, creux (fossé, IL. 7, 341 ; rivage, IL. 2, 92 ; mer, IL. 1, 532 ; coupe, SOPH. fr. 149 ; bergerie, IL. 5, 142 ; OD. 9, 239 ; gouffre, IL. 8, 14, etc.) ; βαθὺ πτῶμα, ESCHL. Suppl. 796, chute profonde, càd. d’un rocher élevé ;
      2 qui s’étend en profondeur, càd. sur un espace allongé (bois, forêt, IL. 5, 555, etc. ; OD. 17, 316 ; vallon, IL. 20, 490 ; etc.) ; β. φάλαγξ, XÉN. Lac. 11, 6, ligne de bataille profonde ;
      3 qui s’étend en épaisseur, épais, profond : ἀὴρ β. vapeur épaisse, IL. 21, 7, ou nuée épaisse, IL. 20, 446 ; OD. 9, 144 ; β. λαῖλαψ, IL. 11, 306, épais tourbillon d’orage ; ἄμαθος β. IL. 5, 587, sable épais ou profond ; γῆ β. EUR. Andr. 637 ; TH. C.P. 1, 18, terre épaisse, sol riche, p. opp. à un sol pierreux ; d’où, avec idée d’abondance, de végétation luxuriante, de richesse, etc. β. λήϊον, IL. 2, 147 ; THGN. 107 ; HDT. 5, 92, 6, moisson abondante ; λειμὼν β. ESCHL. Pr. 652, prairie luxuriante ; τρίχες β. XÉN. Cyn. 4, 8, poils épais ; πώγων β. LUC. Pisc. 41, barbe touffue ; fig. β. πλοῦτος, EL. V.H. 3, 18, fortune opulente ; β. οἶκος, CALL. Cer. 114, maison riche ; β. ἀνήρ, XÉN. Œc. 11, 10, homme riche et puissant ; en parl. de l’esprit ou du caractère : φρὴν βαθεῖα, IL. 19, 125 ; PD. ESCHL. etc. esprit profond, càd. grave, réfléchi (p. opp. à superficiel, léger, etc.) ; β. τῇ ψυχῇ, POL. 6, 24, 9, qui a l’âme profonde, càd. qui sent ou pense fortement ; β. ἤθεα, HDT. 4, 95, caractère profond, càd. grave, réfléchi ; en mauv. part, profond, càd. dissimulé, fourbe, MÉN. fr. inc. 414 Meineke (SUID.) ; p. anal. βαθὺ κλέος, PD. O. 7, 53, gloire profonde ; κίνδυνος β. PD. P. 4, 207, danger profond ; β. ὕπνος, THCR. Idyl. 8, 65, profond sommeil ;
      4 en parl. de couleur (p. anal. avec l’ombre, DC. 36, 32 ; avec un nuage, DC. 50, 14 ; avec l’obscurité, PHIL. 270 b) sombre, EL. V.H. 6, 6 ; NYSS. 3, 1081 a Migne ;
      5 en parl. de la durée du temps, qui est au fond, càd. à l’extrémité ou dans son plein : β. ὄρθρος, PLAT. Crit. init. ; AR. Vesp. 216 ; THCR. Idyl. 18, 14, point du jour extrême, càd. tout à fait le point du jour ; νὺξ β. LUC. As. 34, 56, pleine nuit ; τὸ βαθὺ τῆς ἡλικίας, AR. Nub. 514, le plein, càd. la force de l’âge.

• Cp. βαθύτερος, HDT. 4, 95 ; XÉN. Lac. 11, 6 ; PLUT. Eum. 16, etc. • Sup. βαθύτατος, HDT. 5, 92 ; DH. Rhet. 282, 11 ; 365, 7 ; etc. — Cp. poét. βαθίων [ῑ], d’où neutre βάθιον [ῐ] THCR. Idyl. 5, 43 ; par assimil. βάσσον (= *βάθϳον, *βάθσον, βάσσον ; cf. κορύσσω, armer d’un casque = *κορύθϳω, *κορύθσω, κορύσσω) EPICH. fr. 164 Ahrens. • Sup. βάθιστος, IL. 8, 14.

➳ Fém. épq. βαθύς, HH. Cer. 384 ; CALL. Del. 37 ; ou βαθέη, IL. 5, 142, etc. ; épq. et ion. βαθείη, IL. 2, 92, etc.

Étym. cf. βένθος, d’où p.-ê. origine indo-europ. avec alternance *-en-/-n̥-.

