Bailly
(impf. ηὔξανον, f. αὐξήσω, ao. ηὔξησα, pf. ηὔξηκα ; pass. impf. ηὐξανόμην, f. αὐξηθήσομαι, ao. ηὐξήθην, pf. ηὔξημαι) : I tr.
1 augmenter, accroître (en taille, en force, en puissance,
etc.) d’où, au pass. croître, grandir,
en parl. d’un enfant, HDT.
5, 92 ; en parl. de taille, HDT.
2, 14 ; de nombre, HDT.
1, 58 ; de puissance, HÉS.
Th. 493 ; PD. HDT.
etc. ; de même, en parl. des forces de la nature (vent,
etc.) HDT.
7, 188, etc. ; avec un adj. αὐξάνεσθαι μέγαν, EUR.
Bacch. 183 ; PLAT.
etc. devenir grand ; ἐλλόγιμος ηὐξήθη, PLAT.
Prot. 327 c, il grandit en honneur et en renom ;
2 ajouter l’augment à un verbe ;
d’où, au pass., prendre l’augment, EM.
399, 47 ; II intr. depuis Aristote, s’augmenter, croître, grandir,
en parl. d’enfants, LUC.
Sol. 4 ; de plantes, ARSTT.
Plant. 1, 1 et 4 ; etc. ; fig. POL.
16, 21 ; etc.
➳ Fut. réc. αὐξανῶ, SPT. Gen. 17, 6 et 20 ; 48, 4 ; Lev. 26, 9. Impf. pass. ion. αὐξανόμην, HDT. 5, 92. Fut. moy. au sens pass. αὐξήσομαι, XÉN. Cyr. 6, 1, 12 ; PLAT. Rsp. 497 a. — Pour l’emploi de αὐξάνω et de αὔξω, v. αὔξω fin.
Étym. R. indo-europ. *h₂uegs-, croître ; cf. lat. augeō.
Bailly 2020 Hugo Chávez Gérard Gréco, André Charbonnet, Mark De Wilde, Bernard Maréchal & contributeurs / Licence Creative Commons Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification — « CC BY-NC-ND 4.0 »
LSJ
Pi. Fr. 153, Hdt. 7.16. αʹ, A. Pers. 756, E. Supp. 233, Fr. 362.28, Pl. Ti. 41d; — also αὔξω (poet. ἀέξω) Thgn. 823, Pi. O. 5.4, Emp. 37, S. Tr. 117 (lyr.), Ar. Ach. 227, X. Smp. 7.4, Pl. R. 573a, D. 3.26, etc. (so Att. Inscrr. and Ptolemaic Pap. ; both forms in NT); impf. ηὔξανον only Ps.-E. Fr. 1132.25; ηὖξον Hdt. 9.31, etc. ; fut. αὐξήσω Th. 6.40, etc. (αὐξανῶ only in LXX Ge. 17.6, al.); aor.1 ηὔξησα Sol. 11, X. HG 7.1.24; pf. ηὔξηκα Pl. Ti. 90b, X. Hier. 2.15; — Pass., αὐξάνομαι Hdt. 2.14, E. Med. 918, Ar. Av. 1065, Isoc. 4.104, Pl. Phd. 96c, D. 18.161; αὔξομαι Emp. 26.2, Ar. Ach. 227, Pl. R. 328d, etc., impf. ηὔξετο Hes. Th. 493, Hdt. 3.39 (v.l. αὔξετο); pf. ηὔξημαι E. IA 1248, Pl. R. 371e, Ion. αὔξ- Hdt. 1.58; plpf. ηὔξητο Id. 5.78; aor. ηὐξήθην Th. 1.89, Pl. Prt. 327c; fut. αὐξηθήσομαι D. 56.48; αὐξήσομαι X. Cyr. 6.1.12, Pl. R. 497a: — increase, not in Hom. (only ἀέξω), Pi. Fr. 153, etc. ; ὕβριν αὐ. Hdt. 7.16. αʹ; ὄλβον A. Pers. 756; opp. ἰσχναίνειν, Pl. Plt. 293b; εἰς ἄπειρον αὐ. τι Id. Lg. 910b; ἐπὶ τὸ ἔσχατον Id. R. 573a; ἐπὶ πλεῖον ηὖξον τὴν μαγειρικὴν τέχνην Athenio 1.16, etc.