[ᾰ] βαθεῖα Ion. βαθέᾰ, βαθύ ; fem. βαθύς Call. Del. 37, Eratosth. 8; gen. βαθέος, βαθείας Ion. βαθέης ; dat. βαθέϊ, βαθείῃ Ion. βαθέῃ ; Comp. βαθύτερος, poet. βαθίων [ῑ Att., ῐ Theoc. 5.43], Dor. βάσσων; Sup. βαθύτατος, poet. βάθιστος : — deep or high, acc. to one΄s position, Hom., etc. ; βαθέης ἐξάλλεται αὐλῆς a court within a high fence, Il. 5.142, cf. Od. 9.239; ἠϊόνος προπάροιθε βαθείης the deep, i.e.
wide, shore, Il. 2.92; τάφρος 7.341, al. ; κρατήρ S. Fr. 563; κύλικες Id. Aj. 1200 (lyr.); βαθὺ πτῶμα a fall from a high rock, A. Supp. 796; πλευρὰ βαθυτάτη (vulg. βαρυτάτη), of an athlete, Ar. V. 1193; of a line of battle, βαθύτεραι φάλαγγες X. Lac. 11.6, cf. HG 2.4.34; β. τομή, πληγή, a deep cut, Plu. 2.131a, Luc. Nigr. 35.
deep or thick in substance, of a mist, ἠέρα βαθεῖαν Il. 21.7, cf. Od. 9.144; of sand, ἀμάθοιο βαθείης Il. 5.587; ἐπὶ θῖνα βαθύν Theoc. 22.32; of ploughed land, νειοῖο βαθείης Il. 10.353; β. γῆ, opp. to stony ground, E. Andr. 637, Thphr. CP 1.18.1; of luxuriant growth, deep, thick, of woods, etc., βαθείης τάρφεσιν ὕλης Il. 5.555; βαθείης ἐκ ξυλόχοιο 11.415; βαθὺ λήϊον 2.147, Thgn. 107; τοῦ ληΐου τὸ… βαθύτατον Hdt. 5.92. ζ’ ; λειμών A. Pr. 652; σῖτος X. HG 3.2.17; χλόα E. Hipp. 1139 (lyr.); χαίτη, τρίχες, πώγων, Semon. 7.66, X. Cyn. 4.8, Luc. Pisc. 41.
deep, of colour, PHolm. 21.9; Comp., Ael. VH 6.6, Lyd. Mag. 2.13, πορφύριον βαθύτερον PLond. 3.899.4 (ii AD). of quality, strong, violent, βαθείῃ λαίλαπι Il. 11.306. generally, copious, abundant, β. κλᾶρος Pi. O. 13.62; β. ἀνήρ a rich man, X. Oec. 11.10; β. οἶκος Call. Cer. 113; β. πλοῦτος Ael. VH 3.18, Jul. Or. 2.82b; β. χρέος deep debt, Pi. O. 10 (11).8; στεφάνων β. τέρψις S. Aj. 1200 (lyr.); β. κλέος Pi. O. 7.53; κίνδυνος Id. P. 4.207; β. ὕπνος deep sleep, Theoc. 8.65, AP 7.170, cf. Luc. DMar. 2.3; εἰρήνη Id. Tox. 36; σιωπή App. Mith. 99, BC 4.109 (Sup.). of the mind, ἄχος ὀξὺ κατὰ φρένα τύψε β. in the depths of his soul, Il. 19.125; but also, profound, φρήν Pi. N. 4.8; φροντίς A. Supp. 407; μέριμνα Pi. O. 2.60; βαθεῖαν ἄλοκα διὰ φρενὸς καρπούμενος A. Th. 593; μουσικὴ πρᾶγμ’ ἐστὶ β. Eup. 336; βαθύτερα ἤθη more sedate natures, Pl. Lg. 930a (but, more recondite, i.e.
civilized, manners, Hdt. 4.95); of persons, deep, wise, β. τῇ φύσει στρατηγός Posidipp. 27.4; ταῖς ψυχαῖς Plb. 6.24.9; also, deep, crafty, Men. 1001; ἦθος Ph. 2.468. of time, β. ὄρθρος dim twilight, Ar. V. 216, Pl. Cri. 43a, etc. ; β. νύξ a late hour in the night, Luc. Asin. 34; περὶ ἑσπέραν β. Plu. 2.179e, cf. Paus. 4.18.3; βαθὺ τῆς ἡλικίας Ar. Nu. 514; β. γῆρας cj. in AP 7.163 (Leon.), cf. Eun. VS p. 457 B., al. ; β. ὥρα ἔτους Charito 1.7. Adv. -έως Theoc. 8.66; profoundly, Procl. in Prm. p. 475 S. ; Sup. βαθύτατα, γηρῶν Ael. VH 2.36. (βṇθύς, cf. βένθος.)

εῖα, ύ, tief, hoch, zunächst von der räumlichen Ausdehnung, von Hom. an überall ; auch wie bei uns von der der Front entgegenstehenden Ausdehnung, φάλαγξ, eine tiefe Schlachtordnung, Xen. Hell. 2.4.24, 4.2.7 ; Pol. 1.33 u. Folgde ; ähnlich werden erkl. βαθέα ἄγκεα, Il. 20.490, tief sich hinein erstreckende Täler, auch αὐλή 5.142 ; ἠιών 2.92. Von tiefen Wunden, πληγή Luc. Nigr. 35 ; τομή Plut. san.tu. p. 393. Uebertr.,
   a) anknüpfend an ἄμαθος βαθεῖα, tiefer Sand, Il. 5.587, drückt es alles Reichliche aus, dicht, dick ; νειὸς βαθεῖα 10.353, mit einer dicken Schicht Fruchterde, also fruchtbar ; vgl. β. γῆ Eur. Andr. 637 ; χώρα Plut. Caes. 39 ; λήϊον Il. 11.560 u. öfter, wie Hes. Th. 107, was erklärt wird ὑψηλοὺς καὶ εὐτραφεῖς ἔχον στάχυας ; ὕλη Il. 5.555 ; λειμών Aesch. Prom. 665 ; χλόα Eur. Hipp. 1138 ; σῖτος ἐν τῷ πεδίῳ, hohes Getreide, Xen. Hell. 3.2.17 ; ποία Add. ep. 3 (VI.228); τρίχες Xen. Cyn. 7.8 ; πώγων Luc. Pisc. 41 ; κλῆρος, reich, Pind. Ol. 13.60 ; ἄνδρες, reiche Leute, Xen. Oec. 11.10 ; οἶκος Callim. Cer. 114 ; πλοῦτος Ael. V.H. 3.18 ; μίδεω βάθιον πλουτεῖν, reicher als Midas sein, Tyrt. 3.6 ; βαθὺ χρέος, tiefe Schuld, Pind. Ol. 6.3 ; κλέος, reicher, großer Ruhm, Pind. Ol. 7.53 ; βαθὺ ἐσθλόν, tiefgegründetes Glück, 12.12.
   b) von Zeitbestimmungen, ὄρθρος, hoher Morgen, Plat. Crit. 43a ; Ar. Vesp. 216 u. Sp.; νύξ, tiefe Nacht, Luc. Asin. 34 ; ἑσπέρα Paus. 4.18.3 ; γῆρας, spätes Alter, Leon.Tar. 71 (VII.163); vgl. Ar. Nub. 512 προήκων ἐς βαθὺ τῆς ἡλικίας.
   c) auf den Geist übertr., klug, weise, ernst, wie unser Geistestiefe, φρήν Il. 19.125 ; Pind. N. 4.8 ; μέριμνα Ol. 2.60 ; φροντίς, μηχανή. Aesch. Suppl. 402, 934 ; ἤθεα βαθύτερα Her. 4.95, wie Plat. Legg. XI.930a, ernstere Sitten ; βαθὺς τῇ φύσει στρατηγός Posidipp. Ath. IX.377 (v. 59); so Sp., βαθεῖς ταῖς ψυχαῖς Pol. 6.24 ; τὴν παιδείαν βαθύς Luc. Salt. 81 ; Suid. erkl. βαθύς durch πονηρός aus Men.
   d) folgende Uebertragungen schließen sich auch mehr od. weniger ans Deutsche an : λαῖλαψ, heftiger Sturm, Il. 11.306 ; ἀήρ, dicke Luft, Od. 9.144 ; κίνδυνος Pind. P. 4.207 ; τέρψις Soph. Aj. 1179 ; ἀνάπνευσις Plat. Tim. 92a ; ὕπνος Luc. D.Mar. 2.3 ; σιγή Tox. 36 ; εἰρήνη Posid. 18 (VII 170); χρόα, tiefdunkel, Ael. N.A.3.17.
Kompar. βαθύτερος, p. auch βαθίων ; bei Theocr. 5.43 ist in βάθιον ι kurz ; dor. βάσσων, Epicharm.; Superl. βαθύτατος u. p. βάθιστος.
• Adv. βαθέως, z.B. κοιμᾶσθαι Theocr. 8.66.

βαθύς (genitive -έως, vernac., Lk, l.with; Bl., §8, 5), -εῖα, -ύ,
[in LXX chiefly for עמק ;]
deep; Jhn.4:11; metaph., ὄρθρου βαθέως (see supr.), early dawn, Luk.24:1; ὕπνος, Act.20:9; τὰ β. τοῦ Σατανᾶ, Rev.2:24.†
(AS)