increase in power, strengthen, αὐ. τὰ Ἑλλήνων increase their power, Hdt. 8.30; νόμοισιν αὐ. πόλιν S. Ant. 191, cf. X. Mem. 3.7.2; exalt by one΄s deeds, glorify, πόλιν, πάτραν, Pi. O. 5.4, P. 8.38, cf. IG2². 834, etc. ; exalt by praise, extol, ἐπαινεῖν καὶ αὔξειν τινά Pl. Ly. 206a; σέ γε… καὶ τροφὸν καὶ ματέρ’ αὔξειν honour thee as…, S. OT 1092 (lyr.); of an orator, amplify, exaggerate, αὔξειν καὶ μειοῦν Arist. Rh. 1403a17. with an Adj., τρέφειν καὶ αὐ. τινὰ μέγαν bring up to manhood, Pl. R. 565c; μείζω πόλιν αὐ. E. IA 572 (lyr.); τὸν ὄγκον… ἄπειρον αὐξήσει Pl. R. 591d. αὔξειν ἔμπυρα to sacrifice, Pi. I. 4 (3).62; cf. ἀέξω. in Logic, = καταπυκνόω, Arist. APo. 79a30, al. ; but ὁ αὐξόμενος λόγος, name of a fallacy, Plu. Thes. 23, 2.559b. Pass., grow, increase, in size, number, strength, power, etc., Hes. Th. 493, Pi. P. 8.93, D. 61.5, etc. ; αὐ. ἐς πλῆθος, ἐς ὕψος, Hdt. 1.58, 2.14; of a child, grow up, Id. 5.92. εʹ; ἐν γὰρ τοῖς πόνοισιν αὔξεται, of Theseus, E. Supp. 323; ηὐξανόμην ἀκούων I grew taller as I heard, Ar. V. 638; of the wind, rise, Hdt. 7.188; ηὔξηται ἡ πόλις ὥστ’ εἶναι τελέα Pl. R. 371e. with an Adj., αὔξεσθαι μέγας wax great, grow up, E. Ba. 183; αὐ. μείζων A. Supp. 338, Pl. Lg. 681a; αὐ. ἐλλόγιμος Id. Prt. 327c; μέγας ἐκ μικροῦ… ηὔξηται D. 9.21. later, Act. intr., like Pass., ἡ σελήνη αὐξάνει Arist. APo. 78b6, cf. HA 620a21, Aristeas 208, D.S. 4.64, Ep. Col. 2.19, D.Chr. 4.128, D.C. 48.52, etc. of Verbs, take the augment, both Act. and Pass., Hdn. Epim. 280; αὔξουσα (sc. συλλαβή), ἡ, augment, ibid. (Cf. ἀέξω.)
Liddell-Scott-Jones, Greek-English Lexicon (9th ed., 1940)
Pape
bei Pind. u. Soph. immer αὔξω, auch bei Aesch., Eur. u. in guter att. Prosa seltner αὐξάνω, vgl. ἀέξω (ἀϜέξω, wachsen); fut. αὐξήσω, αὐξανῶ nur bei LXX ; perf ηὔξηκα, Plat. Tim. 90b ; perf. pass. ηὔξημαι ; aor. ηὐξήθην, Aesop. 71 ηὐξήνθην ; fut. pass. αὐξηθήσομαι Dem. 56.48, αὐξήσομαι Plat. Rep. VI.497a ; Xen. Cyr. 6.1.12;
wachsen machen, vergrößern, vermehren, Tragg. u. überall in Prosa, z.B. πόλεις Plat. Legg. V.731a ; τρέφειν καὶ αὐξάνειν μέγαν Rep. VIII.565c ; πόλεμον Pol. 3.97 ; τὸ βάθος τῶν τάξεων 11.1 ; Ggstz φθίνειν Plat. Rep. VIII.546b ; erheben, preisen, Soph. O.R. 1091 ; Eur. Bacch. 183 ; τιμαῖς Xen. Cyr. 8.8.28 ; καὶ ἐπαινεῖν Plat. Lys. 206a ; ἐξ ὑπερβολῆς τι αὔξειν, etwas übertreiben, Pol. 8.17. – Pass., wachsen, zunehmen, τρέφεται καὶ αὐξάνεται Plat. Phaedr. 246c ; ῥωσθεὶς καὶ αὐξηθείς Symp. 210d ; vom Monde, Epinom. 979a ; von Flüssen, Pol. 10.48 ; αὐξάνεσθαι μέγας, groß werden, Her. 1.58 (der auch ἐς πλῆθος damit vbdt, ibid); vgl. Plat. Legg. III.681a ; Xen. Cyr. 4.2.3 ; Dem. 3.5, 9.21 ; ἐλλόγιμος ηὐξήθη, er gelangte zu Ansehen, Plat. Prot. 327c ; womit zu vgl. εἰς ἄπειρον αὐξάνειν, bis ins Unendliche steigern, X.910, wie τὸν ὄγκον ἄπειρον αὐξήσει Rep. IX.591d. – Das act. in intr. Bdtg, Arist. Anal. pr. 1.7 ; vom Monde, Pol. 16.21 ; DS. 4.64, oft, u. a.Sp., bes. NT, z.B. Matth. 6.28.
Pape, Griechisch-deutsches Handwörterbuch (3. Aufl., 1914)
TBESG
αὐξάνω
(and the earlier form αὔξω, Eph.2:21, Col.2:19; MM, see word), [in LXX chiefly for פָּרָה ;]
__1. trans., to make to grow: 1Co.3:6-7, 2Co.9:10. Pass., to grow, increase, become greater: Mat.13:32, Mrk.4:8, 2Co.10:15, Col.1:6; τῇ ἐπιγνώσει τ. θεοῦ, Col.1:10; εἰς σωτηρίαν, 1Pe.2:2.
__2. In later Gk. (but nowhere in LXX), intrans., to grow, increase: of plants, Mat.6:28, Luk.12:27 13:19; of infants, Luk.1:80 2:40; of a multitude, Act.7:17; of the increase of the Gospel: ὁ λόγος ηὔξανε, Act.6:7 12:24 19:20; of Christ as a leader, Jhn.3:30; of Christian character: εἰς Χριοτόν, Eph.4:15; εἰς ναόν, Eph.2:21; ἐν χάριτι, 2Pe.3:18; τὴν αὔξησιν τ. θεσῦ, Col.2:19 (cf. συν, ὑπερ-αυξάνω).†
(AS)
Translators Brief lexicon of Extended Strongs for Greek based on Abbot-Smith, A Manual Greek Lexicon of the New Testament (1922) (=AS), with corrections and adapted by Tyndale Scholars